Κάθε χρόνο, όταν πλησιάζει η περίοδος των Αποκρεών, οι περισσότεροι σκέφτονται πώς θα εντυπωσιάσουν με την στολή τους, οι δήμοι δαπανούν τεράστια χρηματικά ποσά για να διοργανώσουν το πιο φαντασμαγορικό καρναβάλι. Όμως τι σημαίνει πραγματικά Αποκριά και Καρναβάλι; Ποια είναι η θέση της εκκλησίας απέναντι σ’ αυτό το λαϊκό δρώμενο; Με αφορμή τις απορίες που είχαμε στο θέμα αυτό, ζητήσαμε από την κυρία Ντέλλα, θεολόγο στο σχολείο μας, να μας δώσει πληροφορίες για το πολιτιστικό δρώμενο της κοινωνίας μας που παίρνει κάθε χρόνο μεγαλύτερη έκταση. Έτσι, μας εξήγησε πως παλιότερα οι απόκριες ήταν μία αναγκαία εκδήλωση για τους ανθρώπους που ζούσαν σε συντηρητικές κοινωνίες και δεν είχαν ούτε την επικοινωνία ούτε τις σχέσεις που έχουμε σήμερα μεταξύ μας. Άρα, ιδιαίτερα για τους κατοίκους των χωριών που ήταν πιο ‘’κλειστοί’’, οι Απόκριες αποκτούσαν νόημα, αφού ήταν αφορμή γιορτής με κεράσματα, χορούς, τραγούδια κι έτσι βρίσκονταν όλοι μαζί και διασκέδαζαν. Όμως, καθώς πέρασαν τα χρόνια, το έθιμο άρχισε να γίνεται βαρετό και κατεστημένο, υιοθετώντας τυποποιημένα στοιχεία από το εξωτερικό, όπως άρματα. Το αποτέλεσμα είναι να ‘’χάσει’’ το νόημα του και ο άνθρωπος να ‘’χάνει’’ την αξιοπρέπεια και τον σεβασμό του και να οδηγείται στην υποκρισία, αφού η μάσκα και η μεταμφίεση δηλώνει πως θέλεις να είσαι κάποιος διαφορετικός, να ζήσεις αλλιώς, καλύπτοντας πρόσκαιρα την ταυτότητα σου. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στις Διονυσιακές γιορτές. Οι αρχαίοι Έλληνες συνδύαζαν το ξεκίνημα ενός νέου χρόνου ή την έναρξη μιας νέας εποχής και ιδιαίτερα της άνοιξης με ξεφάντωμα, οινοποσία, τραγούδια και χορούς. Με αυτόν τον τρόπο ήθελαν να δείξουν πως όλα ξαναγεννιούνται, ότι, όπως τα λουλούδια ανθίζουν, έπρεπε κι αυτοί να διασκεδάσουν και να εκτονωθούν. Σκοπός τους ήταν να διώξουν τα κακά πνεύματα με τις ζωόμορφες μεταμφιέσεις, τους θορύβους, τις φωτιές και να εξασφαλίσουν υλική ευημερία, γονιμότητα και καλή σοδειά. Αυτή η λαϊκή παράδοση τυχαίνει να συμπίπτει με την είσοδο της εκκλησίας στο Τριώδιο και σε μια περίοδο όπου οι πιστοί καλούνται να αγωνιστούν πνευματικά και να εξαγνιστούν. Άρα, η Εκκλησία δεν έχει καμία σχέση με το έθιμο των Αποκριών. Επομένως, η πραγματική σημασία αυτής της κατανυκτικής περιόδου για την εκκλησία είναι να προετοιμαστούμε για το μυστήριο της προσφοράς του Χριστού και να πάρουμε την ελπίδα που χρειαζόμαστε. Αυτά τα λόγια με παρότρυναν να ρωτήσω την κυρία Ελένη Βασιλείου, διευθύντρια του σχολείου μας και θεολόγο, για να ενημερωθώ περισσότερο σε αυτό το θέμα. Η κυρία Βασιλείου μου εξήγησε πως οι τέσσερις Κυριακές, του Τελώνου και του Φαρισαίου, του Ασώτου Υιού, της Κρίσεως και του Χαμένου Παραδείσου αποτελούν μια περίοδο προετοιμασίας με ταπείνωση και μετάνοια για την Σαρακοστή που έρχεται. Ακόμη, έλυσε και την απορία πολλών, λέγοντας πως η Κυριακή των Απόκρεω ονομάζεται έτσι, γιατί αυτήν την Κυριακή σταματούμε να τρώμε κρέας και ξεκινάει η νηστεία της Σαρακοστής. Η νηστεία αυτή δεν αφορά μόνο την αποχή από τις γευστικές τροφές αλλά την άσκηση και την εγκράτεια στα λόγια και την συμπεριφορά μας. Όπως έμαθα από την συζήτηση και με τις δύο θεολόγους, το νόημα της νηστείας είναι αυτό: περιορίζοντας το είδος και την ποσότητα του φαγητού, να δείξουμε ελεημοσύνη και φιλανθρωπία, προσφέροντας αυτά που περισσεύουν. Επιπλέον, όσον αφορά τα έθιμα του καρναβαλιού, η κυρία Βασιλείου ανέφερε πως η περίοδος αυτή δεν έχει καμία σχέση με τις καρναβαλιστικές εκδηλώσεις που γίνονται κατά τόπους και που εκφράζουν ακριβώς το αντίθετο από αυτό που θέλει να μεταδώσει η εκκλησία. Δηλαδή οι έξαλλες και ασύδοτες διασκεδάσεις που όχι μόνο οδηγούν στην αμαρτία, αλλά είναι κατάλοιπα αρχαίας ειδωλολατρικής εκδήλωσης. Έτσι, λοιπόν, τόνισε ότι η εκκλησία είναι κάθετα αντίθετη σε κάθε καρναβαλιστική εκδήλωση και σε κάθε μασκάρεμα. Συμπερασματικά, πήρα σημαντικές πληροφορίες για τις Απόκριες και την θέση της εκκλησίας που επηρεάζει σημαντικά τις αποφάσεις των πιστών με την διδασκαλία της. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την κυρία Βασιλείου και την κυρία Ντέλλα για τον χρόνο που αφιέρωσαν δίνοντας μου αυτές τις χρήσιμες πληροφορίες. Θεωρώ πως οφείλουμε όλοι να σκεφτούμε την προέλευση αυτού του εθίμου που διαθέτει λαϊκά ερείσματα κι έπειτα να επιλέξουμε πώς θα διασκεδάσουμε ελεύθεροι. Ο άνθρωπος αναζητά την διασκέδαση για να ξεφύγει από τα προβλήματα της καθημερινότητας και να εκτονωθεί, όμως η ψυχαγωγία δηλώνει την αρμονία ψυχής και σώματος. Οι Αποκριές προσφέρουν ελαφριά διασκέδαση, όχι όμως ψυχαγωγία, αφού περιοριζόμαστε μόνο στο σώμα και δεν εξελισσόμαστε πνευματικά. Ας μην ξεχνάμε πως ετυμολογικά η λέξη διασκέδαση αποτελείται από την πρόθεση δια και το ρήμα σκεδάζω=σκορπίζω, που σημαίνει ότι κομματιάζω και πετώ μακριά τα θρύμματα του άγχους κλπ. Εύχομαι καλές Απόκριες σε όλους!!!
Δήμητρα Ρωσίδου Γ4