Η αναγέννηση της Ευρωαριστεράς, ο ρόλος του ΣΥΡΙΖΑ και του Αλέξη Τσίπρα – Γράφει ο Ρούλης Κοκελίδης

Είναι αναμφισβήτητο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι και ότι οι προσεγγίσεις που επιδιώκουν να ερμηνεύσουν τη σημερινή κρίση δίνοντας έμφαση σε συγκυριακούς παράγοντες αποδεικνύονται επιδερμικές. Ο ακραίος ατομισμός, η διάρρηξη των κοινωνικών δομών και δεσμών, η λιτότητα, η φτωχοποίηση, η ανεργία, η οικονομική-κοινωνική ανασφάλεια, η ανελέητη φορολόγηση, έφεραν τη μεγάλη κρίση των λαών. Κυριάρχησαν οι αγορές, η γραφειοκρατία και η τεχνοκρατική άποψη εξαιτίας της ανεπάρκειας αλλά και της ανικανότητας της πολιτικής να αντιμετωπίσει τα σύγχρονα προβλήματα. Αποδυναμώθηκε η δημοκρατία στην Ε.Ε. και ευθύνεται η αδυναμία των όποιων καινοτόμων απόψεων. Η μεταπολεμική ευρωπαϊκή προοπτική για δημοκρατία, ειρήνη και ανθρώπινα δικαιώματα απειλείται ξεκάθαρα από ένα απρόσωπο, μη ανθρωποκεντρικό και σκληρό τεχνοκρατικό μοντέλο βίαιης ολοκλήρωσης.

Με την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού δημιουργήθηκε ένα νέο τοπίο σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Οι συνέπειες καταστροφικές. Η ιδεολογία του ευρωπαϊσμού που παρουσίαζε την ενοποίηση ως μονόδρομο έχει υποβαθμιστεί και δέχεται ισχυρά πλήγματα αμφισβήτησης. Η απαισιοδοξία έφερε τον ατομισμό και την περιθωριοποίηση. Χάθηκαν η ζωντάνια, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη, τα οράματα. Τρομάζει η απάθεια απέναντι στην άνοδο της Ακροδεξιάς, των ρατσιστικών, νεοναζιστικών και φασιστικών δυνάμεων.
Γενεσιουργός αιτία αυτής της μεγάλης πολιτικής και κοινωνικής απειλής, όπως και τη δεκαετία του 1920, είναι η βαθιά οικονομική, κοινωνική, πολιτική και ηθική κρίση, απόρροια του νεοφιλελευθερισμού· του καπιταλισμού γενικότερα. Η σκληρή ηγεμονία των αγορών και του κερδοσκοπικού χρηματιστηριακού κεφαλαίου έχει προκαλέσει απίστευτη επιθετική εκμετάλλευση, ανεργία, διάλυση του κοινωνικού κράτους. Δυστυχώς, η Ευρώπη μοιάζει να ξαναζεί έναν εφιάλτη που γνώρισε καλά στο παρελθόν, με δραματικές επιπτώσεις! Δεν πρέπει και δεν έχουμε δικαίωμα να ξεχάσουμε τις τραγικές εμπειρίες.

Η Ευρώπη, αντιμέτωπη με το προσφυγικό/μεταναστευτικό, έδειξε ανικανότητα και αδυναμία στη χάραξη κοινής πολιτικής, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη ρατσιστικών και ξενοφοβικών κινημάτων. Οι πολιτικές των ελίτ έχασαν την όποια ικανότητα είχαν να πείθουν και δημιούργησαν πολιτικά και κοινωνικά κενά τα οποία εκμεταλλεύονται με επιτυχία, δυστυχώς, τα ακροδεξιά κόμματα και οι νεοφασιστικές οργανώσεις. Η κατάσταση είναι πλέον οριακή. Επιβάλλεται η αλλαγή πορείας. Πρέπει να τελειώνουμε με τη λιτότητα, την ανισότητα· να τελειώνουμε με τα σκανδαλώδη κέρδη των ελίτ. Είναι πια κοινό μυστικό ότι η Ε.Ε. βρίσκεται σε κρίσιμη πορεία. Είναι ουσιαστικά αναξιόπιστη σε έναν φλεγόμενο κόσμο· παρακολουθεί παθητικά τις επικίνδυνες εξελίξεις, χωρίς πρωτοβουλίες για την επίλυση προβλημάτων αλλά και συγκρούσεων σε διεθνές επίπεδο. Αν συνεχίσει να βαθαίνει η σημερινή κρίση, κι αν βρεθεί αντιμέτωπη και με άλλες περιπτώσεις «Brexit», οι εξελίξεις θα είναι εκρηκτικές.
Η προσήλωση των ευρωπαϊκών μηχανισμών στο κέρδος και στην κυριαρχία των «αγορών», καθώς και στην ενίσχυση των τεχνοκρατικών δομών έτσι ώστε να ικανοποιούνται τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου, θα μεγιστοποιεί τις αντιθέσεις στο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον.

Η Ευρωπαϊκή «ενοποίηση» αποτυπώνει τον ανταγωνισμό του ευρωπαϊκού κεφαλαίου με τα υπόλοιπα καπιταλιστικά κέντρα (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία). Ο στόχος του συνασπισμένου κεφαλαίου ήταν η προοπτική αναβάθμισης της οικονομίας. Η Συνθήκη της Λισαβόνας είχε τη βούληση το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, το ευρώ, να γίνει η εναλλακτική πρόταση στο δολάριο, ως διεθνές αποθεματικό νόμισμα. Η καταστροφική επέλαση της κρίσης, η παραγωγικότητα της αμερικανικής οικονομίας, η εμφάνιση νέων ανταγωνιστών, ιδιαίτερα της Κίνας, δεν επέτρεψαν την αλλαγή στον παγκόσμιο συσχετισμό δύναμης. Η Ευρώπη των μηχανισμων δυστυχώς κινήθηκαν για την αναβάθμιση των συμφερόντων του κεφαλαίου, για την ενίσχυση της «αγοράς» και των τεχνοκρατικών δομών. Η διεθνής κρίση από το 2007 φανέρωσε τη γύμνια και τον «επαρχιωτισμό» της Ευρώπης, με τα μνημόνια, τις τρόικες, τους θεσμούς, τους επιτηρητές, την ακραία λιτότητα, την ανεργία.

Και φτάσαμε στο μη περαιτέρω. Κοντολογίς, δεν τραβάει η ομάδα… του έντονου, ακραίου νεοφιλελευθερισμού. Για την ανοικοδόμηση και επαναθεμελίωση της νέας Ευρώπης απαραίτητη και καθοριστική είναι η ενεργητική πρωτοβουλία της Αριστεράς. Με πολιτικές, κοινωνικές και θεσμικές παρεμβάσεις πρέπει η Αριστερά, αναζωογονημένη, να εκφράσει τον προβληματισμό της κοινωνίας και ιδιαίτερα της νεολαίας η οποία με την κινητοποίηση των μαθητών για το περιβάλλον αποτελεί το πιο ενθαρρυντικό γεγονός των τελευταίων χρόνων. Οφείλει να συμμετάσχει ενεργητικά στον νέο ευρωπαϊκό χώρο. Να κινητοποιήσει, να συμβάλει στην οικοδόμηση κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών, για τη διαμόρφωση συγκεκριμένων και πραγματοποιήσιμων εναλλακτικών πειστικ’ων προτάσεων για μια νέα και δημοκρατική Ευρώπη. Μια δυνατή Ευρωαριστερά, ικανή να πάρει στα χέρια της και την προοπτική της πραγματικής ανάπτυξης είναι ο μονόδρομος.Είναι χρέος της.

Ο νεοφιλελευθερισμός –ο καπιταλισμός– έφτασε στα όριά του με τα καταστροφικά αποτέλεσμα. Χρειάζεται –και χρειαζόμαστε– μια νέα πολιτική πρόταση, μια ιδέα ενοποιητική για την κινητοποίηση της κοινωνίας, των πολιτών, των λαών. Η κοινωνική πολιτική, «από κάτω», είναι αναγκαία προϋπόθεση. Ο ελιτισμός δεν έχει θέση. Η Ευρωπαϊκή Αριστερά, έστω κι αν έκανε κάποιες αρνητικές επιλογές, αποτελεί τη μοναδική πολιτική έκφραση που με την κατάλληλη πολιτική επεξεργασία για τις εξελίξεις στην Ε.Ε. μπορεί να συμβάλει καθοριστικά «στη χειραφέτηση της εργασίας» από τα νεοφιλελεύθερα δεσμά και με τις κατάλληλες ρήξεις και ανατροπές να οικοδομήσει το αναγκαίο μοντέλο πολιτικής, κοινωνικής, παραγωγικής και βιώσιμης ανάπτυξης.
Στις Βρυξέλλες, η τρίτη Διακήρυξη του ευρωπαϊκού φόρουμ, μια διαδικασία όπου ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Αλέξης Τσίπρας ιδιαίτερα έχουν πολύ σοβαρή παρουσία, έκανε σημαντικά βήματα μιλώντας για μια δημοκρατική Ευρώπη, κοινωνικά και οικολογικά βιώσιμη.

Οι τελευταία πολιτική εξέλιξη στην Ιταλία και Ισπανία επιβεβαιώνει ότι υπάρχει κάποια θετική κινητικότητα. Ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί σημείο πολιτικής αναφοράς, είναι το παράδειγμα της Ευρωαριστεράς. Κατάφερε, ακόμη και τη στιγμή της ήττας, μετά τα δύσκολα χρόνια διακυβέρνησης, να διατηρήσει την πλειοψηφία των λαϊκών στρωμάτων, των θυμάτων της κρίσης, των εργαζομένων και ιδιαίτερα της νεολαίας. Είναι η μεγαλύτερη αριστερή πολιτική δύναμη στην Ευρώπη· αποτελεί «το πολιτικό και κοινωνικό μοντέλο», με τις όποιες αδυναμίες είχε στη διακυβέρνησή του. Εξάλλου είναι γνωστό τοις πάσι ότι μπορεί να πήρε την κυβέρνηση αλλά δεν πήρε (δεν πρόλαβε ίσως) την εξουσία. Είναι προφανές ότι η πρωτοβουλία της Προοδευτικής Συμμαχίας στην Ευρώπη και την Ελλάδα ανοίγει μια νέα εποχή, δημιουργεί δυναμική ανανέωσης των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ήδη σε μια διαδικασία πολιτικής, κοινωνικής και οργανωτικής ανασυγκρότησης. Ο Αλέξης Τσίπρας, με μια εμπνευσμένη ομιλία του στο φεστιβάλ νεολαίας, τόνισε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ οικοδομεί μια νέα σχέση εμπιστοσύνης με την κοινωνία, με τη νέα γενιά και τον χώρο της εργασίας στο προσκήνιο. Καθοριστικές θα είναι οι αποφάσεις του συνεδρίου που θα πραγματοποιηθεί προσεχώς. Το άνοιγμα στην κοινωνία είναι μια τρανή, επαναστατική διαδικασία, κοινωνική και πολιτική αναζωογόνηση, που θα συμβάλει στην πολιτική και την προγραμματική ανανέωση του χώρου, αναβαθμίζοντας τον ρόλο του πολίτη, της κοινωνίας, του λαού. Δημιουργείται μια νέα πολιτική κουλτούρα, ένας νέος πολιτικός πολιτισμός. Αφύπνιση και προ πάντων συμμετοχή. Η Αριστερά, ιδιαίτερα η ριζοσπαστική Αριστερά, μόνο με τη συμμετοχή της κοινωνίας μπορεί να πετύχει στη δύσκολη πολιτική πραγματικότητα. Με διάλογο, συζήτηση, με ουσιαστική ενημέρωση, μπορούν να δημιουργηθούν κινηματικές πρωτοβουλίες και πολιτικά γεγονότα.

Ο ρόλος του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, όπως και η δημιουργία και άλλων δομών, είναι καθοριστικός στην πολιτική παρέμβαση. «Πάρτε τον ΣΥΡΙΖΑ στα χέρια σας» τονίζει ο Αλέξης Τσίπρας, για το άνοιγμα στην κοινωνία, για τη μαζικοποίηση, για την εξέλιξη της μεγάλης Αριστεράς. Είναι επίσης η ώρα να δοθεί προοπτική στην οργανωτική αναβάθμιση, γιατί μόνο έτσι θα ριζώσει ο χώρος στον λαό και θα διαμορφώσει αποτελεσματικές κοινωνικές και πολιτικές πρωτοβουλίες.

Του Ρούλη Κοκελίδη, επίτιμου μέλους της ΕΣΗΕΑ, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια