Tελετή αναγόρευσης του επικεφαλής της επιτροπής για τη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση,Κωνσταντίνου Μουσουρούλη σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής, της Σχολής Οικονομικών Επιστημών, του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, πραγματοποιήθηκε την Κυριακή το απόγευμα στο αμφιθέατρο του ΠΔΜ στα Κοίλα Κοζάνης.
Στην τελετή αναγόρευσης μίλησε μεταξύ άλλων ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Θεόδωρος Θεοδουλίδης, ο περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας Γιώργος Κασαπίδης, ο βουλευτής Καστοριάς ΝΔ Ζήσης Τζηκαλαγιας αλλά και εκπρόσωποι του τμήματος.
Η ομιλία του κ. Μουσουρούλη:
«Σήμερα είναι για εμένα μια μεγάλη ημέρα, μια μέρα γεμάτη συναισθήματα. Καταρχάς, νοιώθω ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση γιατί οι πρυτανικές αρχές με τιμούν με μια ύψιστη αναγνώριση. …Σας ευχαριστώ και υπόσχομαι ότι θα φανώ άξιος της τιμής αυτής. Είναι αλήθεια ότι η αναγνώριση της προσφοράς, μικρής ή μεγαλύτερης, δεν έχει σημασία, δίνει δύναμη στον άνθρωπο. Εκείνο που τον κάνει αδύναμο, όπως έλεγε ο Paulo Coelho, είναι η ανάγκη για αναγνώριση. ‘Η αλλιώς, η ανάγκη να αισθάνεται σημαντικός. Ευτυχώς δεν ανήκω σε αυτή την κατηγορία.
Δεν περίμενα ότι θα μου πιστώνατε τόσα πολλά και καλά πράγματα. Εκείνο πάντως που εγώ θεωρώ αξιοσημείωτο στην καριέρα μου έχει να κάνει – και αυτό – με …. μεταβάσεις. Από την Αθήνα στις Βρυξέλλες και αντίστροφα. Τέσσερις έχω πραγματοποιήσει από το 1986 μέχρι σήμερα. Και κάθε φορά, η μετάβαση από τις Βρυξέλλες στην Αθήνα είχε ένα πολιτικό πρόσημο: την ηθική υποχρέωση που αισθάνομαι να επιστρέφω στην πατρίδα μου έστω ένα μικρό μέρος απ’ όλα όσα μου έχει προσφέρει και να της δίνω ακόμα περισσότερα από εκείνα που αποκόμισα ευρισκόμενος extra muros. Είναι πολλοί αυτοί που σκέπτονται με τον ίδιο τρόπο. Είμαι βέβαιος ότι αυτή είναι μια υγιής αντίληψη της έννοιας του πατριωτισμού.
Δεν αναφερθήκατε όμως σε λάθη που έχω κάνει, ούτε εσείς, ούτε ο κ. Περιφερειάρχης. Θα συμφωνήσετε μαζί μου ότι τα περισσότερα και μεγαλύτερα λάθη τα κάνουν όσοι νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα. Σας διαβεβαιώ ότι ούτε σε αυτήν την κατηγορία ανήκω. Είμαι της σχολής εκείνων που θέλουν να τα μαθαίνουν όλα. Ωστόσο, σήμερα μου προσφέρατε μια καλή πρόφαση για να δικαιολογώ τα λάθη μου. Τη δανείζομαι από τον Αμερικανό Δημοκρατικό Γερουσιαστή και διπλωμάτη, Daniel Moyihan. Κατά τον Moyihan, «υπάρχουν λάθη που μόνο κάποιος με διδακτορικό μπορεί να κάνει»!
Εκτός από χαρά και συγκίνηση, σήμερα νοιώθω ηθική ικανοποίηση. Γιατί η τιμή αυτή δεν αφορά μόνον στον αποδέκτη της, αλλά και σε ένα σπουδαίο έργο. Το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης. Και αποδίδεται σε εμένα από ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα που εξελίσσεται ταχύτατα σε ένα πολύτιμο κεφάλαιο για τη Δυτική Μακεδονία και την Ελλάδα. Ως πηγή επιστημονικής γνώσης και εστία έρευνας. Ως αρμός σύνδεσης της γνώσης με την οικονομική και κοινωνική ζωή. Ως φορέας προώθησης νέων μορφών επιχειρηματικότητας. Ως μήτρα που γεννά πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο για την Περιφέρεια και την πατρίδα. Αυτή είναι άλλωστε η κύρια αποστολή ενός σύγχρονου πανεπιστημίου. Έρευνα, παραγωγή γνώσης, αλλά και εφαρμογή της στη ζωή του τόπου. Με αυτές τις σκέψεις σας προσέγγισα, κύριε Πρύτανη, αμέσως μόλις ανέλαβα τα καθήκοντά μου. Γιατί το όραμα και η αποστολή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας είναι απολύτως εναρμονισμένα με τους στόχους του Σχεδίου.
Η δική μου μετάβαση, ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020, όταν ανέλαβα την Προεδρία της Συντονιστικής Επιτροπής. Εργάστηκα με αίσθηση καθήκοντος, αλλά και γνώση αποστολής. Η μίξη των δυο αυτών στοιχείων δίνει ουσία στην πολιτική δράση. Η δε αίσθηση ότι από αυτό που σχεδιάζεις θα προκύψει κάτι θετικό για τους πολίτες, είναι η προκαταβολή. Και όταν η αίσθηση γίνεται βεβαιότητα -γιατί στην περίπτωση του ΣΔΑΜ έγινε βεβαιότητα- τότε η προκαταβολή γίνεται ανταμοιβή και βιώνεις την ικανοποίηση και τη χαρά της πολιτικής δράσης.
Και κάτι ακόμα. Δεν αισθάνθηκα ποτέ μοναξιά, αν και ξεκίνησα εντελώς μόνος. Στην πορεία όμως, η δέσμευσή μου στη αποστολή αυτή παρακίνησε μια μικρή μεν αλλά καταπληκτική ομάδα ανθρώπων να δουλεύει μαζί μου νυχθημερόν, χωρίς φόβο και με πάθος για τον ίδιο σκοπό. Να προκύψει κάτι θετικό για τους πολίτες. Και αυτή η ομαδική δουλειά, αυτό το πάθος, παρακίνησε κι άλλους να στελεχώσουν διάφορες θεματικές ομάδες έργου – μη αμοιβόμενες, το τονίζω – τις οποίες συγκροτήσαμε σταδιακά και ανάλογα με τις εκάστοτε προκύπτουσες ανάγκες.
Ό,τι καταφέραμε μέχρι σήμερα προέρχεται από την έμπνευση, τη συνεργασία και την υποστήριξη των ανθρώπων αυτών. Θα ήθελα με την ευκαιρία να τους ευχαριστήσω όλους και να μοιραστώ μαζί τους αυτήν την τιμή.
Κυρίες και κύριοι,
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα χωρών που, αν και γνώρισαν σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις, σε σχετικά σύντομο διάστημα κατόρθωσαν να αναγεννηθούν. Η συνταγή της μετάβασής τους αυτής, από τη μια κατάσταση στην άλλη, είναι κατά τη γνώμη μου απλή και έχει τρία κοινά χαρακτηριστικά. Πρώτο: την αποτελεσματική αντιμετώπιση των εσωτερικών αδυναμιών, με την κατάλληλη οργάνωση της κοινωνίας και της οικονομίας. Δεύτερο: τη σύνθεση μιας νέας αναπτυξιακής ταυτότητας -ενός rebranding- ως ένα ενιαίο πολιτικό πλαίσιο για την πρόοδο και την ευημερία τους. Τρίτο: τη συναρμογή της ταυτότητας αυτής με ένα φιλο-αναπτυξιακό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα δεκτικό σε νέες, καινοτόμους ιδέες και σε διεθνείς συνεργασίες, κυρίως στους τομείς των επενδύσεων και της τεχνολογικής ανάπτυξης. Είναι αυτονόητο ότι τόσο η νέα ταυτότητα, όσο και το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα εξειδικεύτηκαν στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε χώρας.
Οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών έχουν την ίδια κοσμοαντίληψη. Πιστεύουν στην ελεύθερη οικονομία και τις ανοιχτές αγορές που λειτουργούν με διεθνείς κανόνες και συνεργασίες. Αυτό δηλαδή που επιζητούν οι μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες αναπτύσσονται σε όλον τον κόσμο, αλλά και οι μικρές επιχειρήσεις που εντάσσονται ή επιδιώκουν να ενταχθούν στις αλυσίδες αξίας που δημιουργούν οι μεγάλες αυτές επιχειρήσεις.
Θα ήθελα στο σημείο αυτό να υπογραμμίσω ότι «ελεύθερος» δεν σημαίνει «ασύδοτος». Όπως και «ανεξάρτητος» δεν σημαίνει «ανεξέλεγκτος». Γι’ αυτό και οι κυβερνήσεις αυτές ενισχύουν τόσο τον εποπτικό ρόλο του κράτους, με αξιόπιστους μηχανισμούς διακυβέρνησης της μετάβασης και με υπηρεσίες «ραντάρ» για την επίβλεψή της, όσο και τον ρυθμιστικό του ρόλο, με ανεξάρτητες και αμερόληπτες αρχές για την αποτελεσματική της εφαρμογή.
«Η ανάπτυξή μας προέρχεται από την καινοτομία και από ιδέες που ταξιδεύουν διαρκώς πάνω από σύνορα. Με δεδομένη τη φύση της τεχνολογίας, είναι αδύνατον να κόψουμε πλέον τους μεταξύ μας δεσμούς. Τα άκρα πασχίζουν να ανακόψουν την τεχνολογία και να επαναφέρουν δουλειές και βιομηχανίες που εξαφανίζονται εδώ και δεκαετίες». Αυτό είχε πει ο Πρόεδρος Obama κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 2016, συνοψίζοντας με τον καλύτερο τρόπο την ουσία της μετάβασης στη νέα εποχή.
Χρησιμοποιώ τη φράση αυτή ως «γέφυρα» για να καταδικάσω τον λαϊκισμό που, όπως πολύ καλά μάθαμε στη χώρα και γνωρίζετε και εσείς στην Περιφέρειά σας, αντιδρά με αρνητικά αντανακλαστικά απέναντι σε κάθε αλλαγή. Στο στόχαστρο των λαϊκιστών μπαίνουν εκείνοι που θίγονται περισσότερο και έχουν μεγαλύτερες ανάγκες. Εκείνοι που νοιώθουν ανασφάλεια και έχουν μεγαλύτερες αγωνίες. Αναγνωρίζω ότι τα επιχειρήματα δεν ικανοποιούν τις ανάγκες και δεν αρκούν για να απαντήσουν στις αγωνίες των ανθρώπων. Έτσι, οι λαϊκιστές, καταχρώμενοι λέξεις-σύμβολα, όπως «ανθρωπιά», «αξιοπρέπεια» ή «αλληλεγγύη», ερεθίζουν το συναίσθημα και υποτιμούν τη λογική, και αξιοποιώντας τη δυνατότητα παραπληροφόρησης που παρέχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατορθώνουν να τους φανατίζουν με συνομωσιολογικές πομφόλυγες και να τους «αποκοιμίζουν» με ιδεολογικά φληναφήματα. Έχουμε όλοι ευθύνες για αυτό. Και ιδίως όσοι από εμάς «αφήσαν το αγριόχορτο να πνίξει το στάρι», όπως θα έλεγαν και οι παλαιότεροι. Όσοι μπορούσαν να υψώσουν το ανάστημά τους και δεν το έκαναν. Για διάφορους λόγους, όχι μόνον από φόβο.
Όμως και εννοιολογικά να το δει κανείς, η λέξη «αξιοπρέπεια» ταιριάζει περισσότερο με τη λέξη «ελευθερία». Όσο για την λέξη «αλληλεγγύη» αυτή μόνο υπό συνθήκες οικονομικής ελευθερίας μπορεί να αποκτήσει περιεχόμενο. Αλλά αυτό είναι μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση.
Η ουσία είναι ότι η τεχνολογία και η καινοτομία είναι οι πλέον αποτελεσματικοί και πρακτικοί τρόποι απελευθέρωσης των αγορών. Γιατί «ανοίγουν» το παιχνίδι σε όλους και, κυρίως, στο πιο δυναμικό, στο πιο καινοτόμο και στο πιο εξωστρεφές τμήμα μιας κοινωνίας. Έτσι, και οι παραδοσιακοί, πρώην πρωταγωνιστές στις κλειστές αγορές, αναγκαστικά προσαρμόζονται, αν θέλουν να παραμείνουν.
Θα σταθώ στο σημείο αυτό στις καινοτόμες εταιρείες τεχνολογίας, λόγω του ισχυρού τους οικονομικού και κοινωνικού αντικτύπου. Από τις εταιρείες αυτές, τα επόμενα χρόνια αναμένεται να κυριαρχήσουν εκείνες που επιχειρούν και παράγουν με κριτήρια βιωσιμότητας -sustainability- κυρίως λόγω της ελκυστικότητας που έχουν για τους καταναλωτές και, συνεπώς, για τους επενδυτές. Αυτό επιβεβαιώνεται ήδη με την μεγάλη επιτυχία που γνωρίζουν τα πράσινα ομόλογα και τα ομόλογα με ρήτρα βιωσιμότητας. Το καινοτόμο αυτό σύστημα χρηματοοικονομικής οργανώνεται με κοινά πρότυπα διαχείρισης και διακυβέρνησης, επεκτείνεται ταχύτατα στον κόσμο και διευρύνεται σε όλο και περισσότερους τομείς οι οποίοι σχετίζονται με την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Θα έλεγα ότι πρόκειται για μια καινούργια «θρησκεία» με ισχυρό ηθικό και περιβαλλοντικό κώδικα, η οποία ανέρχεται ταχύτατα, προσπαθώντας ταυτόχρονα να ισορροπήσει, για να σταθεροποιηθεί. Επιτρέψτε μου να σας δώσω ένα παράδειγμα: αν σκεπάσουμε μια χώρα π.χ. της Αφρικής με Φωτοβολταϊκά και χαθεί καλλιεργήσιμη γη, θα ανέβουν οι τιμές των αγροτικών προϊόντων. Θα πετύχει μεν η περιβαλλοντική διάσταση, αλλά θα χαθεί η ηθική.
Η ουσία είναι ότι η νέα αυτή θρησκεία θα αλλάξει ριζικά την αναπτυξιακή διαδικασία στον κόσμο κυρίως μέσω των έργων υποδομής. Σκεφτείτε αυτό που αναφέρουν οι διεθνείς εμπειρογνώμονες: η επίτευξη του στόχου για μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050, σημαίνει τουλάχιστον 1 τρις δολάρια σε δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις κατ’ έτος. Οι επενδύσεις αυτές θα γίνουν και στις δυο πλευρές της κλιματικής κρίσης: την πλευρά του λεγόμενου mitigation, δηλαδή της άμβλυνσης των επιπτώσεων και την πλευρά του λεγόμενου adaptation, δηλαδή της προσαρμογής.
Επανερχόμενος στις κυβερνήσεις που πέτυχαν την αναγέννηση των χωρών τους, θα προσέθετα ένα ακόμα υλικό της συνταγής μετάβασης. Την πολιτική ωριμότητα. Δυστυχώς όμως το υλικό αυτό λείπει από την Ελλάδα. Οι Έλληνες δεν έχουμε ωριμάσει πολιτικά. Ο κυριότερος λόγος είναι η έλλειψη αυτογνωσίας. Αυτογνωσία σημαίνει επίγνωση του τι συνέβη, ώστε να μη ξανασυμβεί. Η ιστορία μας βρίθει σχετικών παραδειγμάτων. Σκεφτείτε ότι ούτε η χρεοκοπία στάθηκε ικανή να μας ωριμάσει πολιτικά, αφού σπεύσαμε να τα βάλουμε με τον αγγελιοφόρο. Στην περίπτωση αυτή οι περισσότεροι γνωρίζαμε τους λόγους που την προκάλεσαν, κάποιοι ίσως να ήμασταν και ένας από αυτούς. Και δεν αναφέρομαι μόνον στον υπέρμετρο δανεισμό. Ένα άλλο παράδειγμα στη θέση της χρεοκοπίας, θα μπορούσε να είναι η απολιγνιτοποίηση. Σκεφτείτε το. Ελπίζω να μην ήταν ατυχές.
Φίλες και φίλοι,
Ανεξάρτητα από τι πιστεύει ο καθένας για την κλιματική αλλαγή, τα λευκά ίχνη που αφήνουν πίσω τους τα αεροπλάνα όταν πετούν, τον αριθμό 666, τα τσιπάκια στα εμβόλια κατά του Covid19, όλοι αισθανόμαστε ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται σε διαδικασία μετάβασης προς μια νέα εποχή. Η μετάβαση αυτή δε θα είναι ομαλή, λόγω των μεγάλων ανακατατάξεων που συμβαίνουν στο υφιστάμενο σύστημα. Υπήρχε ένα ισχυρό διπολικό σύστημα σε πλανητικό επίπεδο, G2 ας πούμε, το οποίο, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, κατόρθωνε να εξασφαλίζει μια παγκόσμια ισορροπία μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Η ισχύς του συστήματος αυτού αναδιανέμεται. Οι G2 έγιναν, G8, G20. Ο κατακερματισμός αυτός πολλαπλασιάζει τους κινδύνους για την ανθρωπότητα. Οπουδήποτε στον κόσμο μπορεί να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή οποιαδήποτε μορφής σύγκρουση.
Η μεγαλύτερη πηγή κινδύνων είναι, κατά τη γνώμη μου, η απρόβλεπτη πλέον συμπεριφορά του κλίματος. Και το απρόβλεπτο πολλές φορές μοιάζει με αδιέξοδο, εφόσον δεν είσαι ενημερωμένος και προετοιμασμένος για να το αντιμετωπίσεις. Πάρτε ένα παράδειγμα: τι σημαίνει για τους προϋπολογισμούς το κόστος αποκατάστασης μιας μεγάλης φυσικής καταστροφής, την οποία κανείς Υπουργός Οικονομικών δεν θα μπορούσε να έχει υπολογίσει.
Κάποιοι πιστεύουν ότι η κλιματική αλλαγή είναι μια επινόηση των επιστημόνων, για να εξυπηρετήσουν συμφέροντα. Να το δεχτώ. Η κλιματική κρίση όμως; Αφήστε τις φυσικές καταστροφές. Σταθείτε μόνο στις αλλαγές που μπορεί να επιφέρει στην παραγωγή, τη μεταφορά και την κατανάλωση αγαθών μια, μικρή έστω, αλλαγή της θερμοκρασίας. «Ή θα τον βρούμε το δρόμο ή θα τον φτιάξουμε» είχε πει ο Καρχηδόνιος στρατηλάτης Αννίβας προσπαθώντας να διασχίσει τις Άλπεις. Αυτό πρέπει να κάνει ο άνθρωπος.
Λίγοι πλέον αμφιβάλλουν ότι η απεξάρτηση της ενέργειας από άνθρακα είναι ο δυσκολότερος αλλά ο καλύτερος και για πολλούς ο ταχύτερος δρόμος. Για έναν επιπλέον λόγο, πέραν του κυρίαρχου κλιματικού. Η παραγωγή και η διαμετακόμισή του αποτελούν απειλές για την παγκόσμια αλλά και την περιφερειακή γεωπολιτική σταθερότητα. Οι Έλληνες έχουμε βιωματική αντίληψη.
Είμαι βέβαιος ότι ο ΟΗΕ δεν αγνόησε την παράμετρο αυτή, όταν έδειχνε τον δρόμο θεσπίζοντας την Ατζέντα για την Βιώσιμη Ανάπτυξη 2030. Το ίδιο και η ΕΕ όταν άρχισε να κατασκευάζει τον δρόμο, τo 1997, με το «1ο Ενεργειακό Πακέτο Απελευθέρωσης των αγορών» ή «Πακέτο Ενέργειας – Κλίματος», και αργότερα με σειρά συστημικών μέτρων για τον περιορισμό της χρήσης άνθρακα. Θα σημειώσω δυο από αυτά. Το χρηματιστήριο ρύπων και την Οδηγία για την αναγκαστική απόσυρση ρυπογόνων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, μετά τη συμπλήρωση συγκεκριμένων ωρών λειτουργίας. Και τα δυο αυτά μέτρα τα βρήκαμε μπροστά μας, δυο σχεδόν δεκαετίες μετά την θεσμική τους θεμελίωση.
Ας δούμε τις σύγχρονες ενεργειακές προκλήσεις: την ποσοτική επάρκεια, την τεχνολογική ασφάλεια, την αποδοτικότητα και την οικονομική ανταγωνιστικότητα. Αυτές οι προκλήσεις κρύβονται πίσω από τις εκάστοτε διαταραχές των τιμών των ενεργειακών προϊόντων ή υπηρεσιών, οι οποίες, όπως είναι γνωστό, συνδέονται με την παραγωγή, τη διαμετακόμιση, τη διαχείριση και τη χρήση των ενεργειακών πόρων, τόσο των συμβατικών, όσο και των εναλλακτικών. Στην πρώτη περίπτωση κυριαρχούν οι γεωπολιτικές εξελίξεις, ενώ στη δεύτερη, η ωριμότητα των τεχνολογιών και η κοινωνική τους αποδοχή. Τώρα πως γίνεται μια πετρελαιοπηγή να τυγχάνει μεγαλύτερης κοινωνικής αποδοχής από μια ανεμογεννήτρια, και αυτό είναι μια άλλη ενδιαφέρουσα συζήτηση.
Εν πάσει περιπτώσει, σε μια ελεύθερη παγκόσμια αγορά αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο κάθε χώρα πρέπει να εξειδικεύει το ενεργειακό της μίγμα, αξιολογώντας τις επιπτώσεις κάθε δυνατής ενεργειακής επιλογής, ακόμα και της πυρηνικής, στην οικονομία, στην κοινωνία και στο περιβάλλον. Στην πράξη όμως, το μίγμα το προσδιορίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια εκείνοι που είναι πρόθυμοι να αναλάβουν τους τεχνολογικούς και επενδυτικούς κινδύνους που εγκυμονεί κάθε μια ενεργειακή επιλογή, δηλαδή οι επενδυτές. Κανείς δεν τους επιβάλει το είδος της ηλεκτροπαραγωγής που θα επιλέξουν εντός του συγκεκριμένου πλαισίου, π.χ. συμβατικής ή εναλλακτικής. Οι επενδυτές, επιλέγουν τελικά έχοντας συνεκτιμήσει τους κλιματικούς στόχους που θέτει κάθε χώρα καθώς και το επενδυτικό περιβάλλον που αυτή προσφέρει.
Στη χώρα μας, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση ευνοϊκού επενδυτικού περιβάλλοντος, παρέχοντας τεράστιες επενδυτικές ευκαιρίες τόσο μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, όσο και μέσω του πιο εξειδικευμένου και γεωγραφικά οριοθετημένου Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης.
Να τονίσω ότι η Ελλάδα είναι το πρώτο κράτος-μέλος δικαιούχος του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης με μεγάλη διαφορά ως προς την κατά κεφαλήν ενίσχυση ανά κάτοικο εξορυκτικής περιφέρειας. Να τονίσω επίσης ότι η Ελλάδα είναι το πρώτο κράτος-μέλος το οποίο διαθέτει ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο, το γνωστό πλέον ΣΔΑΜ, στο οποίο εντάσσεται το Ταμείο. Προσοχή: το Ταμείο εντάσσεται στον εθνικό σχεδιασμό, όχι ο εθνικός σχεδιασμός στο Ταμείο.
Έχω ακούσει πολλές σοφιστείες τόσο για το ΣΔΑΜ. Δεν σας κρύβω ότι νοιώθω συμπάθεια για όσους πασχίζουν να εντοπίσουν τρωτά σημεία, τυχόν κανονιστικές ασυμβατότητες, ή οποιαδήποτε άλλη μεθοδολογική, στατιστική, επιστημονική ή τεχνολογική στρεψοδικία. Τους το επιβεβαιώνω. Ασφαλώς και υπάρχουν. Τους καλώ όμως ταυτόχρονα, να σηκώσουν το βλέμμα από το δέντρο και να κοιτάξουν το δάσος. Η θέα είναι πολύ καλύτερη.
Κυρίες και κύριοι,
Η δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση είναι μια πολιτική επιλογή με δυο αλληλένδετες διαστάσεις: την «αναπτυξιακή» και τη «δίκαιη». Θα σταθώ στην αφετηρία της ίδιας της μετάβασης που δεν είναι άλλη από την αλλαγή του ενεργειακού μίγματος της χώρας μας εις βάρος του λιγνίτη. Μια αλλαγή που συντελείται εδώ και είκοσι χρόνια και εντείνεται τα τελευταία δέκα. Μια αλλαγή που βύθισε σε κρίση τις οικονομικά εξαρτημένες από τον λιγνίτη περιοχές της χώρας μας, όπως η Δυτική Μακεδονία. Χρειαζόταν λοιπόν μια πολιτική επιλογή για το μέλλον του καυσίμου και της περιοχής.
Στο σημείο αυτό θα αναφέρω ένα παράδοξο. Η μετάβαση είναι μεν πολιτική επιλογή, αλλά η αλλαγή του ενεργειακού μίγματος που την προκάλεσε δεν έγινε με κριτήρια πολιτικά. Όπως προανέφερα, η αλλαγή αυτή γίνεται με κριτήρια συστημικά, πέραν βεβαίως των οικονομικών, όπως το αυξημένο κόστος παραγωγής που συνεπάγεται η χαμηλή θερμογόνος δύναμη του ελληνικού λιγνίτη. Του Ελληνικού, όχι του Γερμανικού. Που καίγεται σε Ελληνικές μονάδες, όχι σε Γερμανικές. Γιατί γίνονται και τέτοιες αναφορές και συγκρίσεις, όσον αφορά στο χρονοδιάγραμμα της απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων. Όπως αναφορές γίνονται και στις όμορες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που εξακολουθούν την καύση λιγνίτη για ηλεκτροπαραγωγή. Και σε αυτήν την περίπτωση η σύγκριση είναι λανθασμένη. Οι χώρες αυτές δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και δεν ακολουθούν τους κανόνες περιορισμού των εκπομπών ρύπων, όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Γι’ αυτό και η Ελλάδα υποστηρίζει σθεναρά την ευρωπαϊκή τους προοπτική ώστε να εφαρμόζουν τους ίδιους κανόνες.
Όπως συμβαίνει με κάθε τι εξωγενές που έρχεται και παρεμβαίνει στη ζωή μας για να την αλλάξει, είναι προτιμότερο να αναγνωρίζουμε τον λόγο της αλλαγής, έτσι ώστε να τη διαχειριστούμε καλύτερα. Αν τον αγνοήσουμε, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να τη διαχειριστούμε σωστά. Και αυτό το γνωρίζουν καλά οι ενεργειακοί.
Η αλλαγή αυτή θα είναι ακόμα μεγαλύτερη, όταν τεθεί σε εφαρμογή η νέα δέσμη νομοθετικών πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “Fit for 55”. Η δέσμη αυτή, συν-αποφασίστηκε από το Συμβούλιο -δηλαδή τις Κυβερνήσεις- και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο -δηλαδή τους πολίτες- και θα εφαρμοστεί επιδιώκοντας μείωση των ρύπων κατά 55% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, από 40% που ισχύει σήμερα. Ο νέος αυτός στόχος θα επηρεάσει τον ενεργειακό, τον κλιματικό αλλά και τον αναπτυξιακό σχεδιασμό στην Ευρώπη, και θα οδηγήσει με ακρίβεια όλα τα κράτη-μέλη να αναθεωρήσουν τα Εθνικά τους σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα αυξάνοντας την ταχύτητα της απανθρακοποίησης. Κάποιοι λένε ότι η χώρα μας βιάστηκε. Εγώ νομίζω ότι δικαιώθηκε με το χρονοδιάγραμμα απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων.
Και κάτι ακόμα. Πλέον δεν θα είναι καθόλου εύκολο να πετάμε την μπάλα στην κερκίδα, όπως κάναμε κατά το παρελθόν με τα τρία προηγούμενα «πακέτα» απελευθέρωσης των ενεργειακών αγορών, όταν χρειάστηκε να ψηφιστούν δέκα νόμοι για να ενσωματώσουμε μια Οδηγία και, τελικά, να μην την εφαρμόζουμε επί σειρά ετών.
Έρχομαι τώρα στην καρδιά του προβλήματος της μετάβασης. Όπως γνωρίζετε, ένας κλάδος δεν μπορεί να δημιουργήσει απασχόληση και εισόδημα, εάν στερείται προϋποθέσεων, κυρίως υποδομών και κινήτρων.
Αυτό ακριβώς συνέβη στην Κοζάνη και στη Φλώρινα. Η πλήρης απασχόληση που επί δεκαετίες προσέφερε ο λιγνίτης, απέστρεψε το βλέμμα του κράτους από τους λοιπούς κλάδους, ενώ το υψηλό εισόδημα που δημιουργούσε, κρατούσε τα αναπτυξιακά κίνητρα χαμηλά. Έτσι, όταν άρχισε να δύει ο ήλιος του λιγνίτη, κανένας άλλος κλάδος δεν ήταν σε θέση να δημιουργήσει απασχόληση ικανή να απορροφήσει και την ανερχόμενη ανεργία, αλλά και να αντικαταστήσει το συγκεκριμένο εισόδημα. Δε μου αρέσουν οι υποθέσεις, αλλά να είστε σίγουροι ότι, εάν η Δυτική Μακεδονία διέθετε ήδη από τότε την «οικοσκευή» ή έστω ένα μέρος της «οικοσκευής» μετάβασης που δημιουργήσαμε με το ΣΔΑΜ, η εικόνα θα ήταν σήμερα εντελώς διαφορετική. Η πολιτική επιλογή της μετάβασης δεν ήταν όμως ποτέ σε καμιά ατζέντα, κανενός κόμματος. Ούτε ψηλά, αλλά ούτε χαμηλά. Πουθενά!
Το ΣΔΑΜ και οι επιστημονικές μελέτες και αναλύσεις στις οποίες βασίστηκε βοήθησαν να συνειδητοποιήσουμε τι κακό έγινε, τι καλό θα μπορούσε να είχε γίνει και δεν έγινε, αλλά και τι έγινε χωρίς να έπρεπε. Το θέμα προσφέρεται για αυτοκριτική.
Στο σημείο αυτό θα σας εξομολογηθώ τι ήταν αυτό που πραγματικά με αιφνιδίασε, όταν ξεκινήσαμε να καταγράφουμε τα δεδομένα, να συγκεντρώνουμε την επιστημονική γνώση και τη διεθνή εμπειρία και να τα αναλύουμε. Ήταν η αδράνεια τόσων πολλών ετών. Ή δεν είχε συνειδητοποιήσει κανείς το τέλος του λιγνίτη ή απλά παρατηρούσε τη διόγκωση της κρίσης άπραγος και με βλέμμα θολερό. Και στις δυο περιπτώσεις, χρεώνεται την δικαιολογημένη αγωνία των ανενημέρωτων και απροετοίμαστων πολιτών. Παρατηρώ όμως ότι σήμερα, οι ίδιοι, με το ίδιο θολερό βλέμμα, βάλλουν εναντίον του σχεδίου αντιπροτείνοντας μάλιστα αυτά ακριβώς που έχουν ήδη δρομολογηθεί σε εφαρμογή του σχεδίου. Δεν ξέρω πόσο ηθικό είναι αυτό. Επαναλαμβάνω λοιπόν ότι εκτός από την κριτική, υπάρχει και η αυτοκριτική. Η αυτοκριτική θέλει όμως και τον ανάλογο χαρακτήρα αλλά και το βλέμμα καθαρό.
Κυρίες και κύριοι,
Με όσα ανέφερα έως εδώ θέλησα να αναδείξω ότι ήταν ύψιστο καθήκον της κυβέρνησης η εκπόνηση ριζοσπαστικών σχεδιασμών τόσο για την ενέργεια και το κλίμα, όσο και για τη μετάβαση των εξαρτημένων από τον λιγνίτη περιοχών.
Σε εμάς ανατέθηκε η δεύτερη αποστολή. Δεν είναι η στιγμή και το βήμα κατάλληλα για μια παρουσίαση του ΣΔΑΜ. Θα αρκεστώ να πω ότι δεν πρόκειται για ένα zero sum game, όπου ο ένας κερδίζει αυτά που χάνει ο άλλος ώστε, στο τέλος, να υπάρξει ισορροπία. Το ΣΔΑΜ είναι ένα πολιτικό σχέδιο όπου όλοι κερδίζουν αυτά που έχασαν, τη δουλειά τους, το εισόδημά τους, την υγεία τους, το φυσικό τους περιβάλλον. Κάθε άλλη εναλλακτική επιλογή είναι αντιαναπτυξιακή και άδικη.
Υπό την σκέπη της πολιτικής της μετάβασης εντάχθηκαν δυο κύριες προτεραιότητες: η «αντιστάθμιση» των συνεπειών και η «αναγέννηση» των περιοχών.Για την πρώτη προτεραιότητα σχεδιάσαμε σε χρόνο-ρεκόρ και ήδη υλοποιούμε ένα βραχυπρόθεσμο Πρόγραμμα, μέσω του οποίου δημοπρατήθηκαν, ανατέθηκαν ή κατασκευάζονται βιώσιμες υποδομές θέρμανσης και τηλεθέρμανσης, οδικών και ενεργειακών διασυνδέσεων, καθώς και έργα και μελέτες κυκλικής και ψηφιακής οικονομίας. Παράλληλα, «τρέχει» το πρώτο πρόγραμμα ενίσχυσης των επιχειρήσεων που επηρεάστηκαν από τη μείωση της λιγνιτικής παραγωγής, καθώς και ένα σημαντικό «κοινωνικό πακέτο» προγραμμάτων τόνωσης της απασχόλησης. Στο ίδιο πλαίσιο, εντάχθηκε η δημιουργία της Ζώνης Καινοτομίας και η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων του Πανεπιστημίου.
Για τη δεύτερη προτεραιότητα καταρτίστηκε το ΣΔΑΜ ως ένα πολύ-τομεακό στρατηγικό σχέδιο για την διαφοροποίηση του υφιστάμενου θνησιγενούς παραγωγικού προτύπου. Η αντικατάσταση και ο μετασχηματισμός του θα πραγματοποιηθούν με επενδύσεις σε βιώσιμους τομείς που ταιριάζουν και αξιοποιούν τα χαρακτηριστικά της Περιφέρειας.
Η μείζων αυτή αλλαγή, η οποία οργανώθηκε μέσα στο ευρύχωρο πλαίσιο του ευρωπαϊκού στρατηγικού και επενδυτικού σχεδιασμού, έχει ήδη λειτουργήσει ως μαγνήτης για την εξασφάλιση ισχυρών κεφαλαίων και επενδυτικών κινήτρων, αλλά και ως καταλύτης για την προώθηση των αναγκαίων θεσμικών και επιχειρησιακών προϋποθέσεων για την εφαρμογή της.
Το συγχρηματοδοτούμενο σκέλος, καταρτίστηκε και αυτό και ήδη υποβλήθηκε προς έγκριση στις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Είναι το «Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης» το οποίο εντάσσεται στα τομεακά προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ και χρηματοδοτείται από το νέο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. Να σημειώσω ότι είναι το πρώτο Πρόγραμμα που παρέλαβε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από κράτος-μέλος που δικαιούται στήριξη από το νέο αυτό Ταμείο. Σας πληροφορώ δε ότι ακόμα δεν έχει παραλάβει το δεύτερο.
Να σημειώσω επίσης ότι, αν και η Ελλάδα έλαβε τη μεγαλύτερη κατά κεφαλήν ενίσχυση ανά κάτοικο εξορυκτικής περιφέρειας, ενίσχυσε το Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης με επιπλέον κονδύλια από το ΕΣΠΑ, περισσότερο από κάθε άλλο κράτος-μέλος δικαιούχο του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης.
Έτσι, με ένα «πακέτο» δημόσιων και ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων, το οποίο αναμένεται να ξεπεράσει το πρωτοφανές ποσό των 7,5 δις ευρώ για την περίοδο 2021-2027, η απολιγνιτοποίηση και ο σχεδιασμός της δίκαιης μετάβασης μετατρέπουν τη Δυτική Μακεδονία σε «Επεν-Δυτική» Μακεδονία.
Το ισχυρό ιδιωτικό ενδιαφέρον επιβεβαιώνουν τα δεκάδες επενδυτικά σχέδια που κατατέθηκαν στην αρμόδια Τεχνική Επιτροπή την οποία έχουμε συγκροτήσει από τον Ιούνιο του 2020, υπό τον κ. Θεοδουλίδη. Να αναφέρω επιγραμματικά τους τομείς αποθήκευσης ενέργειας, της παραγωγής κυψελών υδρογόνου, του λογισμικού, της μεταλλουργίας, της κυκλικής οικονομίας αλλά και επενδυτικά σχέδια σε κλάδους που δεν συνδέονται άμεσα με τον ενεργειακό χαρακτήρα της Περιφέρειας, όπως για παράδειγμα, ο αγρο-διατροφικός, με μονάδες ευφυούς γεωργίας και κτηνοτροφίας.
Όλες οι επενδύσεις, δημόσιες και ιδιωτικές, αυτές που σχεδιάζονται και εκείνες που προγραμματίζονται, αυτές που ωριμάζουν και εκείνες που ήδη υλοποιούνται, αρκούν για να αλλάξουν την «κοινωνική οικολογία» της Περιφέρειας.
Θα ήθελα να δώσω λίγο μεγαλύτερη έμφαση στις ιδιωτικές επενδύσεις. Αυτές έρχονται μόνον από την βιώσιμη επιχειρηματικότητα, αποτέλεσμα της οποίας είναι η παραγωγή και καθρέφτης της οι εξαγωγές. Επιχειρηματικότητα είναι ό,τι μετουσιώνει μια ιδέα σε οικονομική δραστηριότητα από την οποία δημιουργείται προστιθέμενη αξία. Η συνταγή είναι και εδώ απλή: ορθή αντίληψη και στάθμιση των προκλήσεων, με την έννοια των κινδύνων και των ευκαιριών, και επιλογή του βέλτιστου μίγματος επενδύσεων σε ανθρώπινο, σε φυσικό και σε οικονομικό κεφάλαιο. Και όλα αυτά να λειτουργούν μέσα σε ένα αναπτυξιακό «οικοσύστημα» το οποίο στηρίζει κατάλληλες πολιτικές και κινητοποιεί τα αναγκαία μέσα για την αξιοποίησή τους από τον επιχειρηματία. Αυτός είναι κατά τη γνώμη μου ένας γενικός κανόνας για οποιαδήποτε επιχειρηματική δράση.
Όμως η Δυτική Μακεδονία δε χρειάζεται οποιαδήποτε επιχειρηματικότητα. Χρειάζεται επιχειρηματικότητα υψηλής ανάπτυξης, επειδή αυτή δημιουργεί έτοιμες θέσεις εργασίας συγκρίσιμες σε ποσότητα και απολαβές με τις θέσεις εργασίας που χάθηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Γι’ αυτό και το ΣΔΑΜ σχεδιάστηκε ως προσκλητήριο προς τις βιομηχανίες της καθαρής ενέργειας, της βιοτεχνολογίας, της νανοτεχνολογίας, της ρομποτικής, των προηγμένων κατασκευών που θα παράγουν και θα εξάγουν προϊόντα, ας μου επιτραπεί η υπέρβαση, made in Western Macedonia.
Αυτή η επιχειρηματικότητα βασίζεται στην τεχνολογία. Και όπως πολύ καλά γνωρίζετε, σήμερα, η τεχνολογία καθοδηγεί την παγκόσμια οικονομία. Μόνο που η τεχνολογία αλλάζει διαρκώς και με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Γι’ αυτό και η εκπαίδευση δεν είναι πλέον αρκετή για τους εργαζομένους, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν ευκαιρίες να συνεχίσουν να μαθαίνουν και να αναπτύσσουν δια βίου τις δεξιότητές τους στις νέες αυτές συνθήκες.
Να υπογραμμίσω εδώ ότι παραγωγικό ανθρώπινο δυναμικό δεν νοείται χωρίς τη διαρκή προσαρμογή των γνώσεων και των δεξιοτήτων στις εξελίξεις της τεχνολογίας. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η μελέτη της φύσης δείχνει ότι κλειδί για την επιβίωση είναι η προσαρμογή. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η διά βίου μάθηση ευδοκιμεί σε χώρες με υψηλό επίπεδο ανάπτυξης και χαμηλούς δείκτες ανεργίας. Γι’ αυτό και το ΣΔΑΜ σχεδιάστηκε ως προσκλητήριο αναβάθμισης των δεξιοτήτων των ανθρώπων.
Υπό το πρίσμα αυτό, σε συνεργασία με τον Αντιπρύτανη Οικονομικών, Προγραμματισμού και Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου κ. Ιορδανίδη επεξεργαζόμαστε ένα τολμηρό και καινοτόμο εργαλείο που θα μπορεί να παρέχει στους εργαζόμενους πραγματικές ευκαιρίες ανάπτυξης των δεξιοτήτων τους. Το εργαλείο αυτό θα δίνει έμφαση στις ανάγκες του καταρτιζόμενου και του επιχειρηματία που θα τον προσλάβει ή που τον έχει προσλάβει, και όχι του εκπαιδευτή ή του παρόχου υπηρεσιών κατάρτισης.
Έτοιμες θέσεις εργασίας για ανθρώπους έτοιμους να τις καταλάβουν σε μια Περιφέρεια που θα λειτουργεί ως μια μεγάλη start up. Αυτός είναι ο διπλός στόχος του ΣΔΑΜ. Είναι όμως και στόχος κάθε σύγχρονου πανεπιστημίου. Άλλωστε και εδώ πρόκειται για μετάβαση. Από το εργαστήριο στο εργοστάσιο και από το αμφιθέατρο στην αγορά. Αυτή είναι και η φιλοδοξία του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Να λειτουργήσει ως καταλύτης της δίκαιης μετάβασης, στηρίζοντας ουσιαστικά την επιχειρηματικότητα υψηλής ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό άλλωστε, το Πανεπιστήμιο αποτέλεσε στρατηγικό μας εταίρο και στα θέματα αυτά.
Φίλες και φίλοι,
Για να φτάσουμε ως εδώ περάσαμε από σαράντα κύματα. Το ΣΔΑΜ διαμορφώθηκε μέσα από δεκάδες δημόσιες διαβουλεύσεις, σεμινάρια, fora, τεχνικές συναντήσεις, συνεργασίες, με στόχο τη συγκέντρωση και συσχέτιση στοιχείων και προτάσεων, την επεξεργασία και τη σύνθεσή τους. Εξαντλήσαμε κάθε δυνατότητα διαβούλευσης και διαλόγου με εκπροσώπους των Περιφερειών, των Δήμων, φορέων και πολιτών. Παραλάβαμε, αξιολογήσαμε και αξιοποιήσαμε σχόλια και προτάσεις που κατατέθηκαν στο πλαίσιο όχι μόνον των διαβουλεύσεων αλλά και ειδικών προσκλήσεων που απευθύναμε. Η επιτυχία κρίνεται βεβαίως στην εφαρμογή, όπως συμβαίνει άλλωστε με κάθε είδους σχέδιο.
Βασική προϋπόθεση της επιτυχίας είναι ο «έλεγχος των γεγονότων», «command of events» όπως λέγεται. Και αυτός εξαρτάται από δυο κύριους παράγοντες: Πρώτον, από το σύστημα διακυβέρνησης. Δεύτερον, από τους εμπλεκόμενους φορείς.
Θα πω πολύ λίγα για τα τόσα πολλά που έρχονται. Δεν είναι μόνον το τεράστιο έργο της απελευθέρωσης των εκτάσεων στα ορυχεία, της εξυγίανσης, της αποκατάστασης και της οργάνωσής τους για άλλες χρήσεις. Είναι και η εξειδίκευση του σχεδιασμού, και ο προγραμματισμός, και η οργάνωση της διαχείρισης των πόρων, και η ωρίμανση των έργων, και η υλοποίησή τους, και η ταχύτητα της διοίκησης η οποία θα πρέπει να αυξηθεί κ.λπ.
Για να κινηθεί το όχημα αυτό προς τα εμπρός, χρειάζονται δυο συμπλεκόμενα γρανάζια, τεράστια, όπως ο οδοντωτός τροχός που φέρει ο εκσκαφέας λιγνίτη. Το ένα είναι το κράτος και το άλλο οι φορείς. Και τα δυο αυτά γρανάζια πρέπει να διαθέτουν όλα τους τα δόντια και αυτά να είναι γερά, έτσι ώστε να μπορεί να τα θέσει σε κίνηση το σύστημα διακυβέρνησης. Αυτό είναι που δίνει την κίνηση και αυτό ρυθμίζει την πορεία και την ταχύτητα του οχήματος.
Το σύστημα διακυβέρνησης του ΣΔΑΜ θεσπίστηκε πρόσφατα και έχει την ευελιξία να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις που θα προβάλλουν στο μέλλον, ακριβώς λόγω του πολύ-τομεακού χαρακτήρα του ΣΔΑΜ.
Ορισμένοι κατέκριναν το σύστημα αυτό ως συγκεντρωτικό. Νομίζω ότι αυτό απαντήθηκε με το παράδειγμα που μόλις ανέφερα. Άλλοι το κατέκριναν ως Αθηνοκεντρικό, ως προς το αντικείμενο της διαχείρισης. Θα ήθελα να τους πω ότι η απόσταση δεν είναι πάντα κακή. Τόσο η χιλιομετρική, όσο και η συναισθηματική. Η ψύχραιμη ανάλυση, όπως και η ορθολογική και ακηδεμόνευτη λήψη αποφάσεων είναι πολύ δύσκολη, εάν κάποιος είναι πολύ κοντά σε μια περιοχή όπου εκτυλίσσονται γεγονότα ή πολύ άμεσα εμπλεκόμενος σε αυτά.
Φίλες και φίλοι,
Αναφέρθηκα προηγουμένως στις αναταράξεις που προκαλεί η μετάβαση στη νέα εποχή σε μια περίοδο που ο κόσμος αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Εμείς οι Έλληνες δεν αναβάλουμε την αλλαγή επειδή δεν θέλουμε ή δεν μπορούμε να τις αντέξουμε. Δεν είμαστε φυγόμαχος λαός. Απλά χάνουμε ατέλειωτο χρόνο προβάλλοντας τα αρνητικά της αλλαγής, χωρίς να σταθμίζουμε τα θετικά της. Μπλεκόμαστε έτσι σε ψευτοδιλήμματα που προκαλούν μικροπολιτικές αντιπαραθέσεις που σχεδόν πάντα οδηγούν στα διάφορα «μπρος – πίσω».
Άποψή μου είναι ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να στερεί ή να καθυστερεί την αλλαγή από τον τόπο, επειδή δεν τον συμφέρει για οποιοδήποτε λόγο. Συνεπώς, δεν αρκούν όσα προανέφερα για να επιτύχει η αλλαγή, εν προκειμένω η μετάβαση. Απαιτείται και εθνική αντίληψη. Προϋπόθεση όμως για την εθνική αντίληψη είναι η εθνική συνείδηση. Και αν για κάτι ουδείς δικαιούται να αμφιβάλλει, είναι ότι εδώ, στο δυτικό τμήμα της Μακεδονίας υπάρχει περίσσεια εθνικής συνείδησης! Αυτή η περίσσεια είναι η «μαγιά» που διογκώνει τον δυναμισμό σας.
Και εδώ έχω ένα μήνυμα και μια υπόσχεση για τους νέους ανθρώπους. Κανείς από εμάς δεν πρέπει να συμβιβάζεται με τη σκέψη για ένα παρελθόν καλύτερο από το μέλλον. Όποιος το κάνει βάζει φραγμούς στα όνειρά σας για ένα μέλλον καλύτερο από το παρελθόν. Και αν το κάνει δε θα πρέπει να σας προκαλεί απογοήτευση. Αυτό θα ήταν λάθος. Γιατί έχει να κάνει με το δικό μας παρελθόν. Γι’ αυτό σας καλώ να είστε πολιτικά ενεργοί και να διεκδικείτε ρόλους στις δημόσιες υποθέσεις. Επικαλούμαι τον λόγο του Πλάτωνα: «Η ποινή που πληρώνουν οι καλοί άνθρωποι επειδή δεν εμπλέκονται στην πολιτική, είναι να κυβερνώνται από ανθρώπους χειρότερους από τους ίδιους».
Εκτός από τα δικά σας όνειρα και ιδανικά, τα δικά σας προσόντα και στόχους, η μετάβαση θα δημιουργήσει πολλές και ποικίλες ευκαιρίες για μια καλύτερη ζωή εδώ στον τόπο σας. Μια ζωή με νόημα και με προοπτική. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο με θλίβει να βλέπω νέους να αναζητούν νόημα και προοπτική στα σόου μαγειρικής, στο survivor, στη φάρμα και δεν ξέρω τι άλλο ακόμα θα μας ξημερώσει στις τηλεοράσεις.
Εσείς οι σημερινοί νέοι, αλλά και εκείνοι που έρχονται, θα ζήσετε σε μια καλύτερη -βιώσιμη, κοινωνική και ενωμένη- Δυτική Μακεδονία. Αυτό ακριβώς το όραμα μοιραστήκαμε με τον Πρύτανη και τον Περιφερειάρχη διαμορφώνοντας τις ίδιες αντιλήψεις για τις μεγάλες και πολυδιάστατες προκλήσεις της μετάβασης. Και εργαστήκαμε μαζί, ξεπεράσαμε διαφωνίες, εντοπίσαμε συγκλίσεις, συναρμόσαμε τα γρανάζια και τις δυνάμεις των φορέων μας. Τον ευχαριστώ γι’ αυτό και για την αληθινή φιλία με την οποία με τιμά.
Κυρίες και κύριοι
Είναι αλήθεια ότι ανέλαβα την αποστολή μου χωρίς να γνωρίζω την περιοχή. Συνάντησα και μίλησα με πολλά ανώνυμα στελέχη της ΔΕΗ που πέρασαν μια ολόκληρη ζωή στα ορυχεία και τις μονάδες. Τους είμαι ευγνώμων για όσα προσέφεραν στη χώρα και τους αποτίω από το βήμα αυτό φόρο τιμής.
Συνάντησα επίσης και μίλησα με πολύ κόσμο. Δεν χρειάστηκε πολύ προσπάθεια για να καταλάβω πως νοιώθουν οι περισσότεροι. Είναι τα ίδια συναισθήματα που νοιώθει ο κολυμβητής, όταν ξαφνικά διαπιστώνει πως έχει απομακρυνθεί επικίνδυνα από την ακτή. Άλλος φοβάται και αγωνιά. Άλλος καταλαμβάνεται από πανικό βλέποντας ότι δίπλα του δεν υπάρχει τίποτε για να πιαστεί. Ανθρώπινα και δικαιολογημένα συναισθήματα που δεν προσθέτουν ηρεμία στην περίοδο που διανύουμε. Καλύτερα. Γιατί μια ήρεμη περίοδος οδηγεί εύκολα στην αδράνεια, όπως καλά γνωρίζετε. Ενώ μια περίοδος μετάβασης, μετασχηματισμού, αναταράξεων -όπως και να την χαρακτηρίσουμε- μας ωθεί όλους να πάρουμε αποφάσεις, να κινηθούμε ταχύτερα προς τα εμπρός, όχι πάντως προς τα πίσω.
Κάθε τέτοια περίοδος κρύβει βεβαίως και κινδύνους. Το παράδειγμα της κλασικής Ελλάδας δείχνει καθαρά ότι, στην Ιστορία, η οπισθοδρόμηση είναι πιθανή, ενώ ο φόβος της οπισθοδρόμησης μπορεί να οδηγήσει σε χειρότερες επιλογές. Κάθε τέτοια περίοδος κρύβει όμως και πολλές ευκαιρίες. Κρατείστε πάντως ότι μια από τις ευκαιρίες για τη χώρα μας είναι ένα rebranding, πολύ μακριά από τον τουρισμό και το σουβλάκι. Και σε αυτήν την προσπάθεια η Δυτική Μακεδονία θα είναι σημαιοφόρος.
Αυτές τις ευκαιρίες θα πρέπει να αξιοποιήσουμε με την πυξίδα και τα εργαλεία του ΣΔΑΜ, προκειμένου να αφήσουμε ένα σύγχρονο στίγμα. Μια σημαντική προϋπόθεση για να είναι ισχυρό το στίγμα αυτό είναι η ενότητα. Το δίδαγμα του Αριστοτέλη είναι καθαρό: πρέπει να στεκόμαστε διαρκώς σε όσα μας ενώνουν. Αυτό το δίδαγμα ακολούθησε και η Ευρωπαϊκή Ένωση και εξελίχθηκε σε παγκόσμια οικονομική δύναμη.
Δεν τρέφω αυταπάτες. Ξέρω ότι οι κοινωνίες αλλάζουν δύσκολα. Και, όταν αλλάζουν, το κάνουν αργά. Αλλάζουν όμως. Και αν δεν μπορούν να ολοκληρώσουν την αλλαγή οι σημερινοί, θα το κάνουν οι επόμενοι. Προσωπικά θα έχω να τους λέω πως έκανα ό,τι μπόρεσα, για να προχωρήσουμε μπροστά ως κοινωνικό σύνολο. Το ίδιο και πολλοί άλλοι, αν όχι όλοι όσοι είμαστε μέσα σε αυτή την αίθουσα. Είναι ζήτημα αρχών και αξιών.
Την παρακαταθήκη αυτή –την οποία θα χαρακτήριζα πρωτίστως ως «ηθική»- δεν θα μπορούσα να την αφήσω αν δεν επέλεγα να αναπτύξω πολιτική δράση -είπαμε η μετάβαση είναι ένα πολιτικό σχέδιο- σε ένα έργο ζωτικής σημασίας για εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, αλλά και να συνδεθώ στενά με τους ανθρώπους που υπηρετούν εδώ την επιστήμη και την έρευνα.
Φίλες και φίλοι,
Χρειάστηκε πολύς κόπος και μεγάλη ένταση, για να είμαι σήμερα εδώ μπροστά σας, δεκαοχτώ μήνες μετά από τότε που ξεκίνησε η αποστολή μου. Σε αυτούς τους μήνες γνώρισα τη Δυτική Μακεδονία και την έβαλα στην καρδιά μου για πάντα. Δεν χρειάστηκε κανένας κόπος για αυτό. Ο τόπος σας είναι μαγικός!
Είμαι υπερήφανος για το έργο που επιτελέσαμε όλοι μαζί. Και σε οποιονδήποτε επιχειρήσει να σας μπλέξει στα γρανάζια της αμφιβολίας για το μέλλον του τόπου σας, θυμηθείτε να δίνετε την ίδια απάντηση που έδωσε ένας από τους πατέρες της Ευρώπης, ο Jean Monnet, όταν του τέθηκε η ερώτηση: «Είστε αισιόδοξος ή απαισιόδοξος;». «Ούτε το ένα, ούτε το άλλο.
– Είμαι αποφασισμένος!».
Σας ευχαριστώ πολύ!»
