“Είναι λίγοι εκείνοι που μπορούν να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν μια πολιτική ιδέα, όμως όλοι μας είμαστε άξιοι να την κρίνουμε” Περικλής
Στα πολύπλοκα συστήματα, όπως αυτά των διοικητικών δομών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όλα τα στοιχεία δεν βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο – δηλαδή υπάρχει μια αυστηρή ιεραρχία. Υπάρχουν τα θεμελιακά στοιχεία στα οποία βασίζεται το σύστημα και είναι κρίσιμα γιατί χωρίς αυτά το σύστημα δεν υπάρχει, τα δομικά στοιχεία και τα επιφαινόμενα. Σύστημα με ελλείψεις δομικών και επιφαινομένων στοιχείων παρουσιάζει ατέλειες αλλά επιβιώνει.
Σύμφωνα μ’ αυτό το πλαίσιο, οι προϋποθέσεις του Δήμου των Πολιτών, δηλαδή τα θεμέλιά του, βρίσκονται βαθύτερα και πέρα από τις συνήθεις απαιτήσεις που έχουμε από τους κλασσικούς Δήμους. Το βασικό που ζητάνε οι Πολίτες από ένα Δήμο είναι η παραγωγή έργου. Δηλαδή θέλουν να διοικεί, να ρυθμίζει, να συγκεντρώνει, να διανέμει και να παρέχει διάφορες υπηρεσίες. Αυτά όμως είναι δομικά στοιχεία και μπορεί να τα κάνει κι ένας Δήμος των κολλητών με υψηλά επίπεδα αδιαφάνειας και διαφθοράς. Στην πραγματικότητα, σ’ αυτή την περίπτωση αποκόπτεται και αυτονομείται το έργο από την κοινωνία και το Δήμο με την κλασσική του έννοια, δηλαδή από το σύνολο των ενεργών Πολιτών που μετέχουν στην όλη διαδικασία.
Ο Δήμος των Πολιτών θεμελιώνεται στις εξής τρείς έννοιες: Λογοδοσία, διάδραση και διαφάνεια.
Η λογοδοσία σχετίζεται με τις ευθύνες, τις αρμοδιότητες και την εσωτερική ιεραρχία του Δήμου και πρέπει να είναι διαρκής και αμφίδρομη. Από το σχεδιασμό των πολιτικών μέχρι και τις συνέπειες της υλοποίησής τους. Η λογοδοσία αυτή ισχυροποιείται και λαμβάνει την πιο επίσημη της μορφή όταν ο Δήμαρχος λογοδοτεί δημόσια και σε τακτά χρονικά διαστήματα προς τους Πολίτες – δηλαδή όταν ενεργοποιείται μια μορφή «εκκλησίας του Δήμου».
Η διάδραση αφορά στη συνδιαμόρφωση των πολιτικών και των προτεραιοτήτων του Δήμου. Σχετίζεται με τη βελτιστοποίηση και την αμεσότητα. Τελικώς, προλαμβάνει την παραγωγή ύβρεων -δηλαδή ανήθικης υπερεκμετάλλευσης της εξουσίας- από πλευράς Δημοτικής Αρχής.
Η διαφάνεια σχετίζεται με την καταγραφή, τη μέτρηση, την ελεύθερη πρόσβαση και τον έλεγχο. Σε αυτό το επίπεδο μπορεί να βοηθήσει αρκετά και η τεχνολογία.
Όμως, και τα τρία παραπάνω στοιχεία μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία μιας κουλτούρας κριτικής και διαφάνειας. Και πάνω απ’ όλα, σ’ ένα Δήμο αποτελεσματικό, βιώσιμο, με ανεπτυγμένο και διάχυτο το αίσθημα της εμπιστοσύνης: Σ’ ένα Δήμο των (ενεργών) Πολιτών.