Γράφει ο Γεώργιος Μ. Μπόντας
Τέως Δ/ντής της Μανουσείου
Δημόσιας Βιβλιοθήκης Σιάτιστας – Λαογράφος.
Το δωδεκαήμερο χαρακτηρίζεται από έντονη θρησκευτικότητα και πλούσια εθιμολογία. Στη Σιάτιστα μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο γιορτασμός τα Θεοφάνεια. Από πολλές μέρες οργανώνονται παρέες που παρουσιάζονται μεταμφιεσμένες. Πρόκειται για τα καρναβάλια ‘’ ΤΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΣΙΑΡΙΑ’’ που λέγονται στη Σιάτιστα.
Τα Μπουμπουσιάρια της Σιάτιστας αποτελούν το ετήσιο κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός, την κορυφαία πολιτιστική, λαογραφική και παραδοσιακή εκδήλωση.
Τα Μπουμπουσιάρια της Σιάτιστας έγιναν πια θεσμός. Είναι ο θεσμός της χαράς, του κεφιού, της δημιουργίας, της φαντασίας, του ξεφαντώματος, αλλά και της διάσωσης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και ταυτότητας. Γιατί οι ρίζες θα μας σώσουν, η παράδοση θα μας σώσει.
Τα Μπουμπουσιάρια της Σιάτιστας είναι ένα κομμάτι ζωής μας, παρελθόν και παρόν, οι ρίζες βαθιές στο χρόνο και στην ιστορία της Σιάτιστας.
Η λέξη Μπουμπουσιάρια λέγεται ότι είναι παραφθορά του ονόματος Έμπουσα. Η Έμπουσα ήταν ένα φανταστικό τέρας με πόδια γαϊδάρου, που άλλαζε μορφή από τη μια στιγμή στην άλλη και τρόμαζε τα μικρά παιδιά.
Επίσης το έθιμο της μεταμφίεσης κατά την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια έχει τη ρίζα του στην αρχαία Μακεδονική λατρεία του Διονύσου και η ονομασία Μπουμπουσιάρια των μεταμφιεσμένων πηγάζει από τη θρακοφρυγική λέξη ‘’Βασσάρα’’, όπως ονόμαζαν τότε τους χιτώνες που φορούσαν οι βάκχες στη Θράκη.
Τα Μπουμπουσιάρια της Σιάτιστας είναι το πιο γνήσιο Ελληνικό έθιμο. Για τα Μπουμπουσιάρια η παράδοση αναφέρει, ότι κατά τους αγώνες του έθνους οι αγωνιστές γίνονταν Μπουμπουσιάρια, έβαζαν μάσκες ‘’Προσωπίδες’’ και μάζευαν χρήματα για τον αγώνα.
Την ημέρα αυτή οι Σιατιστινοί χορεύουν το Σιατιστινό πεταχτό τραγούδι ‘’ΑΪΒΑΣΙΛΙΑΤΙΚΟΣ’’ που έχει ως εξής:
Τι χα γω κι σ’ αγαπούσα κι δεν καθόμουν καλά,
να χου ζάλη στο κεφάλι δυο μαχαίρια στην καρδιά.
Κίνησα να ρθώ το βράδυ μ’ έπιασι ψιλή βρουχή,
το Θεό παρακαλούσα για να σ’ ευρώ μοναχή.
Ας ερχόσουνα βρε ψεύτη, κι ας γινόσουνα παπί.
Είχα ρούχα να σ’ αλλάξω πάπλωμα να σκεπαστείς
και κορμάκι ν’ αγκαλιάσεις ώσπου να αποκοιμηθείς
Ο αϊβασιλιάτικος είναι σκόρπιος και πηδηχτός χορός. Είναι ο χορός που εντείνει περισσότερο τη χαρούμενη ατμόσφαιρα των ημερών και το τρελό κέφι που φέρνει το υπέροχο Σιατιστινό κρασί.
Ακόμα τραγουδούν και χορεύουν πολλά παραδοσιακά τραγούδια. Ένα από αυτά τα τραγούδια είναι και το παρακάτω:
Μώπληξιν η μάνα μου κόκκινα τσιράπια
για να βγαίνω του προυί να κατουρώ στ’ αγκάθια.
Μώπληξιν η μάνα μου κόκκινη φανέλα
για να βγαίνω του προυί να παίρνω τουν αέρα.
Το έθιμο των Μπουμπουσιαριών διατηρείται αναλλοίωτο από τη φθορά του χρόνου και αναβιώνει κάθε χρόνο με τον ίδιο ζήλο και το ίδιο κέφι. Μένει ως τα σήμερα δείγμα του γνήσιου αισθήματος και της βουνίσιας λεβεντιάς του Σιατιστινού λαού.
Για την αναβίωση του ωραίου εθίμου των Μπουμπουσιαριών και για να υπάρξει μάλιστα περισσότερο ενδιαφέρον συμμετοχής το Ίδρυμα Παπαγεωργίου και ο Δήμος Βοΐου θα διαθέσουν χρηματικό ποσό για τη βράβευση των καλύτερων ομίλων μεταμφιεσμένων ‘’ΤΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΣΙΑΡΙΑ’’.
Η καθιέρωση των χρηματικών βραβείων αποβλέπει ακόμα και στην άρτια εμφάνιση των συγκροτημάτων που θα διαγωνισθούν με σκοπό να κρατηθεί το τοπικό αυτό έθιμο σε υψηλά επίπεδα.
Επίσης τα Θεοφάνεια στη Σιάτιστα στην Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου μετά τη θεία λειτουργία και συγκεκριμένα με την εκφώνηση του ‘’Εν Ιορδάνη Βαπτιζομένου σου Κύριε….’’ η Εκκλησία δονείται από το εκκωφαντικό ‘’ Κύριε Ελέησον…’’ Μετά την απόλυση της εκκλησίας οι επίτροποι, κρατώντας ένα κουδούνι γυρίζουν στα σπίτια και μοιράζουν από ένα κομμάτι πίτα γλυκιά, παίρνοντας χρήματα για τη συντήρηση των εκκλησιών της Σιάτιστας. Η πίτα αυτή έχει μέσα ένα φλουρί. Σε όποια οικογένεια πέσει το φλουρί δίνεται η τιμή να παρασκευάσει την πίτα για τα Θεοφάνεια της επόμενης χρονιάς. Οι επίτροποι που μοιράζουν την πίτα λέγονται ‘’Πνιχτάδες’’ από το πνίξιμο του σταυρού στο αγίασμα κατά την τελετή του αγιασμού.
Πρόκειται για εκδηλώσεις που σκοπό έχουν να συνεχισθεί η παράδοση και να διατηρηθούν τα ήθη και τα έθιμα του τόπου μας, που αποτελούν την πολιτιστική μας κληρονομιά και ταυτότητα.
Σε πολύ λίγους τόπους της Ελλάδας, τα ήθη και τα έθιμα διατηρούνται με τόση ζωντάνια και συμμετοχικότητα όσο στη Σιάτιστα.
Στη Σιάτιστα η παράδοση και ο πολιτισμός παραμένουν ακόμα ζωντανά.
Η Σιάτιστα είναι αστείρευτη πηγή παράδοσης και πολιτισμού.
