«Η Τέχνη της Καθαρής Σκέψης» είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται από εκατομμύρια αναγνώστες σε ολόκληρο τον κόσμο. Αμέσως μετά την έκδοσή του το 2011 στα γερμανικά, μεταφράζεται σε πάνω από 35 γλώσσες και συνεχίζει να βρίσκεται στις υψηλότερες θέσεις των ευπώλητων παγκοσμίως. Σε σύντομες ενότητες, ο Ρολφ Ντομπέλλι παρουσιάζει τις μικρές και μεγάλες πλάνες που εμποδίζουν τον μυαλό μας κι επομένως δυσκολεύουν την επίτευξη της ευτυχίας. Ως σύγχρονος Ισοκράτης, ο συγγραφέας συνηγορεί στο ότι η ευτυχία είναι αποτέλεσμα ορθών επιλογών. Κατά πόσο όμως οι άνθρωποι είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι η εκάστοτε επιλογή είναι όντως ορθή κι άρα ο σωστός δρόμος προς την ευτυχία; Ο Ντομπέλλι μάς δείχνει ότι κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο αφού το μυαλό μας είναι δέσμιο συμπεριφορών, στάσεων ζωής και τρόπων λήψης αποφάσεων που συχνά ακυρώνουν τη λογική και μας ρίχνουν σε λαβύρινθους.
Κάθε κεφάλαιο -52 στο σύνολο- αναφέρεται σε μια πλάνη και μας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να αποφύγουμε τις παγίδες του ανορθολογισμού, τα τερτίπια του μυαλού μας και τις λανθασμένες εκτιμήσεις. Η πλάνη του επιζώντος, η ψευδαίσθηση του σώματος του κολυμβητή, η πλάνη της κοινωνικής απόδειξης, το σόφισμα του ανεπανόρθωτου, η παγίδα της επιβεβαίωσης, η πλάνη του κύρους, το παράδοξο της επιλογής, η παράβλεψη των πιθανοτήτων και το ηδονιστικό γρανάζι είναι κάποια από τα σύντομα κι αυτοτελή κεφάλαια, τα οποία συνοδεύει ένας ευφάνταστος κι εύστοχος υπότιτλος.
Το ενδιαφέρον είναι ότι δεν πρόκειται για ένα βιβλίο αυτοβοήθειας, όπως αυτά που προτείνουν λύσεις για το πώς θα γίνουμε πιο ευτυχισμένοι, με καλύτερη ποιότητα ζωής και ένα χαμόγελό για πάντα ζωγραφισμένο στο πρόσωπό μας. Αντιθέτως, μέσα από τα ζωντανά παραδείγματα, τις γλαφυρές περιγραφές συμβάντων αλλά και τις αναφορές σε πλήθος πειραμάτων, ο συγγραφέας μας οδηγεί στο να γίνουμε άνθρωποι με «πιο ανοιχτό μυαλό». Η διαδικασία επίπονη και καταθλιπτική. Το μεγάλο όφελος όμως είναι ότι το να ξέρουμε πώς και σε ποιο βαθμό μπορούμε να εξαπατηθούμε είτε από τους άλλους είτε από τον ίδιο μας τον εαυτό, μας δίνει σίγουρο προβάδισμα. Όταν μάλιστα όλα τα παραπάνω προτείνονται ως τροφή για σκέψη κι όχι εν είδη δύσπεπτων συμβουλών και υποδειγματικών νουθεσιών, τότε το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ακόμα πιο εποικοδομητικό. Κι όταν παρουσιάζονται από έναν άνθρωπο με σπουδές φιλοσοφίας και προσωπικά ενδιαφέροντα την αναζήτηση του νοήματος της ευτυχίας και του ρόλου της τύχης, μπορούμε να σκεφτούμε τις προτάσεις του λίγο παραπάνω.
Όσοι έχουν διαβάσει τον «Μαύρο Κύκνο» του Τασίμ Νίκολας Τάλεμπ, θα βρουν στην «Τέχνη της Καθαρής Σκέψης», όχι μόνο τεράστιες ομοιότητες στη θεματολογία και τον τρόπο γραφής, αλλά και αναφορές στον ίδιο τον Τάλεμπ, αφού η γνωριμία του με τον συγγραφέα δηλώνεται ήδη από την εισαγωγή του βιβλίου.
Η πιο προσεκτική ανάγνωση και η προσπάθεια μας να δούμε σε προσωπικό επίπεδο τις «πλάνες προς αποφυγή» αποδεικνύουν πως πολλά απ’ όσα πειστικώς εκ πρώτης όψης περιγράφονται, εκ των υστέρων αντιφάσκουν. ‘Η μήπως κι αυτή η παραδοχή αποδεικνύει ότι πέφτουμε θύματα της πλάνης Νο 49: «η παγίδα του συνειρμού: γιατί η πείρα μάς κάνει ενίοτε ηλίθιους»;
«Η Τέχνη της Καθαρής Σκέψης»
Ρολφ Ντομπέλλι
μετάφραση: Σώτη Τριανταφύλλου
Εκδόσεις Πατάκη
