«Τσίτα και Τσίτη» – Επιστολή του Ι. Φ. Κούση, με αφορμή οικογενειακή φωτογραφία που δημοσιεύθηκε στη στήλη του Γ. Καζαντζή στον ΠΑΛΜΟ

Επιστολή του Ι.Φ. Κούση με αφορμή σχόλιο του Γιώργου Καζαντζή στον Εορδαϊκό Παλμό:

 

 

«Προς                                                                           Πτολεμαΐδα 02-09-2021

Την Εφημερίδα ΕΟΡΔΑΪΚΟΣ ΠΑΛΜΟΣ             

Ενταύθα

 

ΤΣΙΤΑ ΚΑΙ ΤΣΙΤΗ

            Κύριε Διευθυντά,

Στην ενδιαφέρουσα αναδρομική σελίδα του, στον ΕΟΡΔΑΪΚΟ ΠΑΛΜΟ, ο φίλος Γιώργος Καζαντζής, στο φύλλο της 01-09-2021, δημοσιεύει οικογενειακή φωτογραφία του παπα Σάββα Τσιροζίδη, τον οποίον ονομάζει «Ιερέα – Αρχιερατικό Επίτροπο του χωριού ΤΣΙΤΑ της περιφέρειας Σουρμένων – Αργυρουπόλεως».

Μερικές διευκρινίσεις κρίνονται αναγκαίες.

Α) Δεν υπάρχει καμία γεωγραφική σχέση μεταξύ Σουρμένων και Αργυρούπολης. Τα Σούρμενα είναι επαρχία του Ν. Τραπεζούντας, στα παράλια του Πόντου και η Αργυρούπολη, γνωστή και ως Κιμισχανά, πόλη της επαρχίας Χαλδίας, στα ενδότερα του Πόντου. Ο παπα Σάββας Τσιροζίδης υπήρξε Αρχιερατικός Επίτροπος Σουρμένων.

Β) Πόλη ή χωριό με την ονομασία ΤΣΙΤΑ, στην περιοχή Αργυρούπολης – Χαλδίας, δεν υπάρχει. ΤΣΙΤΑ υπάρχει μόνο στην περιοχή Σουρμένων. Η σύγχυση γίνεται με το χωριό που φέρει την ονομασία ΤΣΙΤΗ ή ΤΣΙΤΕ ή ακόμη και ΣΙΔΗ, στην περιοχή Αργυρούπολης.

Γ) Μετά την άλωση της Τραπεζούντας, το 1461, ο Οθωμανικός στρατός κατέλαβε και τα Σούρμενα, οι κάτοικοι των οποίων, άλλοι μεν εξισλαμίσθηκαν, άλλοι δε διασκορπίστηκαν στην περιοχή του Όφεως και  στα γύρω βουνά, όπου έζησαν υπό καθεστώς τρόμου  και συνεχώς διωκόμενοι. Μερικοί από αυτούς βρήκαν καταφύγιο στην περιοχή της Χαλδίας (Αργυρούπολης), όπου  εργάστηκαν ως μεταλλωρύχοι και ίδρυσαν νέο χωριό, το οποίο πήρε το όνομα του χωριού που εγκατέλειψαν, όπως διατηρήθηκε στην μνήμη τους, Τσίτη ή Τσίτε, έχτισαν δε και εκκλησία με το όνομα Μεταμόρφωση του Σωτήρος, που είχαν στην παλιά πατρίδα τους. Συνεπώς χωριό με την ονομασία ΤΣΙΤΑ υπάρχει μόνο στα Σούρμενα. Στην Χαλδία (Αργυρούπολη) υπάρχει χωριό με παρόμοια ονομασία, ΤΣΙΤΗ ή ΤΣΙΤΕ ή ακόμη και ΣΙΔΕ.

Δ) Το νέο χωριό, ΤΣΙΤΕ ή ΤΣΙΤΕ  της Αργυρούπολης,  αναπτύχθηκε και ανέδειξε σπουδαίες προσωπικότητες στα γράμματα, στην θρησκεία, στα επαγγέλματα. Μάλιστα κυκλοφορούσε τότε και ο περιπαικτικός λόγος· «Ο Γούμενον Τσιτενός, ο Δεσπότς Τσιτενός, ο Κοτζάμπασης Τσιτενός, ο Ουστάμπασης Τσιτενός, ο Θεόν  πα Τσιτενός μη έν”;». (Περιοδικό «Ποντιακά Φύλλα», 1936, τεύχος 4 και 5)

Ε) Το παλιό χωριό, ΤΣΙΤΑ των Σουρμένων,    έμεινε στην εγκατάλειψη και την αφάνεια, για δύο τουλάχιστον αιώνες.  Όταν αργότερα επικράτησαν ευνοϊκότερες συνθήκες, το παλιό χωριό άρχισε να αναβιώνει και να αναπτύσσεται, με τους απογόνους των αρχικών κατοίκων να συγκεντρώνονται από τα γύρω δάση και την περιοχή του Όφεως, όπου ζούσαν κρυμμένοι. Η ονομασία ΤΣΙΤΑ διατηρούνταν στην μνήμη των ανθρώπων, όπως επίσης και το όνομα της εκκλησίας (Μεταμόρφωση του Σωτήρος).

Στ) Και τώρα τα … ενδυματολογικά της φωτογραφίας.  Εκπλήσσεται ο κ. Γ. Καζατζής που, σε εκείνη την δύσκολη εποχή,  άνδρες της φωτογραφίας εμφανίζονται καλοντυμένοι και με παπιγιόν. Οι Σουρμενίτες είχαν κάποια  οικονομική άνεση, από την άσκηση των επαγγελμάτων τους (ράφτες, σιδηρουργοί, χαλκουργοί, δάσκαλοι κ. ά.).  στις παράλιες πόλεις του Ευξείνου Πόντου, τόσο της Τουρκίας (Σαμψούντα, Κερασούντα, Πλάτανα κ.ά.) όσο και της Ρωσίας και  Ρουμανίας (Βατούμ, Οδησσός, Κωστάντζα κ. ά.). Με τα χρήματα που μάζευαν στην ξενιτιά, έχτιζαν μεγάλα και όμορφα σπίτια στα χωριά τους, ανέγειραν μεγαλοπρεπή σχολεία και εκκλησίες.  Παράλληλα έδιναν ιδιαίτερη σημασία και προσοχή στην ενδυμασία τους.  Όταν επέστρεφαν στα χωριά τους, για τις γιορτές, ήσαν επιμελώς ντυμένοι, με κουστούμια, γραβάτες ή παπιγιόν, ρεπούμπλικες, παπούτσια, ομπρέλα, βακτηρία, ρολόι   κλπ.

Με την λεγόμενη ανταλλαγή, όσοι έφυγαν από τα Σούρμενα με το πρώτο καράβι, στις  31-01-1923, ήσαν  άτυχοι. Ταλαιπωρήθηκαν, οι μισοί πέθαναν από τις κακουχίες και τα λοιμοκαθαρτήρια και οι ενδυμασίες τους καταστράφηκαν. Οι άλλοι, που έφυγαν με το δεύτερο καράβι, στις 08-02-1923, υπήρξαν τυχεροί διότι ταξίδεψαν με συνθήκες ευνοϊκές και έφεραν όλα τα αντικείμενα που μπόρεσαν να πάρουν μαζί τους, όπως, προφανώς και τις φορεσιές τους.   Η οικογένεια Τσιροζίδη έφυγε με το δεύτερο καράβι. Έτσι εξηγείται «η υψηλού επιπέδου ενδυματολογική παρουσία» της φωτογραφίας, όσον αφορά τους άντρες που φορούν παπιγιόν και γραβάτα, για τα οποία εκπλήσσεται ο κ. Γ. Καζαντζής.

Με την αγάπη μου και την εκτίμησή μου (παρά τις παλιές αντιπαλότητες – «περασμένα ξεχασμένα») στον συνεργάτη σας κ. Γ. Καζαντζή,

Διατελώ με τιμή

Ο εκ Σουρμένων

Ι. Φ. Κούσης»