Ηλίας Σιδέρης
Δικηγόρος Αθηνών
www.siderisilias.gr
Σοβαρά ζητήματα ανακύπτουν μετά το τέλος των εκλογών, κυρίως νομικά και δη συνταγματικού δικαίου. Τα κόμματα αντιλήφθηκαν ότι το εκλογικό σύστημα πρέπει να αλλάξει γιατί η βούληση του ελληνικού λαού τους οδηγεί προς αυτή τη κατεύθυνση. Είναι ακόμα ένα παράδειγμα ότι οι πολίτες δείχνουν ποιος νόμος θα πρέπει να εφαρμοστεί και όχι το αντίθετο. Τόσα χρόνια οι πολίτες επέλεγαν το δικομματισμό. Έτσι και η νομοθεσία τον ευνοούσε. Τώρα, οι πολίτες επέλεξαν κυβερνήσεις συνεργασίας. Ήδη ξεκίνησε ο δημόσιος διάλογος για την αλλαγή του τρόπου κατανομής των εδρών. Μια μικρή ενημέρωση, για να μην είμαστε και εδώ ανενημέρωτοι:
Σε πολλές χώρες ισχύει το πλειοψηφικό σύστημα. Ο συνδυασμός που έρχεται πρώτος στην περιφέρεια κερδίζει όλες τις έδρες (σ.σ The winner takes it all). Ελάττωμα του συγκεκριμένου συστήματος είναι η έλλειψη αναλογικότητας, αφού υποθετικά ένας συνδυασμός μπορεί να κερδίσει τις εκλογές κερδίζοντας με διαφορά μιας ψήφου τις μισές περιφέρειες, έστω και εάν δε λάβει ούτε μία στις υπόλοιπες! Χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής του πλειοψηφικού, καθώς και της μη αναλογικότητάς του, είναι η εκλογή εκλεκτόρων στις ΗΠΑ.
Στο σύστημα της απλής αναλογικής, το οποίο προωθείται να ισχύσει στην Ελλάδα, ο αριθμός εδρών που λαμβάνουν οι συνδυασμοί εξαρτάται μόνο από το εθνικό ποσοστό τους. Είναι το μοναδικό δίκαιο εκλογικό σύστημα, διότι αποτυπώνει ακριβώς τη λαϊκή βούληση. Είναι σπάνιο κάποιος συνδυασμός να λάβει το απαραίτητο 50% για να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιείται σε πολύ λίγα κράτη για εθνικές εκλογές, ενώ αντίθετα είναι σύνηθες σε εκλογές τοπικού χαρακτήρα.
Παραλλαγή του ανωτέρω, είναι το σύστημα της απλής αναλογικής με όριο. Σε αυτήν την περίπτωση, όσοι συνδυασμοί δεν ξεπεράσουν το όριο δε μπορούν να λάβουν έδρες. Παράδειγμα απλής αναλογικής με όριο είναι το σύστημα εκλογής ευρωβουλευτών στην Ελλάδα, το οποίο κατανέμει απολύτως αναλογικά τις έδρες αλλά μόνο σε όσους συνδυασμούς ξεπεράσουν το 3%. Άλλη μια παραλλαγή είναι η απλή αναλογική ανά περιφέρεια, κατά την οποία οι έδρες διανέμονται αναλογικά βάσει της δύναμης κάθε συνδυασμού ανά εκλογική περιφέρεια. Τέτοιο σύστημα εφαρμόσθηκε στις ελληνικές εθνικές εκλογές του 1989 και του 1990.
Στην Ελλάδα σήμερα ισχύει η ενισχυμένη αναλογική με όριο. Αποτέλεσμα της ενισχυμένης αναλογικής είναι η δυσανάλογα μεγάλη εκπροσώπηση του πρώτου συνδυασμού στη βουλή εις βάρος των υπολοίπων (και κυρίως του δεύτερου), αλλοιώνοντας τη βασική δημοκρατική αρχή ότι κάθε ψήφος μετράει το ίδιο. Ως επιχείρημα προβάλλεται πάντα ότι η ενισχυμένη αναλογική εξασφαλίζει ευκολότερες αυτοδυναμίες, οδηγώντας σε σταθερές κυβερνήσεις. Ονομάζεται, όμως, έτσι επειδή ενισχύει το πρώτο σε ψήφους κόμμα με πολλές έδρες. Το ισχύον σύστημα στην Ελλάδα, χωρίζει τις τριακόσιες βουλευτικές έδρες σε δύο ομάδες: 250 περίπου έδρες κατανέμονται απολύτως αναλογικά σε όσους συνδυασμούς ξεπεράσουν το 3% και 50 περίπου έδρες, που χαρίζονται στον πρώτο συνδυασμό. Με αυτόν τον τρόπο αρκεί στον πρώτο συνδυασμό το 40.5% των ψήφων για να έχει αυτοδυναμία 151 εδρών στη Βουλή.
