Αρχαία Εορδαία – Γράφει ο Σταύρος Π. Καπλάνογλου

Οι δημοσιεύσεις, που προηγήθηκαν, για τα 100 περίπου κάστρα και φρούρια της Δυτ. Μακεδονίας, των οποίων η κατασκευή ξεκινούσε από την εποχή των Πελασγών, και σε αρκετά άλλα, αργότερα, που υπήρχαν έως και το 15ο αι.( Κάστρο Σερβίων, Κάστρο Κτενίου), οπότε έγινε και η κατάληψή τους από τους Οθωμανούς, αλλά και τα αμέτρητα άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, φανερώνουν ότι στην περιοχή μας υπάρχει μια σημαντικότατη, θαμμένη ιστορία, που περιμένει για την αποκάλυψή της. Παρά την έλλειψη γραπτών κειμένων, είναι βέβαιο, ότι τα ευρήματα, κάποια στιγμή, θα αποκαλύψουν την αλήθεια τους, αλλά για να το πραγματοποιήσουν, το σίγουρο είναι ότι χρειάζεται σπουδαία χρηματοδότηση και δημιουργία των κατάλληλων υποδομών, που θα βοηθήσουν τους ειδικούς επιστήμονες.

Η μεγάλη μας αγάπη, γι ‘αυτόν τον τόπο και τα πολύ λίγα, που μάθαμε εδώ και 5 χρόνια , μας δίνει το θάρρος και το θράσος, αν θέλετε, να προσπαθήσουμε να ανοίξουμε μια χαραμάδα στην κουρτίνα , για το τί συνέβαινε πριν από πολλά χρόνια ,στον τόπο, που ζούμε.

Προηγήθηκαν 4 εκπομπές , για τα 4 βασίλεια, που υπήρχαν στην περιοχή. (Εορδαίας, Λυγκιστήδος, Ορεστίδος, Ελίμειας), όπου προσπαθήσαμε να δώσουμε πληροφορίες σε ανθρώπους, που δεν είχαν την ευκαιρία να σπουδάσουν τα σχετικά θέματα.

Στη σημερινή δημοσίευση, θα παρουσιάσουμε το α΄μέρος της εκπομπής για την Εορδαία.

Η ΕΟΡΔΑΙΑ

Η Εορδαία της Άνω Μακεδονίας,

Η Εορδαία είναι περιοχή της Αρχαίας Μακεδονίας. Εντάσσεται ιστορικά στην Άνω Μακεδονία και αποτελούσε βασίλειο, το οποίο διοικούσε μια τοπική αριστοκρατία, όπως τα υπόλοιπα βασίλεια της Άνω Μακεδονίας , της Ορεστίδας και την Ελίμεια.

Αποτελούσε αυτόνομο βασίλειο, που εντάχθηκε γρήγορα με τον Μακεδονικό Βασίλειο, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες περιοχές της Άνω Μακεδονίας, οι οποίες εντάχθηκαν αργότερα.

Η Εορδαία ήταν τοποθετημένη βόρεια της Ελίμειας, ανατολικά της Ορεστίδας, νότια της Λυγκηστίδας και δυτικά της Βοττιαίας, επαρχίας της Κάτω Μακεδονίας. Σήμερα η επαρχία μπορεί να ταυτιστεί με τον σύγχρονο Δήμο Εορδαίας, πλην εξαιρέσεων και των νότιων περιοχών του Δήμου Αμυνταίου.

Ήταν χώρα κυρίως πεδινή, απλωμένη στους πρόποδες των βουνών Βέρνου και Ασκιού στα δυτικά και Βέρμιου στα ανατολικά. Την διαρρέουν αρκετοί χείμαρροι που τα νερά τους καταλήγουν στη λίμνη Βεγορίτιδα, μια από τις πολλές λίμνες που υπάρχουν στην περιοχή, που χώριζαν την περιοχή με την Λυγκιστίδα. Νότια, υπήρχε ακόμα μια λίμνη, η οποία λόγω των προσχώσεων εξαφανίστηκε πιθανότητα στην πρώιμη αρχαιότητα, η Κίτρινη Λίμνη. Εδώ ήταν και ο ποταμός Εορδαϊκός, αρχαίος ποταμός της περιοχής, που μπορεί να ταυτιστεί σήμερα με τον χείμαρρο Δέβολη.

Καταγωγή

Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχή αναφέρονται οι Πελασγοί, που αργότερα, αφομοιώθηκαν πιθανότατα, με ένα άλλο ελληνικό φύλο τους Εορδούς. Οικιστικές προϊστορικές ή μυκηναϊκές θέσεις εντοπίζονται στην περιοχή της Κίτρινης Λίμνης.

Η ιστορία της Εορδαίας μπορεί να εκτείνεται πολύ πριν από το 2000 π.Χ., όταν οι πρώτοι Έλληνες, γνωστοί ως Αιολείς και Αρκάδες, άρχισαν να κατοικούν σε αυτήν την περιοχή.

Η περιοχή κατοικήθηκε πριν από 3.000.0000 χρόνια. Παλαιοντολόγοι και αρχαιολόγοι έχουν κάνει πολλές ανακαλύψεις, όπως τα σκελετικά απολιθώματα ενός προϊστορικού ελέφαντα , ενώ έχουν βρεθεί εργαλεία από την Λίθινη εποχή.

Εορδαϊκές πόλεις

Πόλη Εορδαία,Αποτελούσε την πρωτεύουσα πόλη της περιοχής.

Ένα κοινό χαρακτηριστικό των περιοχών στις οποίες διατηρήθηκε το όνομα Εορδαία, είναι το ότι βρίσκεται κοντά σε λίμνες. Ιστορικοί προσδιορίζουν την αρχαία αυτή πόλη στις εξής τοποθεσίες:

Στη σημερινή θέση της Πτολεμαΐδας, χωρίς δικαιολογείται η άποψη αυτή.

Στην περιοχή γύρω από το χωριό Πύργοι (Κατράνιτσα), κοντά στα σύνορα δηλαδή με το μακεδονικό κράτος των Αιγών της Ημαθίας, του οποίου αποτελούσε από πριν αναπόσπαστο τμήμα.

ΝΑ της λίμνης Οστρόβου (Βεγορίτιδος) και προς το χωριό Πύργοι.

Στην θέση της σημερινής Άρνισσας

2 Άρνισσα,

Η Άρνισσα, πιθανόν κοντά στην θέση του σημερινού οικισμού

Η πόλη κάνει την εμφάνιση απο το 1500 π.Χ. αργότερα το 424π.Χ. την αναφέρει και ο Θουκυδίδης ,χαρακτηρίζοντας την Μακεδονική πόλη. Tο 1953, με την υποχώρηση του νερού της λίμνης, αποκαλύφθηκε προϊστορική νεκρόπολη, με δέκα κιβωτιόσχημους τάφους.

Γραία η Γρηία, και 4 .Εύια

Τις αναφέρει επιγραφή του Φιλίππου του Ε,’ που βρίσκεται στην αρχαιολογική συλλογή της Κοζάνης

Κέλλη,η Κέλλα

Πιθανόν, σε παραλίμνια θέση νότια της λίμνης Βεγορίτιδας. Ενδεχόμενα, να είναι και η πόλη που βρέθηκε κοντά στις Πέτρες ,και κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, αποτέλεσε σημαντικό κόμβο της Εγνατίας οδού.

Κράννα

Αναφορά σε επιγραφή

Βεγόρα

Βρισκόταν σε μια από τις αρχαιολογικές θέσεις βόρεια των λιμνών. Στις παρυφές του χωριού και σε άμεση σχέση με τη λίμνη έχουν εντοπιστεί λείψανα της ανθρώπινης παρουσίας, τα οποία χρονολογούνται από τη Νεολιθική και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (τοποθεσίες Νησί, Τσαϊρια, Γκαγιά, Μέτλα)

Βοκεριά,

Βρέθηκε οδοδείκτης στην αρχαία Εγνατία.Ορισμένοι ερευνητές, μάλιστα, επιχειρούν να ταυτίσουν τις πόλεις Λεβαία και Βοκερία στηριζόμενοι και στις ιστορικές αναφορές αρχαίων συγγραφέων.

Κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου οι Εορδοί συμμετείχαν υπό την αρχηγία του ηγεμόνα τους Πτολεμαίου του Λάγου η και Πτολεμαίος ο Σωτήρ είναι η πιο γνωστή αξιοσημείωτη πρόσωπο της αρχαίας Eordaea. Γεννήθηκε μεταξύ του 367 και 357 π.Χ. και είναι πιο γνωστό ως διακεκριμένος Γενικός Μεγάλου Αλεξάνδρου . Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ., ο Πτολεμαίος είναι γνωστό στην αρχαιότητα ως ο ιδρυτής της δυναστείας των Πτολεμαίων της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο , η οποία άκμασε μέχρι τον θάνατο του Κλεοπάτρα η τελευταία βασιλεύοντας Φαραώ της Αιγύπτου.

Μνεία της Εορδαίας γίνεται και αργότερα κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο επειδή μέσω αυτής πέρναγε η ρωμαϊκή οδός Εγνατία.

ΝΕΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ

Το πόσο μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον έχει η περιοχή, δείχνουν οι πολλές σωστικές ανασκαφές, που έγιναν σε διάφορα μέρη της Εορδαίας, με τη χρηματοδότηση της ΔΕΗ, στις οποίες τα ευρήματα εντυπωσιάζουν και μπορούν να αποτελέσουν νέους πόλους αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.

ΑΣΒΕΣΤΟΠΕΤΡΑ

Διαβατόπετρα, Μουρτζουβάδες Ασβεστόπετρας

ΑΚΡΙΝΗ

Οικόπεδο της Ακρινής

ΑΝΝΑΡΑΧΗ

Κουρί Αναρράχης

ΔΡΕΠΑΝΟ

Στρατόπεδο Δρεπάνου

ΚΛΕΙΤΟΣ

Ανασκαφή στον προϊστορικό οικισμό του Κλείτου

ΚΟΜΑΝΟΣ

Λούκι Κομάνου ,Αλώνι Κομάνου ,Γέφυρα Κομάνου