ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΥΡΤΙΔΙΩΤΙΣΣΑ (2013)

Παντελή Β. Πάσχου
Πολυγραφότατος είναι ο εκ Λευκοπηγής Κοζάνης ορμώμενος ομότιμος καθηγητής της υμνολογίας στη θεολογική σχολή του πανεπιστημίου της Αθήνας. Το παρουσιαζόμενο πόνημα είναι το εκατοστό δέκατο τρίτο κατά σειράν. Ο Π.Β. Πάσχος έχοντας επί μακρόν ασχοληθεί με τη συγγραφή βιβλίων επί του πεδίου της επιστήμης του στράφηκε από του 1983 και προς την πεζογραφία και αρκετοί τόμοι του έχουν προηγηθεί του παρουσιαζομένου.
Ο Π.Β. Πάσχος είναι πρωτίστως νοσταλγός. Δεν αποδέχθηκε ποτέ ως φυσιολογικό τον βίο στα μεγάλα και πολύβουα αστικά κέντρα, στα οποία όμως εγκαταβίωσε, καθώς επέλεξε την οδό των γραμμάτων. Η απόδραση, έστω και πρόσκαιρη, απ’ το «δεσμωτήριό» του χαιρετίζεται ως χαράς ευαγγέλια. Ένας εσπερινός σε εξωκκλήσι που πανηγυρίζει, ένας διάλογος με ταπεινό και σεβάσμιο ιερέα, που ανάλωσε τον βίο του στο Θυσιαστήριο και στην προσφορά προς το λογικό του ποίμνιο, μια σύναξη απλών και αγαθών χωρικών στο καφενεδάκι χωριού, έναν αντάμωμα με αγράμματη γριούλα που βιώνει με απλότητα και ειλικρίνεια τα της πίστεως είναι θέματα άκρως προσφιλή στον συγγραφέα.
Στον παρόντα τόμο, που επιγράφεται «Παναγία Μυρτιδιώτισσα», από τον τίτλο του πρώτου παρατιθεμένου διηγήματος περιέχονται δεκατέσσερα διηγήματα. Σε αρκετά από αυτά διέκρινα ως πρόσθετο στοιχείο, την ιστορική αφήγηση, καθώς αναφέρονται σε ιστορικά συμβάντα κατά την περίοδο της τριπλής κατοχής της χώρας μας διαρκούντος του δευτέρου μεγάλου πολέμου του 20ου αιώνα και του εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε. Τα συμβάντα αυτά είχαν ως αυτήκοο και σε κάποιες περιπτώσεις και αυτόπτη μάρτυρα τον συγγραφέα. Το ότι πρόκειται για συμβάντα είναι εμφανέστατο, καθώς πέραν του χρόνου και του τόπου καταγράφονται και ονόματα πρωταγωνιστών, γνωστών ασφαλώς στον κύκλο των εν δυνάμει αναγνωστών. Οι καιροί ήσαν δύσκολοι, δύσκολη και η αποτύπωση των γεγονότων στο χαρτί. Τότε όλοι αισθάνονταν την ανάγκη να βλέπουν τα δρώμενα δια μέσου ιδεολογικού πρίσματος. Αυτό γίνεται αντιληπτό σε πλείστα όσα κείμενα με πρώτη ανάγνωση. Ο Π. Β. Πάσχος οπλισμένος με ορθόδοξο φρόνημα καταφέρνει να παρουσιάσει τα συμβάντα αποφεύγοντας τη διάκριση σε καλούς και κακούς με βάση την ιδεολογία. Στηλιτεύει το κακό, το οποίο χαρακτήριζε ανθρώπους και της μιας και της άλλης παράταξης. Σε κάποιες περιπτώσεις προβάλλεται κατά τρόπο που εξοργίζει η ιεροσυλία, η ποταπή εκμετάλλευση της θέσης, η έλλειψη συμπόνιας για τα βάσανα των κατοίκων της υπαίθρου. Στο τέλος επέρχεται όμως η κάθαρση. Θεία δίκη; Δεν την αποκαλεί έτσι ο συγγραφέας, έτσι έχουμε συνηθίσει να εκφραζόμαστε. Και πώς αλλιώς θα μπορούσαμε; Σε κάποια από τα διηγήματα ο Π. Πάσχος διεισδύει σε απώτερο παρελθόν φθάνοντας και σε διήγηση προσφιλή σ’ αυτόν από συναξάρι των ασκητών της αιγυπτιακής ερήμου. Τέλος παραθέτει και συμβάντα νεοτέρων ετών, τα οποία εξιστορεί προς διαιώνισή τους, καθώς ίσως θα ξέφευγαν από κάποιον ιστορικό του μέλλοντος ως ασήμαντα. Ο συγγραφέας μας όμως θεωρεί ως άκρως σημαντικό να προβάλλει τύπους ανθρώπων αυθεντικών, ανθρώπων που δεν αλλοίωσε το πνεύμα της νεοτερικότητας, το οποίο έπνευσε βίαια και απειλεί στις ημέρες μας να σαρώσει τα πάντα.
Ο Παντελής Πάσχος υπήρξε και παραμένει εμπνευσμένος υμνωδός της παράδοσής μας. Όσοι παραμένουν ριζωμένοι σ’ αυτήν και οι άλλοι που αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τις συνέπειες από την απεμπόλησή της θα απολαύσουν την ανάγνωση της συλλογής αυτής διηγημάτων. Το περιεχόμενο στο σύνολό του είναι αυθεντικό καθώς είναι αληθινό.

Απόστολος Παπαδημητρίου