Ρώτησαν τον αποβιώσας Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο στον διαδικτυακό ιστότοπο theschooligans.gr: “Πόσο καιρός λέτε ότι θα χρειαστεί στον κόσμο για να σας ξεχάσει, όταν θα σταματήσει να σας βλέπει στην τηλεόραση;” και ο τότε Πρόεδρος απάντησε αφοπλιστικά: “Μία μέρα”. Αρχή, πρώτη της δημοκρατίας,η Ταπεινότης. Περί δημοκρατίας ,λοιπόν, το εγκώμιον. Αλλά ποιας δημοκρατίας; Της δυτικής res publica ή της Ελληνικής του Δήμου και της διακονίας του ατόμου στις επιταγές του συνόλου; Αυτό θα πρέπει να επανασυμβολίσει ο Δυτικός κόσμος. Τα λήμματα.. Τώρα, που “η γαία πυρί μειχθήτω” ας επιστρέψουμε στα λήμματα, να δούμε αν τα αφήσαμε αλέκιαστα, άσπιλα, ατσάκιστα ή αν τα σαρώσαμε. Και ας αφηγηθούμε ξανά τον κόσμο που θα μεγαλώσουν τα παιδιά μας. Είμαστε ευλογημένοι..Αυτή η χώρα μας έχει λογοβολήσει με μια σπάνια μοναδικότητα επιχώριων νοημάτων. Η Ελληνική Δημοκρατία προτάσει το “κοινόν γίγνεσθαι”. Ο κοινοτισμός ως κοινός τρόπος βίου. Η δυτική διαφορά χαώδης. Η ‘res publica’ κομίζει ετερότητα. Εναγκαλίζει το κοινό συμφέρον μέσω της ατομικής ιδιοτέλειας. Αυτή μετέπλασαν οι δυτικές κοινωνίες στο τωρινό φρονοκομείο του καταναλωτισμού και του ανήκειν. Εσχάτως, πληκτρολόγησα να ακούσω τον λόγο του απερχόμενου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεν σας κρύβω ότι εμφορούμενος από τα γνωστά εθιστικά επαναλαμβανόμενα στεγανά της ελληνικής στερεοτυπικής νομοτέλειας ανέμενα “αμερικανιές”, συνθηματολογικές πομφόλυγες, λίγα ελληνικά για το συναισθηματικό υπογάστριο του ‘Ελληνα “ιθαγενή” και πολύ αερολογία περί παγκοσμιοποίησης. Δικαιώθηκα στο ελάχιστο. Αυτός ο λόγος θα μπορούσε να αποτελούσε αφετηρία αλλαγής πλεύσης. Σημείο εκκίνησης αναζήτησης μιας καλύτερης ζώσας δημοκρατίας. Αν αποτελεί τερματικό καριέρας και μόνο, φοβάμαι πως δεν διαφέρει διόλου από τις ρητορικούς γηραιόγλωσσους εγχώριους μονολόγους. Τι το ελπιδοφόρο; Ανέγνωσα έστω στο “και πέντε” έναν άνθρωπο που οι λέξεις του σπίθισαν νόημα. “Αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας” εκκίνησε τον λόγο του με το δανειζόμενο από τον Ελύτη στίχο του “Άξιον Εστί” και με αυτό τον τρόπο εθέλησε να αποδώσει τιμή στην πνευματική μήτρα του δυτικού κόσμου, την Ελλάδα. Συνεχίζει: “Η Δημοκρατία, όπως και όλοι οι θεσμοί είναι ατελείς, μπορεί να είναι αργοί. Και οι πολιτικοί είναι αντιδημοφιλείς στις δημοκρατίες, γιατί εξ ορισμού οι δημοκρατίες απαιτούν συμβιβασμούς. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ είχε πει ότι η Δημοκρατία είναι το χειρότερο πολίτευμα, με εξαίρεση όλα τα άλλα. Ο πιο σημαντικός τίτλος στη Δημοκρατία δεν είναι του Πρωθυπουργού ή του Προέδρου, αλλά αυτός του πολίτη”. Βέβαια, “verba volant,scripta manent”(τα λόγια πετάνε, τα γραπτά μένουν) “μίστερ Πρέσιντεντ”..Ο δυτικός κόσμος φοβάμαι πως με αφετηρία αυτά τα λόγια πρέπει να ενσκύψει αυτοκριτικά πάνω από τις κοινωνίες που δόμησε και να θυμηθεί εξοκλοκλήρου τους πνευματικούς κρουνούς που του δίδαξαν το ‘κοινωνείν’. Να ψιλαφήσει ξανά τις δημοκρατικές του κοιτίδες και να τις σχέσεις κοινωνίας του. Ειδάλλως θα έρθει αντιμέτωπος με τις εκτροματικές ομοιότητες (αν δεν έχει έρθει ήδη) που μας προειδοποίησε ο μέγας Πλάτων τον 4ο αιώνα π.Χ. .Χωρίζει τα φαύλα πολιτεύματα σε Τιμοκρατία, Ολιγαρχία, κίβδηλη Δημοκρατία και Τυραννίδα. Στην Τιμοκρατία οι άνθρωποι προβάλλονται φιλοχρήματοι, φιλοπόλεμοι ατομιστές και άμουσοι. Στην Ολιγαρχία, η κοινωνία διαστρωματώνεται εμφανώς σε πλούσιους και φτωχούς. Σε αυτήν την πόλη εισέρχεται για πρώτη φορά το µικρόβιο της άσκοπης πολυπραγµοσύνης που υποσκάπτει το αρχέτυπο της δικαιοσύνης. Η κίβδηλη Δημοκρατίασκιαγραφείται ως η επιδίωξη των πλουσίων να μεγιστοποιήσουν τις κτήσεις τους. Εδώ αναπτύσσεται ο εσωτερικός διχασµός στην Πολιτεία. Η πολιτεία είναι ξέχειλη από ελευθερία και αδέσµευτη έκφραση γνώµης και ο καθένας, έχοντας εξουσία, φτιάχνει τη ζωή του κατά το δοκούν. Η πόλη βάλεται από την ίδια της τη ανομοιογένεια. Η σύνεση παρουσιάζεται ως ανανδρία, η αιδώς ως αφέλεια με συνέπεια ο λιτά περιορισμένος νέος να αποχαλινώνεται. Καταληκτικά, στην Τυραννίδα κυριαρχούν οι κηφήνες, δηλαδή οι οκνηροί. O τύραννος επιστρατεύει κόλακες και σωματοφύλακες για να µπορεί να ζει και να διατηρεί την εξουσία του. Ξοδεύει όλη την περιουσία της πόλης για να συντηρείται αυτός και οι οικείοι του. Αναντίρρητα, χρειαζόμαστε έναν νέο επανασυμβολισμό της Δημοκρατίας. Μια μύηση στο αριστοτελικό “κοινόν άθλημα” στο οποίο ο άνθρωπος από τη φύση του διέπεται από τον ορθό λόγο και αποκτά το νόημά του μέσα από το “συνανήκειν” και τη “συνυπευθυνότητα” του κοινωνικού συνόλου. Ο δυτικός κόσμος πρέπει να κοιταχθεί κατάματα και να ξανααφηγηθεί τον κόσμο που επιθυμεί να μακροημερεύσουν οι γενεές που έπονται. Και σε αυτό το αφήγημα πρέπει να βάλει το απαύγασμα των ιδανικών του. Το πιο βαθύ σκοτάδι είναι -ίσως- πριν να ξημερώσει.
Δημήτριος Ζανδές
Φιλόλογος