Δασαρχείο με 52 δασοφύλακες, αλλά ελάχιστες δασικές εκτάσεις στην περιοχή ευθύνης του. Δασαρχεία με έναν δασολόγο ή δασοπόνο, που επιτηρεί ολόκληρες οροσειρές. Δασαρχεία με εκατοντάδες, ακόμα και χιλιάδες υποθέσεις να εκκρεμούν… από το 2003 ή νωρίτερα. Δασαρχείο που τα τελευταία πέντε χρόνια έχει καταγράψει μόλις 7 παραβάσεις της δασικής νομοθεσίας, παρότι επιτηρεί ολόκληρο βουνό με χιονοδρομικό κέντρο. Εκθεση των επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης, που παρουσιάζει σήμερα η «Κ», αποκαλύπτει δεκάδες παράλογα στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των 103 δασικών υπηρεσιών της χώρας. Αλλά και τον αγώνα που πολλές από τις υπηρεσίες αυτές δίνουν για να ανταποκριθούν χωρίς πόρους και προσωπικό.
Η έρευνα του Σώματος Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2013, ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο και έχει κοινοποιηθεί στα συναρμόδια υπουργεία (Περιβάλλοντος, Εσωτερικών, Διοικητικής Μεταρρύθμισης). «H ανάγκη διενέργειας της επιθεώρησης προέκυψε από τον μεγάλο αριθμό καταγγελιών πολιτών, οι οποίες υποβάλλονται στους επιθεωρητές Δημόσιας Διοίκησης, και οι οποίοι αναφέρουν προβλήματα στην εξυπηρέτησή τους από τις δασικές υπηρεσίες, που αφορούν κυρίως μεγάλες καθυστερήσεις για τη διεκπεραίωση υποθέσεών τους και παραλείψεις οφειλομένων ενεργειών ως προς την επιτήρηση και προστασία των δασών και δασικών εκτάσεων», αναφέρεται στην έκθεση. Στην έρευνα περιλαμβάνονται οι 103 δασικές υπηρεσίες της χώρας (80 δασαρχεία και 23 Διευθύνσεις Δασών χωρίς δασαρχείο), οι οποίες εποπτεύουν 280 δασονομεία και 1.023 δασοφυλακεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά την ενσωμάτωση της αγροφυλακής το 2011, τα δασαρχεία πλέον επιτηρούν και γεωργικές εκτάσεις.
Αλαλούμ
Ποιο είναι το κύριο συμπέρασμα της έρευνας; Οπως αναφέρεται, μόλις το ένα τρίτο (35,9%) των δασαρχείων επιτηρεί επαρκώς την περιοχή ευθύνης του. Ενώ 8 στα 10 δεν εξυπηρετούν όλους τους πολίτες στις οριζόμενες από τον νόμο προθεσμίες.
Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας, ως προς το προσωπικό των δασαρχείων:
• Στα 103 δασαρχεία της χώρας υπάρχει σημαντική έλλειψη σε δασικό προσωπικό με ειδικότητα δασοπόνων (τεχν. εκπαίδευσης) της τάξης του 33% και μικρό πλεόνασμα στους δασολόγους (πανεπιστημιακής εκπαίδευσης) της τάξης του 7%.
• Τον μικρότερο αριθμό δασολόγων και δασοπόνων έχουν τα Δασαρχεία στη Φωκίδα, την Αρκαδία και τη Λακωνία. Αντίθετα, τους περισσότερους έχουν τα Δασαρχεία Θεσσαλονίκης, Φθιώτιδας, Λάρισας, Τρικάλων, Καρδίτσας, Κιλκίς, Πέλλας, Πιερίας και Κορινθίας.
• Σε 10 δασαρχεία υπηρετεί μόλις ένας δασολόγος!
• Υπάρχει τεράστιο πλεόνασμα σε δασοφύλακες (+147%). Πρόκειται για τους παλιούς αγροφύλακες (υποχρεωτικής ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) που τον Ιούλιο του έτους 2011 εντάχθηκαν στη Δασική Υπηρεσία.
• Στο σύνολο των δασαρχείων της χώρας υπηρετούν 212 διοικητικοί υπάλληλοι (περίπου όσοι προβλέπονται συνολικά). Ομως, σε 17 δασαρχεία δεν υπηρετεί κανένας διοικητικός υπάλληλος. Ως εκ τούτου το προσωπικό δεν έχει κατανεμηθεί ορθά.
Χωρίς επιμόρφωση
Ιδιαιτέρως ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως, όπως παρατηρεί η έκθεση, μετά την κατάργηση της αγροφυλακής το 2011 και τη μεταφορά της αρμοδιότητας στα δασαρχεία, δεν έγιναν προγράμματα επιμόρφωσης του προσωπικού ώστε οι μεν παλαιοί δασοφύλακες να επιμορφωθούν στα αγροτικά ζητήματα, οι δε προερχόμενοι από την αγροφυλακή στα δασικά. Επίσης, πολλοί τέως αγροφύλακες είναι βασικής εκπαίδευσης και δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα ανακριτικά καθήκοντα των δασοφυλάκων. Σε ορισμένες περιοχές, η κακή κατανομή του προσωπικού είναι εντυπωσιακή:
• Η Διεύθυνση Δασών Ηρακλείου έχει τους περισσότερους δασοφύλακες στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι η περιοχή ευθύνης της έχει λιγοστές εκτάσεις δασικού ενδιαφέροντος.
• Αντίθετα, τα Δασαρχεία Καλαβρύτων, Βυτίνας, Κυνουρίας, Τρίπολης, Σπάρτης, Γυθείου και Μολάων, παρότι καλύπτουν εκτάσεις δασικού ενδιαφέροντος (ενδεικτικά, τα ορεινά συγκροτήματα του Ταϋγέτου, του Πάρνωνα και των Αροανίων, σε τμήματα των οποίων υπάρχει σημαντική τουριστική ή οικιστική ανάπτυξη), έχουν τους λιγότερους δασολόγους και δασοπόνους στη χώρα. Με άλλα λόγια, τα βουνά της Αρκαδίας και της Λακωνίας είναι πρακτικώς αφύλακτα.
• Ανάλογο πρόβλημα αντιμετωπίζουν τα Δασαρχεία Λιδωρικίου και Ναυπάκτου (που ελέγχει την Γκιώνα και τα Βαρδούσια), Φουρνά (που επιτηρεί το όρος Τυμφρηστός στη Φθιώτιδα) και Σταυρούπολης (που επιτηρεί την οροσειρά της Δυτικής Ροδόπης).
• Στο Δασαρχείο Λαμίας υπηρετούν 52 δασοφύλακες, οι περισσότεροι από κάθε άλλη δασική υπηρεσία της χώρας, παρότι η περιοχή ευθύνης της συγκεκριμένης υπηρεσίας εκτείνεται κυρίως σε μη δασικού ενδιαφέροντος εκτάσεις!
Πενία τέχνας κατεργάζεται. Και έτσι, όπως παρατηρεί η έρευνα, στα περισσότερα δασαρχεία που έχουν πρόβλημα προσωπικού, έλλειψη πόρων και μέσων, οι δασάρχες προσπαθούν με έξυπνες λύσεις να ελαχιστοποιήσουν τις δαπάνες. Για παράδειγμα, ομαδοποιούν τα αιτήματα αυτοψίας κατά περιοχές, ώστε να χρειάζονται λιγότερα δρομολόγια και λιγότεροι υπάλληλοι.
Δασικοί χάρτες
Υποθετικά, έως το τέλος Μαρτίου, μια επιτροπή που συγκροτήθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος θα αξιολογήσει τις δασικές δομές και θα προτείνει τον τρόπο αναδιάρθρωσής τους. Αξιοσημείωτο είναι, πάντως, ότι στην επιτροπή δεν συμμετέχει εκπρόσωπος του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης, δηλαδή του αρμόδιου για θέματα αναδιαρθρώσεων υπουργείου.
Κατά τα λοιπά, το υπουργείο Περιβάλλοντος εργάζεται συστηματικά την τελευταία τριετία για την «αποψίλωση» της δασικής νομοθεσίας: από σημειακούς αποχαρακτηρισμούς (βλ. μονές στην Αττική, νεκροταφεία στον Υμηττό) μέχρι την πώληση καταπατημένων δασικών εκτάσεων και το «άνοιγμα» των δραστηριοτήτων που επιτρέπονται σε δάση και δασικές εκτάσεις. Το σχέδιο νόμου που πρόσφατα δόθηκε στη δημοσιότητα προχωράει ένα βήμα παραπέρα, επιχειρώντας να αλλάξει τον ορισμό του δάσους (μετατρέποντας τις δημόσιες χορτολιβαδικές εκτάσεις σε δυνάμει οικόπεδα) και να πολλαπλασιάσει τεχνηέντως τους βοσκοτόπους εις βάρος των δασικών εκτάσεων, προκειμένου να διεκδικήσει η χώρα περισσότερες κτηνοτροφικές επιδοτήσεις (χωρίς βέβαια να εξεταστούν σοβαρά οι συνέπειες αυτής της επιλογής). Μόνο που οποιαδήποτε αλλαγή στον ορισμό του δάσους θα επέστρεφε στο σημείο μηδέν την προσπάθεια κατάρτισης και κύρωσης δασικών χαρτών, όπως συνέβη με τον «δασοκτόνο νόμο Δρυ», που τελικά ακυρώθηκε από το ΣτΕ. Η κύρωση των δασικών χαρτών, πάντως, είναι προϋπόθεση για την πρόοδο της κτηματογράφησης και μνημονιακή υποχρέωση. Η ύπαρξη δασικών χαρτών θα δώσει οριστικά τέλος στα «παραμάγαζα» που ίσως υπάρχουν σε κάποια δασαρχεία, θα οδηγήσει στην άμεση και εύκολη εξυπηρέτηση πολιτών και επενδυτών και πάνω απ’ όλα, στην προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας περιουσίας.
Αφύλακτα τα περισσότερα δάση και βουνά
Σοβαρά ερωτήματα για τον τρόπο λειτουργίας των Δασαρχείων Πεντέλης και Λαυρεωτικής αφήνει η έκθεση των επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης. Οπως επισημαίνεται, στα δύο δασαρχεία εκκρεμεί τεράστιος αριθμός υποθέσεων, παρότι οι συγκεκριμένες υπηρεσίες έχουν επαρκές προσωπικό. Ιδιαίτερο πρόβλημα επισημαίνεται στη διενέργεια ελέγχων περίπου στα δύο τρίτα των δασαρχείων. Η έκθεση του Σώματος Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης κάνει ιδιαίτερα αυστηρές αναφορές σε δύο από τα μεγαλύτερα δασαρχεία της Αττικής: εκείνα της Πεντέλης και του Λαυρίου. Τα δύο δασαρχεία έχουν τις περισσότερες εκκρεμείς υποθέσεις προ του 2003: στην Πεντέλη (που καλύπτει την Πεντέλη και τον Υμηττό) εκκρεμούν 7.196 (!) υποθέσεις και στο Λαύριο 401 (ακολουθούν τα Δασαρχεία Κοζάνης με 359 και Καπανδριτίου με 148). Οι εκκρεμότητες αυτές, επισημαίνεται, ξεπερνούν το 100% των νέων (εισερχόμενων) υποθέσεων του 2012 (1.831 για την Πεντέλη και 194 για το Λαύριο). Μάλιστα, οι επιθεωρητές απορρίπτουν το επιχείρημα περί ελλείψεων σε προσωπικό: «Διαπιστώνεται ότι αντί να καλύπτονται οι ήδη μεγάλες εκκρεμότητες, η κατάσταση επιδεινώνεται, χωρίς αυτό να δικαιολογείται από τη στελέχωση των δασαρχείων αυτών», αναφέρεται στην έκθεση. Ειδικά για το Δασαρχείο Πεντέλης, επίσης, οι επιθεωρητές επισημαίνουν ότι δεν τηρεί πάντα τις νόμιμες διαδικασίες, καθώς βρέθηκαν περιπτώσεις που δεν πραγματοποιήθηκε αυτοψία για την έκδοση πράξεων χαρακτηρισμού.
Ελεγχοι έπειτα από καταγγελία
Πόσοι και πόσο αποτελεσματικοί είναι οι έλεγχοι που πραγματοποιούν τα δασαρχεία;
• Το 96,1% των δασαρχείων δεν προβαίνει στην κατάρτιση προγράμματος διενέργειας επιτόπιων ελέγχων για τους δασοφύλακες. Συνήθως οι έλεγχοι γίνονται με προφορική εντολή του δασάρχη, έπειτα από καταγγελία.
• Μόλις το 35,9% των δασαρχείων επιτηρεί επαρκώς την περιοχή ευθύνης του! Αυτό σημαίνει ότι τα δύο τρίτα των δασαρχείων δεν ανταποκρίνονται σε μια από τις βασικότερες ευθύνες τους. «Συνάγεται ότι οι Δασικές Υπηρεσίες στην πλειονότητά τους δεν ασκούν επαρκώς τα καθήκοντά τους ως προς την επιτήρηση και άμεση προστασία των δασών και των εν γένει δασικών εκτάσεων».
• Το 50% των δασαρχείων της χώρας έχει καταγράψει από 100 έως 300 παραβάσεις της δασικής νομοθεσίας την τελευταία πενταετία.
• Τις λιγότερες παραβάσεις κατέγραψαν τα Δασαρχεία Φουρνά (μόλις 7 σε 5 χρόνια!), Σταυρούπολης (16), Μολάων (33) και Σκοπέλου (38 σε μία πενταετία).
• «Πρωταθλητές» στην καταγραφή παραβάσεων είναι τα Δασαρχεία Ηρακλείου (1.494 παραβάσεις την τελευταία 5ετία) και Ολυμπίας (1.334).
• Πάντως, όλα τα δασαρχεία τήρησαν πρόγραμμα επιφυλακών και περιπολιών ενόψει της αντιπυρικής περιόδου (1η Μαΐου-31η Οκτωβρίου 2013).
• Σε 8 στα 10 δασαρχεία (83,5%) υπάρχουν υποθέσεις που δεν έχουν ολοκληρωθεί εντός των προβλεπομένων προθεσμιών.
Η έρευνα επισημαίνει την ανάγκη εφοδιασμού των δασαρχείων με σύγχρονο εξοπλισμό, ο οποίος αποτελεί προϋπόθεση για τη σωστή άσκηση των καθηκόντων τους. Οπως αναφέρει:
• Τα 113 από τα 574 αυτοκίνητα και οι 112 από τις 316 μοτοσικλέτες των δασαρχείων δεν λειτουργούν.
• Δύο δασαρχεία δεν διαθέτουν GPS και οι υπάλληλοι χρησιμοποιούν… τα κινητά τους τηλέφωνα!
• Ενα δασαρχείο δεν διαθέτει καθόλου ορθοφωτοχάρτες, ενώ 9 διαθέτουν σε αναλογική μορφή. Από τα έχοντα ορθοφωτοχάρτες δασαρχεία, 16 δεν αποτυπώνουν σε αυτούς τις διοικητικές πράξεις που εκδίδει η υπηρεσία (δεν υπάρχει δηλαδή ένα συνεχώς ενημερωμένο ηλεκτρονικό αρχείο).
• Τα 52 από τα 103 δασαρχεία εκτιμούν ότι οι υποδομές πληροφορικής είναι ανεπαρκείς.
• Ιστοσελίδα Δασαρχείου προκύπτει να διαθέτει σε λειτουργία μόνο το Δασαρχείο Καβάλας.
Τι ζητούν οι δασάρχες
Τέλος, σημαντικό κομμάτι της έρευνας των επιθεωρητών καταλαμβάνουν οι επισημάνσεις των δασαρχών. Ανάμεσα σε αυτές πρωτοστατούν:
• Η ανάγκη να απλουστευθεί και να κωδικοποιηθεί η δασική νομοθεσία.
• Η ανάγκη ύπαρξης γραφείου νομικής υποστήριξης (στην Περιφερειακή Ενότητα ή την Αποκεντρωμένη Διοίκηση), ώστε να μην απασχολούνται δασολόγοι με αυτό το αντικείμενο.
• Η έλλειψη δασικής πολιτικής και η έκδοση αντικρουόμενων οδηγιών και εγκυκλίων από την Κεντρική Υπηρεσία (Διεύθυνση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΚΑ).
• Μόλις 23 δασαρχεία επισήμαναν τα προβλήματα που δημιουργούνται από την έλλειψη δασολογίου και δασικών χαρτών, «παρά το γεγονός ότι η ύπαρξη δασικών χαρτών και δασολογίου αναμφισβήτητα θα συνέβαλλε στην προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων και θα μείωνε πολλές από τις χρονοβόρες διαδικασίες κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων των δασικών υπηρεσιών», παρατηρούν οι επιθεωρητές.
