Το καλό και το κακό είναι προκαταλήψεις του Θεού – Του Νικόλαου Αλέξιου Σαπκάρη

«Το καλό και το κακό είναι προκαταλήψεις του Θεού» – είπε το φίδι.

Φρήντριχ Νίτσε

…Εμπνευσμένος από ένα κλασσικό παραμύθι που είναι ευρέως διαδεδομένο, ανέκυψε ένα ερώτημα που θα ήθελα σήμερα να σκεφτείς και να μου απαντήσεις…το ερώτημα λοιπόν είναι αν είσαι καλός ή κακός άνθρωπος. Άλλωστε αυτή είναι μία από τις πρώτες διακρίσεις που μάθαμε (ή μας μάθανε) να  κάνουμε από τα πρώιμα στάδια της παιδικής μας ηλικίας σε κοινωνικό και θρησκευτικό πλαίσιο, άρα μέχρι σήμερα θα έπρεπε να έχεις διαμορφώσει την αυτοεικόνα που να σε κατατάσσει στου μεν ή στους δε.

Υπάρχουν μνήμες της παιδικής μας ηλικίας, νοερές τοποθεσίες που έσφυζαν από φανταστικούς ρόλους, εμπνευσμένους από τις αφηγήσεις και τα παραμύθια της γιαγιάς (και όχι μόνο), που ζωντάνευαν  στη σφαίρα της φαντασίας μας δημιουργώντας έναν τυφώνα συναισθημάτων ταύτισης. Μετά οπτικοποιούταν  στο μαύρο κουτί του σαλονιού μας, μεταφερόντουσαν στο παιδικό παιχνίδι με τους φίλους μας και στο τέλος αποδίδονταν ανάλογα ως κοσμητικό επίθετο σε οποιονδήποτε ικανοποιούσε ή όχι τα θέλω μας. Μια διαδικασία τόσο παραστατική και βιωματική, που μπόλιασε την κρίση μας και συνεχίζει να μας επηρεάζει σε διάφορες καταστάσεις της κοινωνικής μας ζωής, μιας και εξακολουθούμε να την χρησιμοποιούμε, βάζοντας καλές ή κακές ταμπέλες σε πρόσωπα ή πράγματα, μη εξαιρουμένου -τελικά- του ίδιου μας του εαυτού.

Ποίος δεν θυμάται το παραμύθι με τον κακό λύκο μέσα στο δάσος; Ναι  στην κοκκινοσκουφίτσα αναφέρομαι… Σας ενημερώνω λοιπόν, πως το παραμύθι αυτό έχει καταγραφεί πρωτίστως από τον Charles Perrault το 1697 και μετέπειτα από τους αδελφούς Grimm. Αν δεν το καταλάβατε, σε έναν μήνα από τώρα θα ζούμε στο 2015. Παρόλα αυτά, συνεχίζεται η ίδια ιστορία.

Οι άνθρωποι εκείνης της εποχής, μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε, ότι δεν γνώριζαν από παιδαγωγικές μεθόδους και δαιμονο-λογούσαν-ποιούσαν γιατί έτσι ήταν ή σχετικά πιο εύκολη λύση να συμμορφώσουν και να συνετίσουν τα παιδιά τους προκαλώντας τους φόβο και ανασφάλεια (σε ελάχιστες περιπτώσεις ο λύκος ίσως να ήταν και πραγματική απειλή όχι τόσο για τους ίδιους αλλά για την περιουσία τους). Λογικά σήμερα, οι άνθρωποι αυτής της εποχής εξελεγκτικά και μόνο, θα έπρεπε να συμπεριφέρονται πολύ πιο σοφά, και να έχουν ένα διαφορετικό τρόπο μετάδοσης της γνώσης. Κυριολεκτικά ο λύκος είναι αυτός που απειλείται στις μέρες μας και ο άνθρωπος είναι ο κακός της υπόθεσης (ανέκαθεν ήταν;), ωστόσο, μάταια ο φόβος (προσωποποιημένος) για αυτόν συνεχίζει να υπάρχει και να μεγαλώνει μέσα από τέτοιου είδους παραμύθια…

Και αν το αναλύσουμε δυστυχώς, ο μόνος κακός δεν είναι ο λύκος. Το δάσος ως φυσικό περιβάλλον «αποκλειστικά» του λύκου, γίνεται πιο τρομακτικό και αποκρουστικό στη φαντασία των παιδιών. Μάλιστα η μητέρα της κοκκινοσκουφίτσας δίνει εντολή σε αυτήν να μην πάει από εκεί και η συνέχεια γνωστή…Το κοριτσάκι παρακούει την μαμά της, ο λύκος τρώει τη γιαγιά και ετοιμάζεται να φάει και το ίδιο το κοριτσάκι (για όλα αυτά η ευθύνη πέφτει στην κοκκινοσκουφίτσα) ώσπου έρχεται ο κυνηγός, σκοτώνει τον λύκο τον ξεκοιλιάζει και βγάζει από μέσα του την γιαγιά (καταστάσεις θρίλερ). Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στο παραμύθι με τα κατσικάκια και την κοιλιά ενός άλλου λύκου, του οποίου την κοιλιά ανοίγει η μαμά κατσίκα και βάζει πέτρες (αδελφοί Grimm και πάλι..τυχαίο;).

Βέβαια σήμερα φτάσαμε να έχουμε κινούμενα σχέδια με τέρατα και βία, παιδικά παιχνίδια με κούκλες ζόμπι, φέρετρα σπιτάκια κτλ. Όλα αυτά ίσως είναι  αποτέλεσμα της εξέλιξης μιας κουλτούρας που συνεχίζει να βασίζεται σε αυτά τα μεσαιωνικά παραμύθια.

Ας αλλάξω όμως θέμα και κλίμα…Οι μέρες που έρχονται είναι γιορτινές, πλησιάζουν τα Χριστούγεννα και όλοι μας είμαστε εξοικειωμένοι με ερωτήσεις του τύπου «τί δώρο θέλεις να σου φέρει ο Άγιος Βασίλης; » Είτε μας έχουν ρωτήσει κατά το παρελθόν είτε ρωτάμε εμείς πλέον την συγκεκριμένη ερώτηση παγίδα…και λέω παγίδα γιατί αυτή η συγκεκριμένη ερώτηση «πάει πακέτο» με μια άλλη συνοδευτική ερώτηση, «ήσουν καλό παιδί όλο το χρόνο;». Γενίκευση, δημιουργία εσφαλμένης κρίσης, απολογία, ψέματα, και ψυχολογική πίεση κρύβονται καλά πίσω από ένα παιδικό ΝΑΙ, που σκοπό έχει να ικανοποιήσει την επιθυμία της κατάκτησης του δώρου. Έτσι μαθαίνει όμως ένα παιδί -για να ικανοποιήσει το εγώ του και ίσως και τους γονείς του-, να γίνει καλό μέσα από μια κακή διαδικασία…γίνεται πραγματικά αυτό όμως; Υπάρχει τόσο πολύ καλό στους χειρότερους από εμάς και τόσο πολύ κακό στους καλύτερους από εμάς, ώστε δεν έχει νόημα για κανένα από εμάς να μιλάει άσχημα για τους υπόλοιπους, υποστήριζε ο  Edgar Cayce και ίσως να έχει δίκιο. Μελλοντικά, θα πρέπει όλοι εμείς να προσέχουμε περισσότερο τις λεπτομέρειες, των κοινωνικών νορμών που μας επιβάλλονται και αποδεχόμαστε χωρίς περαιτέρω ανάλυσης. Να βελτιώσουμε τον εαυτό μας ο καθένας ξεχωριστά όσο μπορεί και να θυμηθούμε πως  «“ότι γίνεται από αγάπη είναι πέρα από το καλό και το κακό» Φρήντριχ Νίτσε.