Η κάθε γιορτή έχει και τα εθιμικά σύμβολά της, όχι μονάχα τα εκκλησιαστικά και θρησκευτικά, αλλά και τα κοσμικά.
Τώρα το Πάσχα έχουμε τα κόκκινα αβγά, τις λαμπάδες, κρότοι, πυροβολισμοί και τον οβελία (το αρνί της σούβλας).
Το αβγό είναι παγκόσμια σχεδόν η χρήση του στον χριστιανικό κόσμο τις μέρες αυτές. Οι ερμηνείες που δίνονται για την προτίμησή του και μάλιστα σε χρώμα κόκκινο, είναι πολλές. Υποστηρίζουν ότι το αβγό, αφού είναι πηγή ζωής συμβολίζει και στα χριστιανικά χρόνια, ό,τι και στα παλιά, την ανανέωση της ζωής. Για το χρώμα του λέγεται ότι θυμίζει είτε το αίμα του εβραϊκού προβάτου, ή τέλος το αίμα του Χριστού.
Το ένα από τα τρία πρώτα αβγά που θα βαφούν θα μπει στο εικονοστάσι του σπιτιού, το οποίο θα μείνει έως το επόμενο Πάσχα, αφού πρώτα η μάνα σταυρώσει μ’ αυτό τα πρόσωπα των παιδιών, λέγοντας: Κόκκινο αβγό, άσπρο Πάσχα.
Το περσινό αβγό του εικονίσματος το παραχώνουν στις ρίζες των δέντρων για να γίνουν πιο καρπερά ή στο χωράφι για καλύτερη σοδειά. Όσοι δεν έχουν χωράφια το αβγό από το εικονοστάσι το θάβουν στην αυλή τους ή στην γλάστρα τους. Ποτέ όμως δεν το πετάμε στα σκουπίδια γιατί καθώς λένε είναι μεγάλη αμαρτία.
Το κόκκινο χρώμα των αβγών και των μαντηλιών που κρεμούν στα μπαλκόνια και τα παράθυρα τη Μεγάλη Πέμπτη συμβολίζει τη λαμπρότητα της άνοιξης και την ανοιχτοσιά των αποχρώσεων της φύσης.
Το βρασμένο αβγό συμβολίζει το θανατωμένο Χριστό. Με το σπάσιμο (το τσούγγρισμα κατά την ανάσταση) ανασταίνεται και μας γεμίζει με ελπίδα για νέα ζωή πιο χαρούμενη και ευτυχισμένη. Το τσόφλι συμβολίζει τον τάφο του Κυρίου και το σπάσιμο του τ’ άνοιγμα του Τάφου, την παραμέριση της πέτρας που τον σκέπαζε και την έξοδο του Χριστού.
Το κοίλο τσόφλι του αβγού συμβολίζει και τον κοίλο τάφο του Κυρίου.
Λένε πως τ’ αβγά πρέπει να βαφούν τη Μ. Πέμπτη πριν τη λειτουργία για να είναι γερά. Αυτά που βάφονται μετά τη θεία λειτουργία της Μ. Πέμπτης, σπάζουν εύκολα.
Ο Εθναπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός, παραλληλίζει τα κόκκινα αβγά με την Αγία Τριάδα, γιατί αποτελούνται από 3 συστατικά: 1) τσόφλι, 2) ασπράδι και 3) τον κρόκο.
Ένα λαϊκό γνωμικό λέει: «Αν δεν σπάσει κόκκινο αβγό, άνοιξη δεν βλέπει το χωριό». Τόση είναι η δύναμη του κόκκινου αβγού, ώστε ένα λαϊκό τραγούδι λέει: «Χάρισέ μου κόκκινα αβγά και πάρε μου την καρδιά».
Με το τσούγκρισμα των αβγών υποδηλώνεται η έγερση του Χριστού, της αληθινής ζωής, από το θάνατο.
Το αβγό προσφέρεται εύκολα. Είναι τόσο μικρό και δίνει τόσα πολλά. Μεταφέρει παντού την αγάπη, τη θυσία, την ανάσταση, την ενότητα, τη θύμηση, την ανθρωπιά. Το παίρνεις και το χαίρεσαι. Το προσφέρεις και χαίρονται.
Το Πάσχα ονομάζεται «Λαμπρή» ή «Πασχαλιά» ή «Καλός Λόγος».
Η μεγάλη αυτή ημέρα της Χριστιανοσύνης ήταν πάντα η μεγάλη γιορτή του Ελληνισμού.
Ξεχωριστή σημασία για τον Ελληνα έχει η πανηγυρική και μυσταγωγική νυχτερινή ακολουθία της Αναστάσεως.
Οι χαρούμενες αναστάσιμες λαμπάδες σε συνδυασμό με το γενικότερο γιορταστικό κλίμα, δίνουν έναν ξεχωριστό γιορταστικό τόνο, από τον οποίο εμπνεύστηκαν οι μεγάλοι ποιητες και λογοτέχνες.
Οι θόρυβοι χαράς που γίνοναι όταν ψάλλεται το «Χριστός Ανέστη» (Κρότοι, πυροβολισμοί, σπάσιμο αγγείων), έχουν πολλές εξηγήσεις.
Πρώτο συμβολίζουν τη χαρά για τη νίκη και το θρίαμβο της ζωής πάνω στο θάνατο.
Δεύτερο, ολοι οι εχθροί του Χριστού και όλα τα κακά πνεύματα που φθονούν την Ανάσταση, χρειάζονται διώξιμο και κυνηγητό και τρίτο υπάρχει ο εθνικός λόγος της μακρόχρονης ελπίδας και χαράς των σκλαβωμένων χριστιανών για την «ανάσταση» του Έθνους.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο της μεγάλης αυτής ημέρας, είναι το αναστάσιμο φως. Η μεταφορά του στο σπίτι μετά τη νυχτερινή θεία λειτουργία σημαίνει τη μετάδοση της ευλογίας της Αναστάσεως. Με το αναστάσιμο φως οι Ελληνες σταυρώνουν το ανώφλι της πόρτας, ανάβουν το καντήλι και στη συνέχεια το μεταφέρουν στους στάβλους και τα ζώα για να ευλογηθούν και εκείνα από το φως της Αναστάσεως.
Μακραίωνες έχει τις ρίζες του ο οβελίας (το αρνί που ψήνεται στη σούβλα), το Πάσχα και όλοι το θεωρούμε αναπόσπαστο στοιχείο στο αναστάσιμο γιορτάσι, γιατί πιστεύουμε ότι συμβολίζει το Χριστό, που οι γραφές ονομάζουν «Αμνόν του Θεού».
Το αρνί είναι σύμβολο καθαρότερα Ελληνικό. Οι πρόγονοί μας μάλιστα στα χρόνια της κλεφτουριάς βουτηγμένοι στον πόνο και τη θλίψη, με μόνο στήριγμα την καρτερία, που πήγαζε απ’ την ελπίδα, ότι κάποτε με την ανάσταση του Χριστού θα αξιωνόταν να γιορτάσουν και την Ανάσταση του γένους, έκαμαν το άκακο, το πράο, το θυσιαζόμενο ζώο, σύμβολο της εθνικής απελευθερώσεως και της θρησκευτικής τους ενότητας.
Σήμερα το αρνί είναι το κεντρικό σημείο γύρω από το οποίο γίνεται αληθινό πανηγύρι. Το Ελληνικό δημοτικό τραγούδι και οι αθάνατοι Ελληνικοί χοροί είναι στενά δεμένοι με την ημέρα της Πασχαλιάς.
Γεώργιος Μ. Μπόντας
Τέως Δ/ντής της
Μανουσείου Δημόσιας
Βιβλιοθήκης Σιάτιστας
