Από τον Ελληνισμό της Ανατολής, μόνον οι Έλληνες του Πόντου οργανώθηκαν δυναμικά και ανέπτυξαν αντάρτικη δράση εναντίον των εγκλημάτων της τουρκικής θηριωδίας και των μαζικών εκτοπισμών που επέβαλαν οι αρχές στους ελληνικούς πληθυσμούς. Είναι προφανές ότι πρόφαση των εν λόγω μαζικών εκτοπισμών ήταν η λήψη προληπτικών στρατιωτικών μέτρων, δεδομένου ότι η Τουρκία συμμετείχε στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918), ως σύμμαχος της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας και αντίπαλος της Ελλάδας.
Πραγματικός, όμως, στόχος αυτών των “μέτρων’” ήταν η μαζική εξόντωση των Ελλήνων.
Αυτό, βέβαια, ισχύει για όλο τον Ελληνισμό της Ανατολής (Αν. Θράκη, Μ. Ασία, Πόντος). Ωστόσο, ο Πόντος έχει μια ιδιαιτερότητα: Από τη μια, η μεγάλη απόσταση από το κέντρο και η θέση του στα βάθη της Ανατολής, και, από την άλλη, το γεγονός ότι, στην Κεμαλική περίοδο (1919-1923) ήταν ακάλυπτος από οποιαδήποτε δυτική ή ελληνική προστασία, αλλά και έκθετος στη μανία και στις ανεξέλεγκτες ληστρικές συμμορίες του Κεμάλ και του Τοπάλ Οσμάν, είχαν ως αποτέλεσμα να έχει τη “μερίδα του λέοντος” στους εκτοπισμούς, στους διωγμούς και στη γενοκτονία.
Γι’ αυτό, ακριβώς, αναπτύσσεται στον Πόντο το Αντάρτικο ως αντιδύναμη αυτοάμυνας και αυτοπροστασίας του Ελληνισμού της περιοχής. Εξάλλου, το γεγονός ότι τα αντάρτικα σώματα πρωτοεμφανίζονται το 1914, με την έναρξη του πολέμου, οφείλεται στο ότι οι ανάγκες για αυτοάμυνα και αυτοπροστασία γίνονται πολύ πιο πιεστικές αυτή την περίοδο.
Έτσι, αν θελήσουμε να εντοπίσουμε τα αίτια του Αντάρτικου στον Πόντο, θα βρούμε ότι οι ρίζες και το ξεκίνημά του δένονται με την έναρξη του α’ παγκοσμίου πολέμου, που επέβαλε, πέρα από τις άλλες ανώμαλες καταστάσεις, τη γενική επιστράτευση στον ανδρικό πληθυσμό, ηλικίας 20-60 ετών.
Αυτές, ακριβώς, οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν με την έναρξη και σ’ όλο το διάστημα του πολέμου (1914-1918), επέβαλαν και την ανάγκη ανάπτυξης του Αντάρτικου στον Πόντο, ως καταφύγιου λύτρωσης και ως αντιδύναμης σωτηρίας.
Πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι τα Αντάρτικα αποτελούν την κορυφαία αμυντική αντιδύναμη και δράση των Ελλήνων του Πόντου.
Ιδιαίτεροι λόγοι που ευνόησαν την ανάπτυξη και επέκταση του αντάρτικου
ΣΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΠΟΝΤΟ
Ο δυτικός Πόντος έχει υποστεί τον σκληρότερο διωγμό. Θυμίζουμε ότι από την Αμισό (Σαμψούντα) έχουν πραγματοποιηθεί εννέα (9) αποστολές μαζικών εκτοπισμών, άλλες τόσες από την Πάφρα, και έξι από το Αλατσάμ. Εξάλλου, η περιοχή της Αμάσειας πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος. Από ένα σύνολο 183.000 κατ., οι νεκροί ανέρχονται σε 134.078 άτομα, ποσοστό 73%. Η κατάσταση αυτή επέβαλε την ένοπλη αντίσταση και την αντάρτικη αντίδραση ως άμεση και επιτακτική ανάγκη. Σπουδαιότερα κέντρα αντίστασης: Αμισός, Πάφρα, Οινόη, Θέρμη (Τέρμε), Αμάσεια, Ορντού κ.ά.
Από αυτήν ακριβώς την περιοχή του Δυτικού Πόντου, ειδικότερα από χωριά της ΟΙΝΟΗΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ, κατάγονται όλοι οι ΤΙΜΩΜΕΝΟΙ ΗΡΩΕΣ της ΟΙΝΟΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ!
Π Ι Ν Α Κ Α Σ: ΑΓΝΟΗΜΕΝΟΙ ΗΡΩΕΣ ΣΤΗΝ ΟΙΝΟΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ (1914-1923)
- ΑΜΑΝΑΤΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
- ΑΛΕΞΙΑΔΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
- ΒΟΪΒΟΤΙΔΗΣ ΗΛΙΑΣ
- ΗΛΙΑΔΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
- ΚΑΡΑΤΑΪΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ
- ΚΑΡΑΤΑΓΛΙΔΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ
- ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
- ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ
- ΠΟΖΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
- ΣΟΥΜΕΛΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
- ΣΟΥΜΕΛΙΔΗΣ ΜΟΥΡΑΤΙΟΣ
- ΣΤΑΜΠΟΥΛΙΔΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
- ΣΥΤΙΛΙΔΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
- ΤΣΑΡΤΣΑΜΠΑΛΙΔΗΣ ΗΛΙΑΣ
- ΤΣΕΜΠΕΡΙΔΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
- ΤΣΕΜΠΕΡΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
- ΤΣΕΜΠΕΡΙΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
- ΤΣΟΛΕΡΙΔΗΣ ΛΑΖΑΡΟΣ.
(ΠΗΓΗ: Ευσταθίου Πελαγίδη, Η ΑΝΕΞΑΝΤΛΗΤΗ ΟΙΝΟΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ, έκδ. Δήμου Αλιάκμονα Νομού Καστοριάς, 2005. σελ. 84-91).