Κοινή διαπίστωση όλων μας είναι ότι στην εποχή μας πολλοί θεσμοί διέρχονται κρίση κι αμφισβητείται από πολλούς ο λόγος υπάρξεως αυτών και εκφράζονται αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των στόχων τους και τη δυνατότητα διατήρησης τους.
Υπάρχουν όμως και θεσμοί που έχουν αναμφισβήτητο κύρος και είναι γενικής αποδοχής όπως η εκκλησία ως έκφραση θρησκευτικής πίστεως και λατρευτικής ζωής, η εκπαίδευση ως μέσο και τρόπος παιδείας και αγωγής, ο πολιτισμός ως έκφραση των πνευματικών δυνατοτήτων του ανθρώπου εκφράζουν και εξυπηρετούν υψηλές αξίες και βασικές αρχές του ανθρώπινου βίου.
Ανάμεσα στους θεσμούς ο οικογενειακός θεωρείται ο πιο αναγκαίος και ουσιώδης γιατί επιτελεί μια πολυσύνθετη αποστολή και ένα πολυσήμαντο έργο. Ο θεσμός της οικογένειας είναι θεοίδρυτος, ιερός άγιος. Αποτελεί την θερμοκοιτίδα όπου γεννιέται, μεγαλώνει και ανατρέφεται ο άνθρωπος, ώστε να εκπληρώσει την επίγεια αποστολή του. Μέσα σ’ αυτή αναπτύσσεται και καρποφορεί η αγάπη, δημιουργούνται τα ωραία συναισθήματα που εξευγενίζουν τον άνθρωπο. Εκεί βρίσκεται η γλυκιά και αναπαυτική γαλήνη, η ειρήνη που αρωματίζει το χώρο και τον γεμίζει με άφθονο πνευματικό οξυγόνο. Είναι το ζωντανό κύτταρο της κοινωνίας, πηγή ζωής και δύναμης, ελπίδα για την πατρίδα. Θεόπνευστη η προέλευση της οικογένειας.
Ένας τέτοιος θεοσύστατος θεσμός είναι και αναντικατάστατος. Όταν βρίσκεται στα ύψη της αποστολής αποβαίνει:
- Εντευκτήριο και σχολείο στο οποίο διαπλάθονται υγιείς ανθρώπινοι χαρακτήρες, καταρτίζονται οι άρτιοι εργάτες του αγαθού
- Εστία όπου καίει η φλόγα της πίστεως προς το Θεό, ευδοκιμούν οι αρετές και καλλιεργείται η αγάπη η βασίλισσα όλων των αρετών.
- Γίνεται το αδιάσειστο θεμέλιο στο οποίο εδραιώνεται και στηρίζεται η πατρίδα μας.
- Γίνεται πυρήνας υγείας και δράσεως που εξασφαλίζει τη πρόοδο και τη ευημερία του κοινωνικού συνόλου.
Η παγκόσμια διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου καθορίζει ότι η οικογένεια ο σπουδαίος αυτός θεσμός, δικαιούται της προστασίας της κοινωνίας και του Κράτους.
Η Ελληνική κοινωνία πάντα θεωρούσε την οικογένεια βασικό θεσμό του ανθρώπινου βίου. Σε μια οικογένεια συγκροτημένη διαμορφώνονται ευγενικές ψυχές, εξελίσσονται υγιεινοί και δημιουργικοί ανθρώπινοι τύποι. Σε μια τέτοια οικογένεια τα παιδιά θα διδαχθούν την ευσέβεια, το σεβασμό θα μάθουν να πιστεύουν σε πνευματικά, ηθικά και εθνικά ιδεώδη. Θα μπορούν να τηρούν και να εφαρμόζουν τις θρησκευτικές, οικογενειακές και εθνικές παραδόσεις. Ανεκτίμητη η αποστολή της οικογένειας διότι μέσα σ’ αυτή γεννιέται και ανθίζει η ζωή, όπου ο νεογέννητος άνθρωπος γίνεται μαθητής και υφίσταται την πρώτη αγωγή. Και η οικογένεια νιώθει ευτυχής γιατί τα παιδιά μαθαίνουν «όσα εστίν αληθή, όσα σεμνά, όσα δίκαια, όσα αγνά, όσα προσφιλή, όσα εύφημα εί της αρετή και εί τις έπαινος.
Βαρύ το χρέος των γονέων και υψηλός ο προορισμός της οικογένειας. Να βοηθήσει κάθε μέλος της και ιδίως τα παιδιά «εις όσον το δυνατόν ανθρώπω ομοιούσθαι τω θεώ»
Η Ελληνική οικογένεια πρέπει να παραμείνει φυτώριο καλλιέργειας ευσεβών, ενάρετων νέων ανθρώπων, γιατί χωρίς θρησκευτική ηθική και πνευματική θεμελίωση δεν συγκροτεί υγιείς οργανισμούς. Εδώ τίθεται το ερώτημα εάν οι σημερινές ελληνικές οικογένειες νιώθουν αυτό το χρέος τους, αν αγωνιούν για το μέλλον του οικογενειακού θεσμού.
Τα παιδιά είναι ο μεγάλος, ο ανεκτίμητος πλούτος της οικογένειας. Αυτά γεμίζουν το σπίτι και ευφραίνουν την καρδιά των γονέων τους. Γι’ αυτό ο Χρυσόστομος παραγγέλει τους γονείς να φροντίζουν όχι πως θα τα κάνουν πλούσια, αλλά πως θα τα κάνουν ανώτερα σε ήθος και αρετή και πως θα ζήσουν πνευματική ζωή. Η ευθύνη των γονέων είναι απροσμέτρητη γιατί σήμερα μεγαλύτεροι εχθροί καιροφυλακτούν να κατακτήσουν το πολύτιμο αι αναντικατάστατο θησαυρό της οικογένειας τον έμψυχο θησαυρό της, γι’ αυτό και η ευθύνη των γονέων είναι μεγάλη.
Ένας ξένος ερευνητής παρατηρεί ότι σήμερα το έργο της οικογένειας έχει ατονήσει ή κατήντησε υποτυπώδες με αποτέλεσμα οι νέοι να παρουσιάζονται έξαλλοι, ανικανοποίητοι, αντικοινωνικοί με υπερβολικές και παράλογες απαιτήσεις. Έχασαν την αξιοπρέπεια και την έννοια του καθήκοντος και της ευθύνης.
Ο ίδιος δίνει την απάντηση λέγοντας ότι οι νέοι μας γίνονται τέτοιοι γιατί η οικογένεια έχασε την παιδαγωγική της ευθύνη, την παραμέλησε και παρέμεινε εκούσια θεατής. Το παιδαγωγικό της έργο περιέπεσε σε δεύτερη μοίρα κι ασχολούνται για υλική ευημερία, κοινωνική προβολή επιστημονικές ή επαγγελματικές επιδιώξεις.
Μόνο οικογένειες με ευσέβεια, με ευρωστία πίστεως και πνεύματος μπορούν να επιτελέσουν ορθά το έργο της αγωγής, ιδίως στην παιδική αι εφηβική ηλικία.
Οι ραγδαίες πολιτισμικές μεταβολές άσκησαν μεγάλη επίδραση στον τρόπο και την ποιότητα και τη μορφή της οικογενειακής αγωγής. Γι αυτό και κάθε ιστορική περίοδο σε κάθε λαό και σε κάθε κοινωνικό σύστημα, η αγωγή έχει και διαφορετικά πρότυπα και διαφορετικές επιδιώξεις.
Στην ελληνική αρχαιότητα πρότυπο ανθρώπου ήταν το ανδρείο αργότερα το «καλοκάγαθο» μετά τον ενάρετο άνθρωπο.
Η Χριστιανική διδασκαλία έδωσε άλλο πρότυπο το τέλειο του αγίου ανθρώπου «άγιοι γίνεσθε, ότι εγώ άγιος ειμί».
Το ιδεώδες της Χρ. παιδείας η οποία αποβλέπει εις τη δημιουργία πιστών και ενάρετων ανθρώπων και γι’ αυτό οι γονείς πρέπει να ανατρέφουν τα παιδιά «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου».
Οι πρώτοι χριστιανοί συγγραφείς προτρέποντες τους γονείς έλεγαν: «εκδιδάσκετε τα τέκνα ημών το λόγο του Κυρίου». Στους γονείς λοιπόν αναθέτει η χρ. παιδαγωγική το έργο της διαπαιδαγώγησης των παιδιών και απευθυνόμενος σ’ αυτούς ο Ι. Χρυσόστομος λέγει «Ο Θεός σας έδωσε εντολή και εξουσία όταν το παιδί είναι απαλό και αδιάπλαστο, να το διαπλάσετε σεις οι γονείς και να τα διορθώνετε τα παρουσιαζόμενα ελαττώματα». Γι’ αυτό και συνιστούσε στους γονείς να μην εμπιστεύονται τα παιδιά σε αγνώστους μη ηθικούς διδασκάλους, αλλά α φροντίζουν να βρίσκουν δασκάλους με αναγνωρισμένο Χρ. ήθος.
Το έργο της οικογένειας δεν είναι εύκολο όταν μάλιστα οι κακές επιδράσεις είναι έντονες. Ως εκ τούτου η οικογένεια πρέπει να είναι ένα συνεχές δυναμικό σχολείο, γενικής παιδείας και αγωγής. Μέσα σε μια καλά λειτουργούσα οικογένεια με σοβαρότητα ευθύνης να αναλάβουν τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους σ’ όλα τα στάδια της ηλικίας με σύστημα με συνέπεια και με στενή συνεργασία.
Σ’ ένα οικογενειακό σχολείο κυοφορείται το πιο ιερό και το πιο άγιο μυστήριο της δημιουργίας υγιών ανθρωπίνων χαρακτήρων. Από την ποιότητα ης οικογενειακής αγωγής εξαρτάται κατά μέγα μέρος η διάπλαση καλού χαρακτήρος και η ομαλή προσαρμογή του εφήβου στο κοινωνικό περιβάλλον. Μόνο οι γονείς είναι σε θέση να διδάξουν στα παιδιά τους ότι το ηθικό δέον να στέκεται πιο ψηλά από το προσωπικό συμφέρον, γιατί γονείς με αληθινή πίστη σέβονται τις πνευματικές αξίες.
Σήμερα οι κίνδυνοι είναι πολυποίκιλοι και πολυσύνθετοι, αντίξοες συνθήκες και οι δυσμενείς επιπτώσεις και συνέπειες συνθέτουν ένα περιβάλλον επισφαλές για τη μόρφωση και τη πρόοδο του παιδιού. Βάση της αγωγής που θέλει να προσφέρει η οικογένεια είναι ο ομαλός και πετυχημένος οικογενειακός βίος πριν και μετά τη γέννηση του παιδιού. Οι γονείς σαν παιδαγωγοί δημιουργούν και συνθέτουν όλες τις απαραίτητες συνθήκες για την προσφορά στο παιδί υλικού δηλαδή άνεση, αγάπη, στοργή ισορροπία.
Στο οικογενειακό σχολείο πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η μητέρα γιατί σύμφωνα με τον JUNG η μορφή, η εικόνα της μητέρας ανήκει «στις εικόνες αρχέτυπα» της ψυχής και ασκεί ασφάλεια πρωταρχική επίδραση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού. Μερικά χαρακτηριστικά μιας σωστής μητέρας είναι να είναι ευσεβής, συνεπής να επιδεικνύει στοργή, τρυφερότητα, αγάπη, να είναι αληθινή, ειλικρινής, εύχαρις, αισιόδοξη, ήρεμη καλοδιάθετη, πρόσχαρη, δραστήρια, ενεργητική, πειστική και πνευματώδης.
Αυτή την οικογένεια ας την προστατεύουμε από τους φανερούς αι αφανείς εχθρούς της, ας την σεβόμαστε όπως το αξίζει και ας την τιμούμε πάντοτε.
ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ