Έργο ζωής για τον Πόντιο αγιογράφο-ζωγράφο η αποτύπωση της Γενοκτονίας στον καμβά
Θεωρείται κεφάλαιο στην αγιογραφία, και όχι μόνο για την Ελλάδα. Ο Ελευθέριος Φουλίδης, ένας από τους σπουδαιότερους Πόντιους ζωγράφους-αγιογράφους που έχει η χώρα, μπορεί να ζει και να εργάζεται στη Βρετανία, αλλά πάντα επιστρέφει στα πάτρια εδάφη εδώ που γεννήθηκε, που μεγάλωσε, εδώ όπου ζει η κόρη του με την οικογένειά της – το ένα από τα τρία παιδιά που έχει αποκτήσει με τη σύζυγό του, Αθηνά.
Από την τηλεφωνική επαφή που είχε το pontos-news.gr μαζί του, αλλά και από το πώς απάντησε στις ερωτήσεις μας, είναι φανερό πόσο περήφανος Πόντιος, πόσο περήφανος Έλληνας νιώθει, και πόσο θέλει να μάθουν όλοι για αυτό. Τα τελευταία χρόνια και ενώ έχει ένα πραγματικά φορτωμένο επαγγελματικό πρόγραμμα, κατάφερε να μεταφέρει στον καμβά τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού. Μάλιστα τα έργα του θα έχει τη χαρά να τα εκθέσει και στη γενέτειρά του, την Κοζάνη, τον επόμενο μήνα.
Μέχρι τότε μπορούμε να τον γνωρίσουμε ακολουθώντας τον σε ένα ταξίδι στο παρελθόν του.
Ποιες είναι οι ρίζες σας;
Οι ρίζες της οικογένειάς μου από την πλευρά του πατέρα μου είναι από τα Πλάτανα της Τραπεζούντας. Ο πατέρας μου γεννήθηκε στο Δρέπανο Κοζάνης. Από την πλευρά της μητέρας μου είμαι από την Τραπεζούντα και από το Βατούμ της Ρωσίας, Πόντιοι στην καταγωγή που φύγανε προς τη Ρωσία.
Φαντάζομαι, μεγαλώσατε με τον Πόντο μέσα στο σπίτι σας. Τι θυμάστε από την παιδική σας ηλικία;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα με θείους, θείες και παππούδες που μιλούσαν ποντιακά, χόρευαν ποντιακούς χορούς, και κάποιοι από τους θείους παίζανε και λύρα.
Οι μνήμες και τα ακούσματα είναι πολλά από τις νυχτερινές παρέες, τα λεγόμενα παρακάθια. Εκεί άκουγα ιστορίες από μεγαλύτερους για την πατρίδα, για τα καλά της αλλά και για τα δεινά που πέρασαν. Άκουγα αναφορές στις εργασίες, τις χαρές, τις λύπες, τους έρωτες και ό,τι είχε σχέση με τα κοινωνικά δρώμενα.
Έχοντας αυτές τις παραστάσεις είναι φυσικό να μιλάω, να καταλαβαίνω και να χορεύω κάποιους χορούς. Να σας πω όμως ότι επίσης μιλάνε και χορεύουν όχι μόνο τα παιδιά μου, αλλά και τα εγγόνια μου!
Ήταν και ο πατέρας σας καλλιτέχνης. Και δάσκαλός σας. Οπότε υποθέτω ότι οι γονείς σας δεν είχαν πρόβλημα με το επάγγελμα που επιλέξατε…
Πράγματι, τα πρώτα ερεθίσματα τα πήρα από τον πατέρα μου ο οποίος ήταν σκηνογράφος στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα τις εποχές εκείνες δεν ήταν προσοδοφόρα. Με λίγα λόγια, δεν ήταν δουλειές για να ζήσει κάποιος – και πόσο μάλλον άνθρωποι όπως εγώ, που δεν είχαμε σχέσεις με τον καλλιτεχνικό κόσμο στην επαρχία. Γι’ αυτό αρχικά ο πατέρας μου το είχε κρυφό καμάρι ότι είχα ταλέντο προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά και πόνο ψυχής για το πώς θα ζήσω με τέτοιο επάγγελμα. Έτσι στράφηκα σε άλλα επαγγέλματα τα οποία θα εξασφάλιζαν, όπως έλεγε, το ψωμί μου στο μέλλον, κάποια καλά αμειβόμενη εργασία.
Όμως με ό,τι κι αν καταπιανόμουν, δεν πήγαινε καλά. Ήμουν έξω από τα νερά μου. Το ενδιαφέρον μου πάντα ήταν επικεντρωμένο στη ζωγραφική. Οι τσέπες μου ήταν πάντα γεμάτες με μολύβια και χαρτάκια που πάντα απεικόνιζαν κάτι.
Τελικά σπουδάσατε αγιογραφία δίπλα στον Βασίλειο Γούναρη, ο οποίος είχε την τύχη να γνωρίσει τον Φώτη Κόντογλου. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία; Σας είχε μιλήσει καθόλου για τον Κόντογλου;
Όταν ήμουν 17, ο πατέρας παίρνει την απόφαση να μαθητεύσω κοντά στον άξιο δάσκαλο της αγιογραφίας Βασίλειο Γούναρη, ο οποίος ήταν μαθητής του αείμνηστου Φώτη Κόντογλου. Η χαρά μου; Απερίγραπτη! Έμεινα και συνέχισα κοντά στον δάσκαλό μου έως τη στιγμή που πήγα να υπηρετήσω τη στρατιωτική θητεία μου.
Αγιογραφία από το ναό του Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή στο Λονδίνο
Ο δάσκαλός μου συχνά μου μιλούσε για τον δάσκαλό του. Τον έπαιρνε σε τοιχογραφίες μαζί του, του μιλούσε για τα χρώματα και τους συνδυασμούς. Του έλεγε πώς πρέπει να είσαι ως αγιογράφος, να τηρείς και να σέβεσαι την τέχνη της αγιογραφίας. Αυτά δίδασκε και σε μένα, τις πάμπολλες γνώσεις που είχε πάρει από τον θεόπνευστο εκείνο δάσκαλό του, τον αείμνηστο Φώτη Κόντογλου. Για μένα τεράστια εμπειρία, τεράστιος ο πλούτος της αγιογραφίας. Ξέρετε, έψελναν μαζί με το δάσκαλό του. Κι εγώ όμως με τη σειρά μου έμαθα τη βυζαντινή μουσική.
Όταν στρατεύτηκα, ήδη αγιογραφούσα. Είχα πάθος με αυτή την τέχνη. Προσπαθούσα, μάθαινα και πειραματιζόμουν, διάβαζα για διάφορες τεχνοτροπίες και τεχνικές. Αυτή που κέντρισε το ενδιαφέρον μου περισσότερο, ήταν η τέχνη και η τεχνική του Κόντογλου (ο οποίος είναι ο αναστηλωτής της βυζαντινής αγιογραφίας), την οποία μου δίδαξε ο δάσκαλός μου. Τον πρώτο ιερό ναό τον αγιογράφησα στη διάρκεια της στρατιωτικής μου θητείας. Ήταν ο Άγιος Γεώργιος του 1ου Σώματος Στρατού στην πόλη μου, την Κοζάνη. Στη συνέχεια άρχισα να ασχολούμαι επαγγελματικά με την αγιογραφία.
Πώς βρεθήκατε από το Δρέπανο Κοζάνης στο Λονδίνο της Μεγάλης Βρετανίας;
Αγιογραφώντας αρκετούς ιερούς ναούς και φορητές εικόνες προσπαθούσα να ξεφύγω από τα σύνορα της πατρίδας μου. Κάποια στιγμή με την οικογένειά μου αποφασίσαμε να περάσουμε τα σύνορα της Ελλάδας και να βρεθούμε στη Μεγάλη Βρετανία, στο Λονδίνο. Έχοντας άλλες παραστάσεις και βλέποντας πολλές και διαφορετικές τεχνοτροπίες, έβαλα στόχο ζωής να κατορθώσω να κάνω γνωστή τη δική μου βυζαντινή τέχνη πέρα από τα δικά μου δεδομένα. Πολλά έργα μου ανήκουν σε προσωπικές συλλογές εξεχουσών προσωπικοτήτων της εκκλησίας, της πολιτικής και της τέχνης. Άνθρωποι των τεχνών εξέφρασαν πολλές φορές την αγάπη τους για τη βυζαντινή τέχνη.
Είναι αλήθεια ότι υπάρχει έργο σας στον παλάτι του Μπάκιγχαμ;
Κάποια χρονική στιγμή αποφασίστηκε από την Ιερά Αρχιεπισκοπή Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας να προσφερθεί στην Αυτής Μεγαλειότητα Βασίλισσα Ελισάβετ Β΄ του Ηνωμένου Βασιλείου, με την ευκαιρία του Χρυσού Ιωβηλαίου της, μια εντυπωσιακή εικόνα της Αγίας Ελισάβετ, την οποία θα πρόσφερε προσωπικά ο Αρχιεπίσκοπος Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας Γρηγόριος. Αποφασίστηκε το έργο αυτό να το αναθέσουν σε μένα. Έτσι και έγινε.
Η εικόνα είναι καθαρή βυζαντινή τεχνική, παραδοσιακή γραμμή εκφραστική με μια ξεχωριστή πανδαισία χρωμάτων, που χαρίζει μοναδικό ενδιαφέρον. Για το έργο μου αυτό έχω λάβει τις ευχαριστίες της βασίλισσας Ελισάβετ.
Υπάρχει κάποια δουλειά σας που ξεχωρίζετε;
Ξεχωριστές δουλειές για μένα δεν ύπαρχουν. Κάθε δουλειά, δηλαδή κάθε έργο, έχει τη δική του ξεχωριστή στιγμή, από το πώς έγινε, πού έγινε και γιατί. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω ανάμεσα στα παιδιά μου και τα εγγόνια μου ποιο αγαπάω περισσότερο. Θυμάμαι κάθε μου δουλειά και κάθε αγιογραφία που έχω κάνει, και γιατί είναι εκεί που είναι.
Το τέμπλο στο ναό του Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή στο Λονδίνο
Παλιότερα είχατε δηλώσει ότι θέλετε να κάνετε μια έκθεση στη Θεσσαλονίκη με κεντρικό θέμα τη Γενοκτονία των Ποντίων. Έχετε προχωρήσει καθόλου αυτό το σχέδιο;
Εδώ και τέσσερα χρόνια με έχει απασχολήσει το θέμα της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού. Διαβάζοντας διάφορα ιστορικά βιβλία ιστορικών, όπως ο Κ. Φωτιάδης κ.ά., έδωσα τη λύση στον δικό μου προσωπικό πόνο για τους προγόνους μου και το πώς μπορώ να εξιστορήσω μέσα από τον δικό μου χρωστήρα όλα τα παιδικά μου ακούσματα και τα ιστορικά βιβλία. Και μετά από τόσα χρόνια έφτασα, μπορώ να πω με κούραση ψυχής, να φέρω σε πέρας ένα τέτοιο πονεμένο κομμάτι το οποίο δεν τελειώνει ποτέ σαν έμπνευση για έναν καλλιτέχνη… να απεικονίσει στον καμβά ένα τόσο θλιβερό κομμάτι της ιστορίας μας.
Επι τω έργω, με συντροφιά την ποντιακή λύρα
Η έκθεση ζωγραφικής «Πόντος – Από τον ξεριζωμό στην αναγέννηση» θα πραγματοποιηθεί λοιπόν από τις 11 έως τις 19 Μαΐου 2015, στη γενέτειρά μου την πόλη της Κοζάνης, στη Στέγη Ποντιακού Πολιτισμού της Ευξείνου Λέσχης Κοζάνης. Τα εγκαίνια θα γίνουν τη Δευτέρα 11 Μαΐου, στις 20:00.
Έρχεστε συχνά στην πατρίδα; Σας λείπει κάτι από την Ελλάδα όσο βρίσκεστε στο Λονδίνο;
Τη γενέτειρά μου δεν πρόκειται να την ξεχάσω ποτέ. Συχνά επισκέπτομαι την Ελλάδα, και πάντα είναι λίγο. Όσο βρίσκομαι στο Λονδίνο μού λείπουν τα χρώματα και οι μυρωδιές του τόπου μου. Επίσης συγγενείς, φίλοι, γνωστοί, και πάνω απ’ όλους η κόρη μου και η οικογένειά της που ζουν εκεί!
