Ο Νομός Κοζάνης αποτελεί το οικονομικό και διοικητικό κέντρο της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Παράγει το 1,7% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) της χώρας. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ σύμφωνα με στοιχεία του 2006 ήταν 17.000 € όταν ο μέσος όρος της χώρας ήταν 19.100 € και κατατάσσει τον νομό στην ενδέκατη θέση σε σχέση με τους 52 νομούς της χώρας.
Από το ΑΕΠ του νομού το 28,4% προέρχεται από την παραγωγή ενέργειας, το 11,4% από τα μεταλλεία –ορυχεία, το 46,3% από τις υπηρεσίες και μόλις το 3,9% από την γεωργία.
Είναι γεγονός ότι κατά την τελευταία εικοσαετία και ιδιαίτερα μετά τον σεισμό του 1995 ο Νομός Κοζάνης αξιοποιώντας εθνικούς πόρους και ευρωπαϊκά προγράμματα, πέτυχε σε μεγάλο βαθμό να αντιμετωπίσει ή να έχει δρομολογήσει στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2007 – 2013 την ολοκλήρωσή των βασικών ελλείψεων στον τομέα των τεχνικών υποδομών όπως οδικό δίκτυο, σχολικές μονάδες, ύδρευση, αποχέτευση – βιολογικοί καθαρισμοί, απορρίμματα.
Παρόλα αυτά, μείζονα ζητήματα που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων συνεχίζουν να υφίστανται και απαιτούν αντιμετώπιση. Τέτοια ζητήματα είναι :
− Η μετεγκατάσταση οικισμών με τις συνέπειες που συνεπάγεται όπως διατάραξη του κοινωνικού ιστού, μεγάλο οικονομικό κόστος.
− Η συνεχιζόμενη περιβαλλοντική υποβάθμιση και επιβάρυνση του Νομού από την λειτουργία της ΔΕΗ, όπως καταγράφεται από τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια έξαρσης των ρύπων.
− Οι ανεπάρκειες στην παροχή υπηρεσιών υγείας σε όλα τα επίπεδα, κύρια λόγω ελλείψεων σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.
Ως προς τον οικονομικό δυναμισμό του επομένως ο Νομός χαρακτηρίζεται από τον περιορισμένο αγροτικό τομέα αλλά με δυναμική παρουσία του δευτερογενή τομέα και των υπηρεσιών.
Την δεκαετία του 1990 στο Νομό σημειώθηκε σε μεγάλο βαθμό αποβιομηχάνιση με το κλείσιμο μεγάλων επιχειρήσεων (ΑΕΒΑΛ, ΜΑΒΕ, ΕΛΣΙ) και την απώλεια χιλιάδων θέσεων απασχόλησης.
Το κλείσιμο των βιομηχανικών επιχειρήσεων σε συνδυασμό με την σταδιακή μείωση του αγροτικού πληθυσμού και την παρατεταμένη κρίση στον κλάδο της γούνας, συνετέλεσαν στην διόγκωση της ανεργίας η οποία και σήμερα παραμένει υψηλή στο 12,8% του εργατικού δυναμικού (στοιχεία του 2008).
Τα δεδομένα τα οποία καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις αναπτυξιακές προοπτικές του Νομού είναι :
B Η επικείμενη συγκρότηση νέας διοικητικής δομής στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Αυτοδιοίκηση. Ειδικά για την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση η μείωση του αριθμού των Δήμων και συνεπώς η συγκρότηση πληθυσμιακά και χωρικά μεγαλύτερων γεωγραφικών μονάδων, στις οποίες αναμένεται να αναπτυχθεί ισχυρότερο διοικητικό σύστημα, θα δώσουν ώθηση ώστε οι Δήμοι να αποτελέσουν ισχυρά κέντρα δημοκρατικού προγραμματισμού και ταυτόχρονα να γίνουν αποτελεσματικότεροι διαχειριστές υπηρεσιών που αναφέρονται ιδίως στην καθημερινή ζωή των πολιτών και στην ποιότητά της.
B Η συνέχιση της εξόρυξης των σημαντικών κοιτασμάτων λιγνίτη και με τη λειτουργία των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής.
B Οι νέες ευκαιρίες στην κατεύθυνση της « πράσινης ανάπτυξης» για τις οποίες η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης έχει αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, ώστε ο ενεργειακός Νομός της χώρας να καταστεί ο Νομός της « πράσινης ενέργειας»και της « πράσινης οικονομίας».
B Ο κίνδυνος υποβάθμισης και περιθωριοποίησης των σχολών ΤΕΙ και ΑΕΙ είτε λόγω δυσμενών οικονομικών συγκυριών, είτε λόγω σοβαρών καθυστερήσεων στην ανάπτυξη υποδομών.
B Η ορατή προοπτική (2014) ένταξης των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων και κυρίως της Αλβανίας και της FYROM στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ένταξη αυτών των χωρών στην ΕΕ θα αυξήσει τις επιχειρηματικές ευκαιρίες και θα ενισχύσει την αμφίπλευρη κινητικότητα ανθρώπων, αγαθών και υπηρεσιών.
B Η ωρίμανση των συνθηκών για μια νέα αγροτική ανάπτυξη με παραγωγή ποιοτικών και επώνυμων προϊόντων τομέα όπως γαλακτοκομικά, όσπρια, πατάτες, ροδάκινα, μήλα, αρωματικά φαρμακευτικά φυτά, κρόκος με ανταγωνιστικούς όρους.
B Η ανάδειξη αξιόλογων οικοσυστημάτων και οικιστικών συνόλων που ανοίγουν προοπτικές για τουριστική ανάπτυξη συγκεκριμένων περιοχών.
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η
ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ
ΝΟΜΟΥ ΜΑΣ ;
ΠΟΙΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ
ΕΙΝΑΙ ΟΙ
ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΣ ;
Ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Την προγραμματική περίοδο που διανύουμε πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί όλες οι βασικές τεχνικές υποδομές που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής σε όλους τους οικισμούς του Νομού. Αυτό σημαίνει, ολοκλήρωση δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, βιολογικών καθαρισμών, νομαρχιακού οδικού δικτύου, προνοιακών υποδομών και υποδομών υγείας. Ειδικά στον τομέα της υγείας προτεραιότητα αποτελεί η αναβάθμιση με την πλήρωση ελλείψεων σε ιατρονοσηλευτικό προσωπικό.
Τα ζητήματα που αφορούν την ποιότητα ζωής σε σχέση με την περιβαλλοντική ρύπανση και υποβάθμιση βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Έχουμε υποχρέωση να λάβουμε όλα τα επιβεβλημένα μέτρα ώστε να διαφυλάξουμε τη δημόσια υγεία.
Επίσης στις προτεραιότητες μας είναι εκτός από την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων η ορθολογική διαχείριση των περιβαλλοντικών διαθεσίμων που έχει ο νομός μας όπως είναι τα νερά (υπόγεια και επιφανειακά) οι προστατευόμενες περιοχές, οι χώροι εξόρυξης .
Σχέσεις ΔΕΗ – τοπικής κοινωνίας.
Οι προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σχετίζονται άμεσα με την συνέχιση της εξορυκτικής δραστηριότητας της ΔΕΗ αλλά και με τις μετεγκαταστάσεις οικισμών, τις αποκαταστάσεις εδαφών, την περιβαλλοντική προστασία και αναβάθμιση, την επαναπόδοση εδαφών και την προετοιμασία του Νομού για την «μεταλιγνιτική περίοδο». Η παρουσία της ΔΕΗ στην περιοχή μας επηρεάζει καθοριστικά κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής μας και ζητούμενο είναι να μεγιστοποιηθεί το όφελος για την κοινωνία μας .
Διαμόρφωση ενός νέου παραγωγικού προτύπου.
Κλάδοι παραγωγής εκτός της εξόρυξης και της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που αποτέλεσαν στο παρελθόν προτεραιότητα στο Νομό (π.χ. γούνα, μάρμαρα) έχουν φθάσει στα όρια τους και πρέπει να αναπροσανατολίσουν την παραγωγική και την εν γένει επιχειρηματική τους λειτουργία, ενσωματώνοντας νέες τεχνολογίες και νέες καινοτόμες πρακτικές (π.χ. clusters, αύξηση βαθμού καθετοποίησης και προστιθέμενης αξίας) προκειμένου να εξακολουθούν να συμβάλλουν στην οικονομία του τόπου.
Η διασύνδεση της λειτουργίας της ΔΕΗ με τις τοπικές επιχειρήσεις πρέπει να ειδωθεί σε πιο συστηματική βάση τόσο από την πλευρά της ΔΕΗ, όσο και από αυτή των επιχειρήσεων και να ακολουθήσει πρακτικές που να βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα των τοπικών επιχειρήσεων στην προσπάθειά τους να αποκομίσουν σημαντικό κομμάτι των προμηθειών της.
Η διασύνδεση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και των διάφορων μορφών που τις προσδιορίζουν με την ανάληψη τοπικής επιχειρηματικής δράσης μπορεί να αποτελέσει την νέα πρόκληση, συντηρώντας την παραδοσιακή πλέον ενεργειακή ταυτότητα του Νομού αλλά και μεταμορφώνοντάς την, με αργά αλλά σταθερά βήματα, σε μια περιβαλλοντικά καθαρή, καταναλωτικά ωφέλιμη (νοικοκυριά, δημόσια κτίρια, επιχειρήσεις) αλλά και οικονομικά προσοδοφόρα επιλογή.
Η αναπτυξιακή διαδικασία στο Νομό είναι ανάγκη να διευρυνθεί με δραστηριότητες οι οποίες σήμερα μπορεί να μην παρουσιάζουν κλαδική συγκέντρωση αλλά έχουν δυναμισμό, χρησιμοποιούν σύγχρονη τεχνολογία, έχουν η μπορούν να αποκτήσουν εξωστρεφή χαρακτήρα, αυξάνουν τον βαθμό καθετοποίησης της οικονομίας και μπορούν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη με ανταγωνιστικούς όρους.
Ανασύνταξη αγροτικού τομέα παραγωγής.
Η ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων παραγωγής, τυποποίησης και εμπορίας αγαθών ποιότητας και ιδιαίτερης τοπικής σημασίας μπορεί να αναστρέψει το κλίμα στον διαρκώς φθίνοντα πρωτογενή τομέα, στα πλαίσια της παραγωγής ποιοτικών, πιστοποιημένων γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Στο Νομό Κοζάνης έχουν υλοποιηθεί σημαντικά έργα (φράγματα, βελτίωσης βοσκοτόπων, αναδασμοί),τα οποία πρέπει να αξιοποιηθούν αλλά και άλλα που βρίσκονται στην φάση υλοποίησης όπως κτηνοτροφικά – θερμοκηπιακά πάρκα. Απαραίτητη προϋπόθεση και προτεραιότητα αποτελεί η οργάνωση των αγροτών σε συλλογικά σχήματα οργάνωσης της παραγωγής και της εμπορίας των προϊόντων, έτσι ώστε να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα διάθεσης της παραγωγής, αλλά και να μεγιστοποιηθεί το οικονομικό όφελος.
Ανάπτυξη κοινωνικής οικονομίας.
Πρόκειται για ένα νέο πεδίο άσκησης οικονομικών δραστηριοτήτων, που εστιάζει στην παροχή υπηρεσιών βελτίωσης της καθημερινής ζωής των πολιτών, συλλογικής ωφέλειας καθώς και αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου (τουρισμός, πολιτισμός, αθλητισμός). Η ανάπτυξη αυτής της οικονομίας τα τελευταία χρόνια σχηματοποιείται σταδιακά κύρια μέσα από προνοιακές και κοινωνικές δομές και τη δράση Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ). Πρόκειται για νέες πρωτοβουλίες που δημιουργούν θέσεις εργασίας και παράλληλα αξιοποιούν αποδοτικά χρηματοδοτικά μέσα, εθνικά και ευρωπαϊκά. Υπάρχει πρόσφορο έδαφος ένταξης τέτοιων δραστηριοτήτων στην οικονομία του Νομού λόγω της κυρίαρχης θέσης του τομέα παροχής υπηρεσιών αλλά και των σημαντικών διαθεσίμων του.
Τουριστική ανάπτυξη.
Ο Νομός Κοζάνης, αν και στον εθνικό καταμερισμό χαρακτηρίζεται ενεργειακός λόγω της εξόρυξης λιγνίτη και της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και δεν έχει πρόσβαση στη θάλασσα, παρουσιάζει ενδιαφέρον για εναλλακτικές μορφές τουρισμού , αφού διαθέτει αξιόλογους τουριστικούς πόρους τόσο στο φυσικό όσο και στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Το μουσείο Αιανής ήδη έχει αποκτήσει πανελλαδική εμβέλεια.
Σε επίπεδο νομού διακρίνουμε πέντε χωρικές ενότητες– ζώνες τουριστικής ανάπτυξης:
Την ορεινή ενότητα Πιερίων – Καμβουνίων με τη λίμνη Πολυφύτου και τον αρχαιολογικό χώρο Αιανής
Την ορεινή ενότητα Βούρινου – Άσκιου – Μουρικίου
Το Άνω Βόϊο
Την περιοχή Βερμίου – Αγίας Παρασκευής
Βιομηχανικό – Ενεργειακό Άξονα
Στις περιοχές αυτές υλοποιήθηκαν σημαντικές επενδύσεις με την πρωτοβουλία LEADER, το πρόγραμμα ΟΠΑΑΧ αλλά και με το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από τον Τοπικό Πόρο Ανάπτυξης και διαχειρίζεται η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Προτεραιότητα αποτελεί η υποστήριξη κάθε πρωτοβουλίας για την ανάδειξη των τουριστικών πόρων και την ανάπτυξη των τουριστικών υποδομών.
Ανθρώπινο δυναμικό – ενίσχυση – αναβάθμιση.
Προβάλλει σαν επιτακτική και άμεση προτεραιότητα, μέσα από την ενδυνάμωση σχολών και τμημάτων, την υποστήριξη ερευνητικών δομών και υποδομών (Πανεπιστήμιο, ΤΕΙ, Περιφερειακός Πόλος Καινοτομίας) καθώς και τη διασύνδεση με την τοπική οικονομία.
Μεταλιγνιτική περίοδος
Η εκπόνηση και χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράμματος Μεταλιγνιτικής Περιόδου, αποτελεί αδήριτη ανάγκη τόσο για την εξάλειψη των στρεβλώσεων του πλασματικού Α.Ε.Π Δυτικής Μακεδονίας, που δημιουργήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, όσο και για την ομαλή προσαρμογή της κοινωνίας μας στο νέο περιβάλλον μετά την εξάντληση των λιγνιτικών κοιτασμάτων και την υποχρέωση αποκατάστασης των εδαφών των εξοφλημένων ορυχείων.
Στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία ο Νομός μας έχει τις προϋποθέσεις: φυσικούς πόρους, υποδομές, γνώση και ανθρώπινο δυναμικό, όχι μόνο για να ανταπεξέλθει ,αλλά και για να πραγματοποιήσει ένα ποιοτικό άλμα σε κάθε επίπεδο, που επηρεάζει θετικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων και τη δημιουργία εισοδήματος με διαφοροποίηση, καινοτομία και αξιοποίηση της εξειδίκευσης του ανθρώπινου δυναμικού του.
Γιώργος Δακής
Νομάρχης Κοζάνης
