Από τον χειμώνα 2012/13 και έκτοτε μερικές ημέρες κάθε χειμώνα, συνήθως τις νυκτερινές ώρες, η ατμόσφαιρα σε διάφορες περιοχές του λεκανοπεδίου της Αθήνας αποκτά μια θολερότητα και μια δυσάρεστη οσμή, συνήθως καμένου ξύλου και σπανιότερα απροσδιόριστη. Πρόκειται για την αιθαλομίχλη με κυρίαρχα συστατικά της ρύπους (σωματίδια, διοξίνες/ φουράνια κ.ά.) εκπεμπόμενους από εστίες καύσης στερεών καυσίμων (τζάκια, ξυλόσομπες κ.ά.). Από ακόμη παλιότερα, το φαινόμενο πλήττει και άλλα αστικά κέντρα της χώρας μας (Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Τρίπολη κ.ά.).
Η παρουσία της αιθαλομίχλης οφείλεται στην έντονη χρήση των πολύ ρυπογόνων εστιών καύσης στερεών καυσίμων λόγω της απαγορευτικής τιμής του πετρελαίου θέρμανσης για μεγάλο πλήθος νοικοκυριών της χώρας. Για εισπρακτικούς λόγους και χωρίς να ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην ποιότητα ζωής των νοικοκυριών και στη δημόσια υγεία, το 2012 σχεδόν διπλασιάσθηκε η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης λόγω της κατά 450% αύξησης του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ) και της εξίσωσής του με αυτόν του πετρελαίου κίνησης, ενώ, λόγω της οικονομικής κρίσης, από το 2010 η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών είχε υποδιπλασιαστεί.
Δυσμενείς συνθήκες, τοπογραφικές και μετεωρολογικές (χαμηλές θερμοκρασίες και υγρασία), και πολυπληθείς εστίες στερεών καυσίμων σε πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα της χώρας εντείνουν το φαινόμενο, ενώ η χρήση «επιλήψιμων» καυσίμων (πλαστικά, βαμμένα ξύλα, μελαμίνες κ.ά.) οξύνει περισσότερο το πρόβλημα.
Το 2013 και το 2016, σε αντιπροσωπευτικά δείγματα 220 και 318 κατοίκων, αντίστοιχα, διεξαγάγαμε στο λεκανοπέδιο της Αθήνας δύο έρευνες κοινής γνώμης με συμπλήρωση ερωτηματολογίου σχετικά με το πόσο αισθητή έγινε η αιθαλομίχλη κατά τις χειμερινές περιόδους 2012/13 και 2015/16 (ενδεικτικά: ΒΗΜΑ, ηλεκτρονική έκδοση, 9.04.2013 και 10.05.2016).
Από τις έρευνες προέκυψε ότι η αιθαλομίχλη δεν προκαλεί μόνον οπτική όχληση. Ανάλογα και με την ποιότητα των στερεών καυσίμων προκαλεί και άλλες οχλήσεις αμέσως αντιληπτές, αλλά και μακροχρόνιες. Τις προβληματικές ημέρες, δυσφορία, αναπνευστικά προβλήματα, τσούξιμο στα μάτια, ακόμη και πονοκέφαλοι εύκολα συνδέονται με την αυξημένη παρουσία της αιθαλομίχλης, παράλληλα, όμως, βαριές, περίεργες ή και απροσδιόριστες οσμές στον αέρα συνδέονται με «επιλήψιμα» καύσιμα και υποκρύπτουν σοβαρότατες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, ακόμη και πρόκληση καρκίνου σε βάθος χρόνου.
Σύμφωνα με τις έρευνες, η αιθαλομίχλη έγινε αισθητή (ποικίλλουσα οσμή από «απροσδιόριστη» έως «καμένου ξύλου») από το 80% των δειγμάτων, αλλά, σύμφωνα με την έρευνα του 2016, στις πιο εύπορες περιοχές (βόρεια και ανατολική) του λεκανοπεδίου λόγω της χρήσης καλύτερης ποιότητας ξύλου, αναφέρθηκαν οχλήσεις μόνο από το 15% του δείγματος, ενώ στη λιγότερο εύπορη δυτική περιοχή, λόγω της χειρότερης ποιότητας των καυσίμων, αναφέρθηκαν οχλήσεις από το 47% του δείγματος.
Συμπερασματικά, για τη θέρμανση των νοικοκυριών θα πρέπει να περιορίζεται, κατά το δυνατόν, η χρήση στερεών καυσίμων, ιδίως στα αστικά κέντρα της χώρας, όπου η απειλή για τη δημόσια υγεία είναι υπαρκτή. Πρόπερσι, ο ΕΦΚ του πετρελαίου μειώθηκε κατά 30%. Λόγω και των ευνοϊκών μετεωρολογικών συνθηκών το πρόβλημα στο λεκανοπέδιο περιορίσθηκε.
Η φετινή, κατά 20%, αύξηση του ΕΦΚ θα οδηγήσει σε συρρίκνωση των δημοσίων εσόδων με παράλληλη αύξηση της χρήσης στερεών καυσίμων. Η εμπειρία των περιόδων 2012/13 και 2013/14 με τη μείωση της κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης κατά 65-70% σε επίπεδο χώρας και των δημοσίων εσόδων κατά πλέον των 250 εκατομμυρίων ευρώ, αντί της προσδοκώμενης αύξησης κατά 500 εκατομμύρια, κακώς αγνοήθηκε.
Δημ. ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ
δρ. Χημικός Μηχανικός
(τηλ.: 210 8311558
κιν.: 6945920233
e-mail: dhadjidakis@yahoo.com)
