Επιμέλεια: Θεόδωρος Κ. Πασσαλίδης
Στα μεγάλα νεκροταφεία των πόλεων της παλαιάς Ελλάδας (Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, Ναυπλίου, Ερμούπολης, Άνδρου κ.ά) ο επισκέπτης συναντά ταφικά μνημεία τα οποία διαφέρουν από το τυπικό ταφικό μνημείο του ελλαδικού χώρου: πρόκειται για επιτύμβιες στήλες, οβελίσκους, προτομές, ανδριάντες, ανάγλυφα και άλλα είδη της γλυπτικής τέχνης. Τα μνημεία αυτά είναι κατασκευασμένα συνήθως από μάρμαρο, ανήκουν στην πλειοψηφία τους σε εύπορους οίκους και στήθηκαν (και πάλι στην πλειοψηφία τους, χωρίς αυτό να αποτελεί τον κανόνα) για να τιμήσουν τη μνήμη ανθρώπων της δημόσιας σφαίρας (πολιτικών, στρατιωτικών, ιερέων, ανθρώπων της οικονομικής ζωής, ανθρώπων του πολιτισμού κτλ).
Στο «Οδοιπορικό στα Μνημεία της Εορδαίας» παρουσιάστηκαν μέχρι στιγμής τρία τέτοια ταφικά μνημεία: το ταφικό μνημείο του ιερέα Νεόφυτου Μαλακόζη στο ναό του αγίου Ιωάννη στην Πτολεμαΐδα και τα ταφικά μνημεία της οικογένειας Γαλάνου ( η «Σιωπή» και το μνημείο του Χριστόδουλου Γαλάνου). Στο παρόν κείμενο πρόκειται να παρουσιάσω το μοναδικό παρόμοιο μνημείο των νεκροταφείων της αγίας Τριάδας στην Πτολεμαΐδα. Πρόκειται για το ταφικό μνημείο του Δημάρχου της πόλης Πέτρου Τόττη.
Το μνημείο βρίσκεται τοποθετημένο ακριβώς στη δυτική είσοδο των νεκροταφείων (από την οδό Βαρβούτη). Δυο είναι τα κύρια αρχιτεκτονικά στοιχεία του: ένα μικρός ορθόδοξος ναός και το κυρίως ταφικό μνημείο. Ο ναός είναι εξ’ ολοκλήρου κατασκευασμένος από μάρμαρο. Πρόκειται για ένα μικρό μονόχωρο ναΐσκο αφιερωμένο στη μνήμη των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Στην κεντρική θύρα υπάρχουν δυο ορειχάλκινα ανάγλυφα τοποθετημένα το ένα κάτω από το άλλο τα οποία αναπαριστούν δυο σταυρούς τοποθετημένους μέσα σε κύκλο. Δεξιά και αριστερά της θύρας υπάρχουν δυο κίονες με κιονόκρανα ιωνικού ρυθμού. Οι κίονες στηρίζονται σε δυο πανομοιότυπες μαρμάρινες βάσεις στην πρόσοψη των οποίων υπάρχει ανάγλυφη φυτική διακόσμηση. Στη βόρεια βάση είναι χαραγμένη η υπογραφή του γλύπτη:
ΓΛΥΠΤΗΣ
ΝΙΚΟΣ Ι. ΓΕΩΡΓΙΟΥ
ΑΘΗΝΑ 1999
ΤΗΛ. 9224523
Πάνω στους κίονες στηρίζεται μαρμάρινο ημικυκλικό τόξο το οποίο και αυτό με τη σειρά του είναι διακοσμημένο με διάφορα ανάγλυφα. Πάνω από το τόξο είναι χαραγμένα τα λόγια:
ΙΕΡΟC NAOC ΠΕΤΡΟΥ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΥ
Δεξιά και αριστερά της επιγραφής υπάρχουν εγχάρακτα τα γράμματα Α και Ω μέσα σε κύκλο ενώ κάτω από την επιγραφή υπάρχουν εγχάρακτα μέσα σε κύκλο τα γράμματα ΧΡ. Ο ναός έχει δυο παράθυρα, ένα στη βόρεια και άλλο ένα στη νότια πλευρά του. Και τα δυο παράθυρα είναι κατασκευασμένα με πανομοιότυπο τρόπο: δυο ενσωματωμένοι στο κυρίως σώμα του παραθύρου κίονες (με κιονόκρανα ιωνικού ρυθμού) κρατούν ένα ημικυκλικό τόξο διακοσμημένο με φυτικές αναπαραστάσεις. Κάτω από το τόξο υπάρχει ένας ανάγλυφος δικέφαλος αετός και κάτω από αυτόν ένας μαρμάρινος σταυρός ο οποίος καλύπτει όλο το μήκος και πλάτος του παραθύρου.
Το δεύτερο στοιχείο του ταφικού μνημείου, είναι η μαρμάρινη επιτύμβια στήλη. Έχει ύψος περίπου δυο μέτρων. Στην πρόσοψη της αναπαρίσταται ανάγλυφα η μορφή του τιμώμενου προσώπου: ο Δήμαρχος της Πτολεμαΐδας Πέτρος Τόττης αποδίδεται από τη μέση και πάνω με μουστάκι και μεγάλο μέτωπο. Φοράει σακάκι, πουκάμισο και γραβάτα. Πάνω από το ανάγλυφο (ως επίστεψη) υπάρχει ένας αετός που με ανοιγμένα τα φτερά του αγκαλιάζει τη στήλη και κρατά με τα νύχια του ένα κλαδί δάφνης. Κάτω από το ανάγλυφο είναι χαραγμένα τα λόγια:
ΠΕΤΡΟΣ Κ. ΤΟΤΤΗΣ
3.7.1938 – 3.7.1998
ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑΣ
Δεξιά και αριστερά υπάρχουν κίονες πάνω στους οποίους είναι τοποθετημένες δάδες. Στο πίσω μέρος της επιτύμβιας στήλης υπάρχει ένας μεγάλος, ανάγλυφος σταυρός.
Η στήλη εφάπτεται με ορθογώνιο, μαρμάρινο τύμβο στο μέσο του οποίου υπάρχει ανάγλυφος πάπυρος. Πάνω στον πάπυρο υπάρχει ένας ανάγλυφος σταυρός μέσα σε κύκλο και από κάτω τα λόγια:
Πάλεψα προσπάθησα
να γίνει μια μεγάλη πόρτα
η χαραμάδα της ελπίδας
Περιμετρικά του τύμβου υπάρχουν ανάγλυφα με φυτική διακόσμηση.
