Η αποκατάσταση του χώρου των πρώην Μεταλλείων Αμιάντου Βόρειας Ελλάδας (ΜΑΒΕ) στο Ζιδάνι Κοζάνης, που ξεκίνησε το 2005 και συνεχίστηκε μέχρι και το 2019 με τη συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήταν και παραμένει το μεγαλύτερο έργο περιβαλλοντικής αποκατάστασης στα Βαλκάνια μέχρι σήμερα.
Η περιοχή των ΜΑΒΕ εκτίνεται σε 4.144 στρέμματα στην περιοχή της Μονής Ζιδανίου, όπου εντοπίστηκε για πρώτη φορά αμίαντος από ιδιώτες στα 1935. Η δυναμικότητα του εργοστασίου ανέρχονταν σε 100.000 τόνους ανά έτος, ωστόσο, μετά την απαξίωση του υλικού ως επικίνδυνου για την υγεία (ο αμίαντος βρέθηκε καρκινογόνος ουσία), η εξόρυξη και επεξεργασία αμιάντου στα ΜΑΒΕ, που παρείχε την πρώτη ύλη για αμίαντο σε Ελλάδα και εξωτερικό, σταμάτησε οριστικά το Μάρτιο του 2000.
Μετά τη διακοπή των εργασιών, θεωρήθηκε απόλυτη ανάγκη να γίνει περιβαλλοντική αποκατάσταση. Το έργο αποκατάστασης ξεκίνησε πιλοτικά, με τρείς συμβαλλόμενους την τότε νομαρχία Κοζάνης επί θητείας Πασχάλη Μητλιάγκα και δύο ιδιώτες, κάνοντας μελέτες χρηματοδοτούμενες από την ΕΕ, αρχικά, για να ερευνηθεί ο τύπος του αμιάντου και τι πρέπει να γίνει για το περιβάλλον και την αποκατάστασή του.
Αφού τέλειωσε αυτό το πρόγραμμα ξεκίνησε η επένδυση στα πρανή, με δεδομένο ότι το παλιό εργοστάσιο λειτουργούσε αυθαίρετα, έβγαζε τον αμίαντο και τον απόθετε χωρίς καμία προφύλαξη.
Αιτία για την επιτάχυνση του έργου αποκατάστασης ήταν η απόφαση να υδροδοτηθεί η Θεσσαλονίκη από τον Αλιάκμονα, γεγονός που προϋπέθετε την εξυγίανση του Αλιάκμονα. Πρώτο στο λίστα των έργων αποκατάστασης ήταν η εξυγίανση των ΜΑΒΕ, όπου και έγινε αποκατάσταση στον αέρα, το χώμα και το νερό. Ακολούθησαν βιολογικοί καθαρισμοί περιφερειακά της λίμνης Πολυφύτου, όπως στο Βελβεντό, στα Σέρβια, στα Ίμερα και την Κοζάνη.
Σήμερα, μετά την ολοκλήρωση των έργων, τα πράγματα έχουν αλλάξει τελείως. Μιλάμε για μια σημαντική παρέμβαση περιβαλλοντικής αποκατάστασης, η οποία βελτιώνει την ποιότητα ζωής των κατοίκων, αλλά και τη διαφύλαξη του υδροφόρου ορίζοντα. Οι σχετικές μετρήσεις του Κέντρου Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, δίνουν καθαρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα στην περιοχή και εκεί που υπήρχε «μαύρη επιφάνεια» από τον αμίαντο, πλέον να έχει μείνει η λευκή επιφάνεια, καθαρή από αμίαντο.
Έργα αποκατάστασης των ΜΑΒΕ*
-Η α΄ φάση αποκατάστασης (LIFE) εγκρίθηκε το 2005 και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2007, έργο προϋπολογισμού 4,3 εκ. Ευρώ.
-Η β΄ φάση αποκατάστασης των αποθέσεων των ΜΑΒΕ (ΕΠΠΕΡ), η ανάθεση του έργου έγινε τον Ιούλιο του 2007, ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2009 με προϋπολογισμό 6.2 εκ. Ευρώ.
-Η Γ΄ φάση ολοκλήρωσης του έργου αποκατάστασης αποθέσεων και μεταλλείου των ΜΑΒΕ (ΕΠΠΕΡΑΑ 2010), από το ΕΠΠΕΡΑΑ, ανατέθηκε τον Ιούνιο του 2010, ολοκληρώθηκε το 2015 με προϋπολογισμό 13.95 εκ. Ευρώ.
-Η Δ΄ φάση (ΕΠΠΕΡΑΑ 2010), που αφορούσε εξυγίανση και αποκατάσταση των κτηριακών εγκαταστάσεων και περιβάλλοντος χώρου των ΜΑΒΕ και κατασκευή ΧΥΤΑΜ εντάχθηκε το 2013 με ύψος προϋπολογισμού 17,6 εκ. Ευρώ, ολοκληρώθηκε το 2019 με συμβατικό προϋπολογισμό 7,48 εκ. Ευρώ.
Για την ολοκλήρωση της περιβαλλοντικής αποκατάστασης όλης της περιοχής, υπολείπεται η κατεδάφιση στο σύνολο των κτιριακών εγκαταστάσεων, για την οποία δεν υπάρχει ακόμη μελέτη.
Η περεταίρω αξιοποίηση του έργου με τη λειτουργία ΧΥΤΑ μπορεί να συμβάλλει μελλοντικά στη μείωση των προστίμων που λαμβάνει κάθε χρόνο η χώρα μας και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας στην περιοχή.
*Ευχαριστούμε τον κ. Γρίβα, Δ/ντή Τεχικών Υπηρεσιών ΠΕ Κοζάνης, για την παραχώρηση στοιχείων σχετικά με το έργο.
