Το Ινστιτούτο Ενέργειας Ν/Α Ευρώπης διοργανώνει ειδική διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα: «Ο Δρόμος προς την Απολιγνιτοποίηση: Προβλήματα, Προκλήσεις και Ευκαιρίες», την Πέμπτη 18 Μαρτίου 2021, 15:00 – 19:00:
Τον Σεπτέμβριο 2019 από το βήμα του ΟΗΕ ο πρωθυπουργός στην ομιλία του για την περιβαλλοντική πολιτική της χώρας, ανακοίνωσε ότι η Ελλάδα μέχρι το 2028 θα έχει προχωρήσει στην πλήρη απολιγνιτοποίηση της ηλεκροπαραγωγής της. Η απόφαση αυτή όπως επεσήμανε τότε ο πρωθυπουργός είναι απόλυτα συμβατή και εναρμονισμένη στους Ευρωπαϊκούς στόχους για μηδενική χρήση άνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή μέχρι το 2050.
Υπήρξαν τότε ποικίλες αντιδράσεις, κυρίως από τους εργαζόμενους και τις τοπικές κοινωνίες εν όψει της απώλειας χιλιάδων θέσεων εργασίας στις λιγνιτοπαραγωγικές περιοχές. Αρκετοί άλλοι, επίσης ανησυχούντες, αναρωτήθηκαν εάν υπάρχει ένα οργανωμένο σχέδιο πίσω από την απόφαση αυτή του πρωθυπουργού που σήμαινε την εγκατάλειψη μιας στρατηγικής ενεργειακής πηγής, που ναι μεν είναι ρυπογόνος αλλά είναι εγχώρια, με μεγάλα αποθέματα ενώ για σειρά ετών υπήρξε πυλώνας ενεργειακής ασφάλειας και οικονομικής ανάπτυξης.
Σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργεί ένα πλήθος σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με συνολική εγκατεστημένη ισχύς 152.000 MW τροφοδοτούμενοι με λιθάνθρακα, φαιάνθρακα/λιγνίτη. Εξ αυτών, λιγότερο από το 4% αντιστοιχεί στα λιγνιτικά MW της ΔΕΗ, τα οποία είναι εγκατεστημένα κυρίως στη Δυτική Μακεδονία και σε σημαντικά μικρότερο βαθμό στη Μεγαλόπολη.
Η απεξάρτηση της οικονομίας από το ρυπογόνο καύσιμο του άνθρακα και του λιγνίτη αποτελεί βασική προτεραιότητα της ΕΕ και της Ελληνικής Κυβέρνησης, η δε εθνική πολιτική αποτυπώθηκε στο Εθνικό Σχέδιο Ενέργειας και Κλίματος, ΕΣΕΚ (2020), στο οποίο ενσωματώθηκε ο στόχος της πλήρους απολιγνιτοποίησης της χώρας έως το 2028. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι ο στόχος της απολιγνιτοποίησης υποστηρίζεται με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο στο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη Ήπειρος. Ακόμα συμβαδίζει πλήρως με τις διεθνείς ενεργειακές εξελίξεις (λ.χ. τη Συνθήκη των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή – 2015) αλλά και με τα νέα οικονομικά δεδομένα. Ταυτόχρονα, κατατάσσει την Ελλάδα στην εμπροσθοφυλακή της μάχης για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής και της ενεργειακής μετάβασης.
Η Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ
Βασικός οδηγός για το μετασχηματισμό που αφορά τόσο την ανάπτυξη, όσο και τις, διαρθρωτικές μεταβολές και την απασχόληση είναι η πολιτική της ΕΕ όπως αποτυπώθηκε στην «Πράσινη Συμφωνία» (Green Deal) για τη στρατηγική μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη Ένωση, στην οποία, ως το 2050 πρέπει να έχουν μηδενιστεί οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (ΕΑΘ). Πρόκειται για μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική που αποσκοπεί στον μετασχηματισμό της ΕΕ σε μια δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία που διαθέτει μια οικονομία σύγχρονη, ανταγωνιστική και αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων, στην οποία προστατεύονται το περιβάλλον και η υγεία των πολιτών, η δε οικονομική ανάπτυξη έχει αποσυνδεθεί από τη χρήση των αναλώσιμων πόρων.
Ως επενδυτικός πυλώνας της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, το επενδυτικό σχέδιο «Βιώσιμη Ευρώπη» θα κινητοποιήσει βιώσιμες επενδύσεις ύψους τουλάχιστον 1 τρισ. EUR κατά την προσεχή δεκαετία. Το εν λόγω ποσό χρηματοδότησης για την πράσινη μετάβαση επιτυγχάνεται μέσω δαπανών στο πλαίσιο του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ, το ένα τέταρτο των οποίων θα διατεθεί για σκοπούς που σχετίζονται με το κλίμα, ενώ περιλαμβάνεται ποσό ύψους 39 δισ. EUR περίπου για περιβαλλοντικές δαπάνες. Οι διαπραγματεύσεις για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-27 έχουν αρχίσει. Επιπλέον, το σχέδιο θα προσελκύσει πρόσθετη ιδιωτική χρηματοδότηση μέσω της αξιοποίησης της εγγύησης από τον προϋπολογισμό της ΕΕ στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU.
Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα
Η εθνική πολιτική αποτυπώθηκε στο Εθνικό Σχέδιο Ενέργειας και Κλίματος (ΕΣΕΚ), η οποία υποβλήθηκε στην ΕΕ σε αναθεωρημένη μορφή τον Ιανουάριο του 2020. Στο ΕΣΕΚ ενσωματώθηκε ο στόχος της πλήρους απολιγνιτοποίησης της χώρας έως το 2028, με ένα συντεταγμένο χρονοδιάγραμμα, για την αδιασάλευτη ευστάθεια του ηλεκτρικού συστήματος και την ασφάλεια του ενεργειακού της εφοδιασμού.
Το πρόγραμμα της απολιγνιτοποίησης της εγχώριας ηλεκτροπαραγωγής προβλέπει και την παράλληλη υιοθέτηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων για τη στήριξη των λιγνιτικών περιοχών για αυτή τη μετάβαση στη μεταλιγνιτική περίοδο. Ειδικότερα, δέσμευση της Ελληνικής Κυβέρνησης είναι η απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων έως το έτος 2028 με τρόπο συντεταγμένο και υπεύθυνο. Την ίδια στιγμή η δημιουργία και διασφάλιση των θέσεων εργασίας και η αξιοποίηση του ανθρωπίνου δυναμικού των περιοχών αυτών αποτελούν μέγιστη προτεραιότητα.
Για το σκοπό αυτό κρίθηκε απαραίτητη η εκπόνηση στρατηγικού σχεδίου για τις λιγνιτικές περιοχές, που περιλαμβάνει ενισχυμένα φορολογικά κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων, συγκεκριμένες χρήσεις γης για τις δεκάδες χιλιάδες στρεμμάτων γης των λιγνιτωρυχείων που αποδεσμεύονται, εφαρμογές ΑΠΕ αξιοποιώντας τις υποδομές υποσταθμών και δικτύων, δράσεις για την ανάπτυξη της εναλλακτικής γεωργίας, της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, καθώς και αναλυτικά χρονοδιαγράμματα για την υλοποίηση των επενδύσεων.
Το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης
Το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ), το οποίο εκπονήθηκε από το ΥΠΕΝ με υπεύθυνο την Επιτροπή του ΣΔΑΜ και με τη συνδρομή εξειδικευμένων Συμβούλων και Ινστιτούτων (ΙΕΝΕ, ΙΟΒΕ), αποβλέπει στον ολικό αναπτυξιακό μετασχηματισμό των λιγνιτικών περιοχών της χώρας, μέσα από στρατηγικές επιλογές, με σκοπό τη διατήρηση και ενίσχυση του κοινωνικού τους ιστού και της οικονομίας.
Το επικαιροποιημένο Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, όπως διαμορφώθηκε μετά τη δημόσια διαβούλευση και την εξέταση – αξιολόγηση των σχολίων – προτάσεων που υποβλήθηκαν είναι (εδώ).
Η ειδική αυτή διαδικτυακή εκδήλωση του ΙΕΝΕ είναι άκρως επίκαιρη εν όψει των επιτελούμενων διεργασιών και των προσπαθειών για προσέλκυση επενδυτικού ενδιαφέροντος στις υπό απολιγνιτοποίηση περιοχές. Στόχος του Webinar είναι αφ´ ενός η παρουσίαση των θέσεων της κυβέρνησης και του ολοκληρωμένου Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, και αφ´ ετέρου η προβολή των θέσεων και απόψεων των τοπικών κοινοτήτων για έναν εποικοδομητικό διάλογο που θα συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων. Η εν λόγω εκδήλωση οργανώνεται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του ΙΕΝΕ που αποβλέπουν στην προώθηση του διαλόγου και την ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των ενδιαφερόμενων φορέων, των εν δυνάμει επενδυτών, της τοπικής κοινωνίας και των ειδικών.
