Η «επί του όρους ομιλία» του Κυρίου, αποτελεί ένα από τα λαμπρότερα κείμενα της Γραμματείας της οικουμένης. Σ’ αυτή εκφράζεται αστραποβόλος, η ηθική του Ευαγγελίου. Και η ηθική του Ευαγγελίου όπως παρατηρεί και ο σύγχρονος Γάλλος φιλόσοφος Ερνέστο Ρενάν «απομένει ούχ ήττον η υψηλοτέρα δημιουργία από όσες εξήλθαν εκ της ανθρωπίνης συνείδησης, ο ωραιότερος κώδικας του τέλειου βίου, από όσους ποτέ ηθικολόγος διέγραψε.»
Ορισμένοι ξένοι άθεοι επιστήμονες διατύπωσαν τη θεωρία ότι η φράση του Χριστού «Μακάριοι οι φτωχοί τω πνεύματι» εξηγείται πως οι πτωχοί του πνεύματος είναι οι αμαθείς, οι απαίδευτοι, οι αγράμματοι, οι άνθρωποι που έχουν χαμηλό δείκτη νοημοσύνης. Η ιδέα αυτή είναι ασεβής και βέβηλος. Διότι ουδέποτε ο Κύριος εξεδήλωσε προτίμηση η εύνοιαν προς τη μικρόνοια, προς την ανοησία και ασυνεσία.
«Ταπεινοί τη καρδία» εδώ είναι οι ταπεινόφρονες. Οι μη διακατεχόμενοι από την αλαζονεία, την περηφάνεια από την οποία πηγάζουν τα πιο ολέθρια δεινά για τους ανθρώπους, ώστε ο ιερός Χρυσόστομος να λέει γι αυτήν «Αυτή των κακών η ακρόπολις ην και η ρίζα και η πηγή της πονηρίας απάσης.» ταπεινοί στην καρδιά λοιπόν είναι οι έχοντες την αρετή της ταπεινοφροσύνης την οποία ο αυτός Πατέρας την χαρακτηρίζει ως μητέρα των αρετών και φιλισοφίας ευσέβειας κάθε αρχής.
«Γνώσεσθε την αλήθεια» είναι μια από τις θεμελιώδεις προτροπές του. Και η παραβολή των ταλάντων είναι μια ισχυρή παρώθηση να υπερνικηθεί η ραστώνη, η ραθυμία, η οκνηρία, η αμέλεια και η αδιαφορία και να αποδυθεί ο άνθρωπος στην εν αρετή ολόπλευρη καλλιέργεια όλων των ψυχοσωματικών δυνάμεων και να αποκτήσει στον ύψιστο βαθμό την τελειότητα με οδηγό την προτροπή του Ιησού.
«Έσεσθε ουν υμείς τέλειοι ώσπερ ο πατήρ υμών εν τοις ουρανοίς τέλειος εστί.»
Εδώ το Αρχέτυπο είναι ο ίδιος ο Θεός, Αρχέτυπο σοφίας, Παντογνώστης, Παντοδύναμος, Ήλιος δικαιοσύνης, Αγιότητας.
«Ο Θεός αγάπη εστί» και αυτό το «έσεσθε τέλειοι» εδώ ανοίγει απεριόριστα τους ορίζοντες της γνώσης, προβάλλει ως ολοκλήρωση της τελειότητας και την ισχυρή βούληση, την ηθική τελείωση, την καλλιέργεια των αρετών, των οποίων μητέρα είναι η ταπεινοφροσύνη, της οποίας μια προϋπόθεση είναι και το «γνώθι σ’ αυτόν».
Αυτό το «γνώθι σ’ αυτόν» έκαμε το Σωκράτη τον θεωρούμενο στην εποχή του «ανδρών απάντων σοφώτατον» να ομολογεί «εν οίδα ότι ουδέν οίδα».
Ως «πτωχοί τω πνεύματι» ως έχοντες το «γνώθι σ’ αυτόν» ως άνθρωποι της ταπεινοφροσύνης της μητέρας των αρετών και άνθρωποι της σοφίας και της γνώσης και της επιστημονικής έρευνας και όχι ως ανόητοι, αμαθείς ως οι άθεοι υποστηρίζουν.
Το «Γνώθι σ’ αυτόν» δίνει νόημα στην έρευνα, στη γνώση στην επιστημονική αναζήτηση, τα πνευματικά επιτεύγματα. Οδηγεί τα μάτια του ερευνητή πέρα από τη σκηνή των άστρων και του υλικού σύμπαντος. Του ανοίγει δρόμους και ορίζοντες να διακρίνει αν θέλει τη διμιουργό σκεπτόμενη ελέγχουσα δύναμη μέσα από μύριες ενδείξεις και να ακούσει την άποψη του Edolington επί του θέματος «Η Επιστήμη σήμερα διακηρύττει ότι ο Θεός είναι πραγματικότητα».
Δίνει όμως και την αίσθηση το «γνώθι σ’ αυτόν» στον ερευνητή, στο στοχαστή τη δύναμη να κατανοεί πλήρως ότι καρποί όλων των ερευνητών, όσοι και είναι αυτοί θα είναι πάντοτε, λίγα «χαλίκια στιλπνά» στην ακτή της θάλασσας πέρα από την οποία εκτείνονται πάντοτε προσκαλών και πάντοτε ανεξιχνίαστος ο «ωκεανός της αλήθειας».
Αυτό το «γνώθι σ’ αυτόν» ακτινογραφεί την πικρή εμπειρία του εικοστού πρώτου αιώνα και φωτίζει το βαθύ λόγο του Πλάτωνα «Πάσα επιστήμη χωριζομένης δικαιοσύνης και της άλλης αρετής, πανουργία, αλλ’ ού σοφία λέγεται».
Η κοφτερή διάνοια, ο οξύς στοχασμός, η προίκα των πέντε ταλάντων δεν είναι βέβαια προνόμιο όλων. Όλοι όμως έχουν χρέος να καλλιεργήσουν την προίκα που διαθέτουν και να μάθουν να διαβάζουν τα βιβλία τα ιερά και τα βιβλία των σοφών, αλλά και το βιβλίο της φύσης. Διότι το «σύμπαν» ως «στερέωμα» εξαγγέλλει τη «δόξαν Θεού» και τα «αόρατα αυτού, τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται ή δε αϊδιος αυτού δύναμις και θειότης.»
Το «Βασίλειο της Γης» είναι λοιπόν το αντίστροφο της «Βασιλείας των ουρανών» που είναι ο ύψιστος στόχος της χριστιανικής παιδείας.
Όπως παρατηρεί ο Μ. Βασίλειος, οι χριστιανοί θεωρούν εντελώς ασήμαντη την ανθρώπινη ζωή στον πλανήτη γη, αλλά σε σύγκριση με την αιώνια ζωή στη βασιλεία των ουρανών. Θεωρούν την ένδοξη καταγωγή, την σωματική καλλονή και ευρωστία, τον πλούτο, τη δόξα, τα αξιώματα, τα υλικά αγαθά του κόσμου και όλη της ευτυχία της οποία δύναται να προσφέρει ως ασήμαντα και μη δυνάμενα να συγκριθούν με την μακαριότητα της Βασιλείας του Θεού.
Αλήθεια, τι μπορεί να είναι το «Βασίλειο της γης», χωρίς την αύρα του χριστιανικού ανθρωπισμού, χωρίς το όραμα της Βασιλείας των ουρανών, χωρίς αναγεννημένη την καρδιά, τη συνείδηση και το φρόνημα του ανθρώπου, από τη διδαχή εκείνη που αδελφώνει τον Έλληνα, το βάρβαρο και τον Ισραηλίτη, βλέπει ως άνθρωπο τον ελεύθερο αλλά και το δούλο, θεμελιώνει την ιστορία ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα, υψώνει το δόγμα της αδελφότητας των λαών, ανοίγει το δρόμο της κοινωνίας των αδελφών, χαρίζει τα βάθρα της αληθινής ελευθερίας, η οποία είναι καρπός του πνεύματος, ανθός της αρετής, απόσταγμα της αληθινής Παιδείας.
Η Παιδαγωγική φωνή της Βασιλείας των ουρανών ύψωσε ως αρχέτυπο τον «Θεάνθρωπο» και προσκαλεί διά του Αποστόλου Παύλου «το λοιπόν αδελφοί, όσα εστίν αληθή, όσα σεμνά, όσα προσφιλή, όσα εύφημα, ει τις αρετή και ει τις έπαινος ταύτα λογίζεσθε.»
Η χριστιανική διδασκαλία θέλει τους πιστούς να καλλιεργούν το σύνολο των αρετών, να είναι το «άλας» της γης και το «φως» του κόσμου. Να προσφέρουν ανιδιοτελώς τις υπηρεσίες στο συνάνθρωπο.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ