Το Άγιο Πνεύμα παρέχει καθοδήγηση και παρηγοριά και καταθέτει μαρτυρία για την αλήθεια. Αγία Γραφή, Κατά Ιωάννην 14:26
Την ημέρα της Πεντηκοστής επιφωτίστηκαν με το Άγιο Πνεύμα οι 120 μαθητές του Ιησού (περιλαμβανομένων και των αποστόλων) οπότε, σύμφωνα με τις Πράξεις των Αποστόλων, διέδωσαν σε όλες τις γλώσσες το λόγο του Θεού.
Αν αναλογιστούμε ότι χωρίς το πνεύμα, που εμπεριέχει τον ανθρώπινο ψυχισμό, τα πνευματικά χαρίσματα, την εμπειρία και τη γνώση της ζωής , οι άνθρωποι θα εξακολουθούσαν να ζουν χωρίς αλληλοκατανόηση, συλλογικότητα και αγάπη θα πρέπει να αναζητήσουμε όλοι και ο καθένας ξεχωριστά το ζωογόνο πνεύμα, που θα μας βγάλει από τα οικονομικά και ηθικά μας αδιέξοδα.
Η πνευματικότητα και η παιδεία είναι ίσως το μεγάλο ζητούμενο στην εποχή μας και ιδιαίτερα στο λαό μας, που εξακολουθεί να ζει χωρίς έμπνευση και όραμα μέσα σε μια πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα, στερημένη από το συλλογικό και παραγωγικό πνεύμα.
Η Ελληνική παράδοση και ιδιαίτερα οι πνευματικοί μας πατέρες μας έχουν αφήσει με τα γραπτά τους τεράστιες παρακαταθήκες, που η παιδευτική τους διάσταση είναι παγκόσμια και οικουμενική.
Η ποντιακή θρησκευτική και θεολογική παράδοση είναι επιφορτισμένη υπερβολικά με την πνευματική θεϊκή πρόνοια, που την οριοθετεί με την λέξη ΄΄Φώτιση΄΄ ( Θεέ μ’ δός ατό φώτισιν),
γι αυτό και οι Πόντιοι το μυστήριο της Βάφτισης το αποκαλούν ΄΄Φωτίσια΄΄ δίνοντας βαρύτητα στο φως ( Πνεύμα ) και όχι στην τελετουργική διαδικασία, που είναι η εμβάπτιση του μωρού στο νερό.
Το θείο πνεύμα, που ονομάζεται και ΄΄παράκλητος΄΄ χρησιμοποιείται στην ποντιακή παράδοση κατά κόρον και εκφέρεται με τη φράση ΄΄ Έϊ ουρανέ μ’, παράκλητε, κατήβα κά’ και κρίσον΄΄.
Το Άγιο πνεύμα και η αναφορά σε αυτό με τη μορφή του ουρανού ( επουράνιο πνεύμα) υιοθετήθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως ικεσία ή επίκληση ακόμα και στο δημοτικό μας τραγούδι.
Σ’ αυτό συναντάμε κατά κόρον την θεϊκή εντολή που φθάνει στον άνθρωπο με την μορφή του γραπτού ( της μοίρας ) .
Απ’ ουρανού χαρτίν έρθεν, οφέτος θ’ αποθάνω . ή Απ’ ουρανού χαρτίν έρθεν, να έξερα, ντο λέει.
Στο αισθηματικό , ερωτικό τραγούδι αποκαλύπτεται η στενή σχέση και το δέος, που νιώθουν για το επουράνιο πνεύμα.
Στον ουρανό θα παραδώσουν την ψυχή τους . Η λέξη πνεύμα στην ποντιακή παράδοση αδυνατεί ως λέξη και αντικαθίσταται από την λέξη ψυχή ( ψή’) πληθυντικός: τα ψήα ή τα ψυχάντας.
Γι αυτό το τραγούδι λέει:
‘Σ σον ουρανόν χρωστώ την ψή μ’, ‘ς σον Άδην το κορμόπο μ’
‘ς σ’ εσέν, την κορ’ πα ντό χρωστώ και τυραννίεις το ψόπο μ’.΄
Ή το άλλο:
Θ’ εβγαίνω ‘ς σ’ επουράνια, θ΄ εφτάγω αναφοράδες
τ’ εμόν την ψήν κανείς ‘κι παίρ’ θα παίρν’ ατό οι νυφάδες.
Στα δίστιχα διαφαίνεται η αλληλεπίδραση, που είχε ο ουρανός ως πνευματική έννοια γι αυτό ήταν συχνή η επίκληση του θείου από τους ερωτευμένους.
Ο πνευματικός ή ο εξομολόγος ήταν ο ιερωμένος, που με το άγγιγμα στο κεφάλι του πιστού μετέδιδε τη φώτιση και το θείο πνεύμα. Η σχέση των Ποντίων με τον πνευματικό ήταν στενή και συνεχής γι αυτό επικαλούνταν πολύ συχνά στα τραγούδια τους τη φράση :επήγα ‘ς σον πνευματικόν, είπεν ξομολογώ ‘σεν.
Στον Πόντο πίστευαν, πως οι ψυχές με την ανάσταση του Χριστού γυρίζουν ανάμεσα στους ανθρώπους για πενήντα ημέρες μέχρι την πεντηκοστή ημέρα. Τα ψήα ας σην Λαμπρήν κ’ επεκεί λάσκουνταν πενήντα ημέρας και τ’ Αέ Πνευμάτ’ κλώσκουνταν ‘ς σα τόπια τουν.
Σε πολλά μέρη του Πόντου είχαν το έθιμο την ημέρα του Αγίου Πνεύματος οι συγγενείς των νεκρών να στρώνουν τραπέζια έξω από τα νεκροταφεία του χωριού, γιατί πίστευαν, ότι θα γευματίσουν μαζί με τις ψυχές των νεκρών σε ένα αποχαιρετιστήριο γεύμα: Τη Πνευμάτ’ πάμε ‘ς σα ταφία και τρώμε με τ’ αποθαμέντς εμουν. Τα ψήα τρώνε με τ’ εμάς και αέτς αναπάουνταν.
Όλες αυτές όμως οι νεκρικές συνήθειες είχαν τις ρίζες τους στα αρχαία τελετουργικά έθιμα, που απλά πέρασαν στη χριστιανική τελετουργία.
Το πιο σημαντικό γι αυτούς είχε να κάνει με την μνήμη και την θύμησή των δικών τους ανθρώπων. Ήταν δηλαδή ένας τρόπος για να επικοινωνήσουν με τον θάνατο που τόσο κοντά και αλληλένδετα βρίσκεται με τη ζωή. Ήταν μια επιθανάτια ευεργεσία των δικών τους ανθρώπων αλλά και μία προετοιμασία για τη δική τους ψυχή ΄΄εφτάγω την ψή μ’΄΄ έλεγαν .
Στις μέρες μας η ανάγκη για τη διάσωση της ψυχής μας είναι και το μεγάλο μήνυμα της χριστιανικής γιορτής. Ο κάθε άνθρωπος επιβάλλεται να βοηθήσει με κάθε τρόπο τους αναξιοπαθούντες αδελφούς μας. Είναι μια πράξη αναγκαία και απαραίτητη μιας και το κράτος αδυνατεί να ανταποκριθεί ακόμα και σ’ αυτό το χριστιανικό του καθήκον, που λέγεται κοινωνική πρόνοια.
