Ν. Λυγερός
Μετάφραση από τα γαλλικά: Σάνη Καπράγκου
Η αναζωπύρωση των επεισοδίων στα σύνορα ανάμεσα στο Αρτσάχ και στο Αζερμπαϊτζάν δεν είναι μόνο τοπικό γεγονός. Το να τα ερμηνεύουμε ως τέτοιο θα ήταν ένα λάθος στρατηγικής τάξης. Διότι αυτά τα γεγονότα, είτε το θέλουμε είτε όχι, ανήκουν σε μία θέληση να επιβληθεί μια de facto στρατηγική που εκμεταλλεύεται τις τριβές του συνοριακού προβλήματος. Οι πυροβολισμοί μέσα στην ουδέτερη ζώνη, δεν είναι μόνον ασκήσεις για να δοκιμαστεί η αρμενική αντίδραση. Πρόκειται βεβαίως για τακτικές κινήσεις, των οποίων όμως οι συνέπειες είναι στρατηγικές. Είναι σαφές πως έχουμε μια εφαρμογή της θεωρίας των τοπικών φαινομένων, που προκαλούν ολικές βίαιες επιπτώσεις. Οι Αζέροι μη τολμώντας μια ευθεία και μετωπική αντιπαράθεση, υιοθετούν μία στρατηγική πλάγιας επίθεσης, η οποία συνιστά την εκμετάλλευση της κατάστασης που αναπτύχθηκε από μια ειρήνη δίχως όνομα. Με τον τρόπο αυτόν, βρισκόμαστε μέσα στην ουρά μίας σύγκρουσης, δίχως να επιτρέπει μία επίσημη αντίδραση, η οποία θα παρήγαγε τον τερματισμό τής παύσης πυρός. Το Αρτσάχ βρισκόμενο σε διπλωματική αδυναμία να ανακοινώσει δημόσια και ανοιχτά έναν πόλεμο μέσα στη ζώνη του Αγκντάμ, βρίσκεται εγκλωβισμένο σε μια διαδικασία εγκαθίδρυσης ειρήνης, η οποία δεν ολοκληρώνεται. Βρισκόμαστε, επίσης, σε μια παράξενη πολεμολογική κατάσταση, όπου τα εμπλεκόμενα μέρη είναι παίκτες του πολέμου εν μέσω ειρήνης.
Οι Αζέροι εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι επιθυμούμε ένα status quo, διότι αδυνατούν να εξασφαλίσουν ένα status quo ante. Έτσι κατορθώνουν να υπονομεύουν την ειρηνευτική διαδικασία, ενώ παράλληλα αποφεύγουν έναν ανοιχτό πόλεμο. Με τον τρόπο αυτόν, ενεργούν υποχθόνια κατά της αρμενικής θέλησης, που στηρίζεται στο εξής στην ύπαρξη ενός συντάγματος και στην εκλογή τού προέδρου του Αρτσάχ δια καθολικής ψηφοφορίας. Καθώς η ειρήνη τείνει να σταθεροποιήσει την κατάσταση υπέρ των Αρμενίων μετατρέποντας σταδιακά ένα κράτος de facto σε ένα κράτος de jure, οι Αζέροι προσπαθούν με όλα τα μέσα να δημιουργήσουν τριβές μέσα σ’ αυτή την ειρήνη. Είναι σαφές, επιπλέον, πως οι τριβές αυτές, δίχως απαραίτητα να θέτουν υπό αμφισβήτηση το σύνολο της διαδικασίας, επιτρέπουν μία αναδιάταξη των συνόρων. Έτσι, οι ειδικοί που εκτιμούν ότι το νέο ξέσπασμα των πυρών σε καμία περίπτωση δεν είναι δυνατό να υπονομεύσει την ειρήνη, πέφτουν σ’ ένα λάθος όσον αφορά στην προτίμηση του επιλεγμένου στόχου από τους Αζέρους. Στο πλαίσιο των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων, δεν μιλούμε πλέον για το σύνολο της επικράτειας του Αρτσάχ, παρά μόνο για συγκεκριμένα τμήματά του. Και η ανάδειξη προβλήματος στρατιωτικής τάξης ενισχύει τις αζερικές θέσεις στις διαπραγματεύσεις.
Στο στρατιωτικό πλαίσιο, η διαφορά τούτη είναι μεγέθους. Διότι η τοπική αναδιάταξη των συνόρων, ιδιαίτερα στην περιοχή του Αγκντάμ, θα επέτρεπε σε δεύτερο χρόνο, μία άμεση πρόσβαση στην πρωτεύουσα του Αρτσάχ. Σε αυτή την περίπτωση, είναι βέβαιο πως οι επόμενες αποφάσεις του Στεπανακέρτ θα ήταν επηρεασμένες και, σε κάθε περίπτωση, όχι της ίδιας τάξης με αυτές της παρούσας κατάστασης. Με άλλα λόγια, τούτο παρέχει στους Αζέρους τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν μια ριζική αλλαγή του status quo και, ακόμη κι αν δεν ανταποκρίνεται στην ακριβή κατάσταση πριν από την αρχή της σύγκρουσης, διαφοροποιεί ολοσχερώς τα δεδομένα με μία νίκη για την αζερική πλευρά. Δεν πρέπει, λοιπόν, να περιοριστούμε σε έναν και μοναδικό στόχο από την πλευρά των Αζέρων, μα σε έναν ενδιάμεσο σταθμό που δίνει ουσιαστικά τα ίδια οφέλη μακροπρόθεσμα όσον αφορά στο στρατηγικό πλαίσιο, δίχως ωστόσο να μεταβάλλει επίσημα τη θέση τού Αζερμπαϊτζάν. Τούτη η πιο ανατρεπτική στρατηγική είναι αποτελεσματικότερη από την ευθεία αντιπαράθεση, διότι χρησιμοποιεί επί πλέον όλα τα μέσα τής προπαγάνδας. Είναι, επομένως, αναγκαίο να λάβουμε χωρίς καθυστέρηση αντίμετρα.
