e-ptolemeos.gr Ειδήσεις από Πτολεμαΐδα, Πτολεμαιδα, Εορδαία, Κοζάνη, Δυτική Μακεδονία, Δυτ. Μακεδονία, News from Ptolemaida Eordaia Eordea Kozani Kozanh Western Macedonia, Ditiki Makedonia. Εφημερίδα Εορδαϊκός Παλμός, newspaper eordaikos palmos
«When the sun shines, we shine together
Told you I’ll be here forever»
Πολύς λόγος έχει γίνει για το μάθημα των θρησκευτικών, το τι χαρακτήρα θα πρέπει να έχει και το πώς θα πρέπει να διδάσκεται. Μέσα σε όλες αυτές τις εγκλήσεις και αντεγκλήσεις, ήρθε και η πρόταση για ένταξη ενός τραγουδιού της Rihanna και του Jay-Ζ (Umbrella) ως εκπαιδευτικό υλικό (απ΄όπου και οι εισαγωγικοί στίχοι του παρόντος άρθρου) δένοντας σαν κερασάκι στην τούρτα. Το αν οι προτείνοντες το συγκεκριμένο άσμα, είχαν σκοπό εξαρχής το να κοπεί για λόγους μεθόδευσης, ή θεωρούν πως ο καλός ό μύλος όλα τα αλέθει «αρκεί να μην μας περάσουν θεούσες και μειωθούν οι ώρες μαθήματος» είναι άγνωστο. Μιας και το άσμα της εκπάγλου αφροαμερικανής (και μονίμως τα λιγότερα των απαραιτήτων ενδεδυμένης) μιλάει για ανατολές ηλίου και αιωνιότητες, βρήκα αφορμή και μπήκα στη διαδικασία να καταθέσω μερικές προτάσεις για το μάθημα από βιωματικά ελληνικά κείμενα διαφορετικών εποχών. Θέμα η προσευχή, αλλά και συγκεκριμένες στάσεις απέναντι στο μοιραίο.
Το υπαρξιακό ζήτημα στον άνθρωπο είναι θεμελιώδες και η προοπτική του επέκεινα, αποτελεί μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για ανάπτυξη του θέματος στην εκπαίδευση. Ο ήλιος που ανατέλλει μου έφερε στο νου τις προσευχές των Περσών, όπως τις περιγράφει ο Αισχύλος, όταν επέστρεφαν νικημένοι στην πατρίδα τους. «Τη νύχτα αυτή, ένας θεός σήκωσε πρώιμο χειμώνα και πάγωσε η ροή του αγνού θεού ποταμού Στρυμόνα. Και κάποιος που έως πριν δεν θεωρούσε πως υπάρχουν θεοί, τότε προσεύχονταν λιτές, προσκυνώντας γη και ουρανό. Και έπειτα, αφού ο στρατός σταμάτησε προς τους θεούς τις πολλές επικλήσεις, προχώρησε στη διάβαση του κρυσταλλοπηγμένου περάσματος. Και όποιος από εμάς, πριν σκορπίσουν του Θεού οι ακτίνες εφόρμησε, γλύτωσε την ζωή του. Γιατί με την αυγή ο λαμπρός κύκλος του Ήλιου, έλιωσε το μέσο του περάσματος θερμαίνοντας με φλόγες. Έπεφταν ο ένας στον άλλον και ευτυχής ήταν όποιος γρήγορα το πνεύμα του δραπέτευε του βίου» (Αισχύλος, Πέρσες, 495-507). Ένας άδοξο θάνατος σε ξένη πατρίδα. Πάνω στον Αισχύλο γενικότερα, αλλά και ειδικότερα στους «Πέρσες», θαυμάσια μουσική έχει συνθέσει ο Λουκάς Θάνος.
Ο φόβος του επέκεινα, στην ιδέα της ανασφάλειας ενός ναυτικού ταξιδιού, καταγράφτηκε συγκλονιστικά από το Νίκο Καββαδία. Κατεξοχήν τα πλοία ως τόποι διεθνείς και πολυπολιτισμικοί, προσφέρονταν ώστε να καταγράψει ο ποιητής παράλληλες εμπειρίες. Οι επιλογές του πρόσκαιρου ευκτηρίου χώρου των Γιαπωνέζων Βουδιστών, οι προσευχές των Κινέζων, οι Κούληδες, η ρυθμική ιεροπραξία των Αφρικανών, το εκστατικό και διακριτικό των Ευρωπαίων και τα «Πάτερ ημών» των Ελλήνων, περιγράφονται γλαφυρά: Οι Γιαπωνέζοι ναυτικοί, προτού να κοιμηθούν/ βρίσκουν στην πλώρη μια γωνιά που δεν πηγαίνουν άλλοι/ κι ώρα πολλή προσεύχονται βουβοί/ γονατιστοί μπρος σ’ ένα Βούδα κίτρινο που σκύβει το κεφάλι. Κάτι μακριά ως τα πόδια τους φορώντας νυχτικά/ μασώντας οι ωχροκίτρινοι μικροί Κινέζοι ρύζι/ προφέρουνε με την ψιλή φωνή τους προσευχές/ κοιτάζοντας μια χάλκινη παγόδα που καπνίζει. Οι Κούληδες με την βαριά βλακώδη τους μορφή/ βαστάν σκυφτοί τα γόνατα κοιτώντας πάντα κάτου/ κι οι Αράπηδες σιγοκουνάν το σώμα ρυθμικά/ κατάρες μουρμουρίζοντας ενάντια του θανάτου. Οι Ευρωπαίοι τα χέρια τους κρατώντας ανοιχτά/ εκστατικά προσεύχονται γιομάτοι από ικεσία/ και ψάλλουνε καθολικές ωδές μουρμουριστά/ που εμάθαν όταν πήγαιναν μικροί στην εκκλησία. Και οι Έλληνες, με τη μορφή τη βασανιστική/ από συνήθεια κάνουνε, πριν πέσουν, το σταυρό τους/ κι αρχίζοντας με σιγανή φωνή « Πάτερ ημών…»/ το μακρουλό σταυρώνουνε λερό προσκέφαλό τους». Ν. Καββαδίας, «Οι προσευχές των ναυτικών» από την Ποιητική Συλλογή Μαραμπού. Εξαιρετικά μελοποιημένο από τους Ξέμπαρκους, στο δίσκο «S/S Ιόνιον 1934» (1986).
Κάποτε συζητούσα με έναν φίλο αριστερό για διάφορα θέματα. Όντας σε μια ποιο προχωρημένη ηλικία, μου άνοιξε κουβέντα για αυτήν την προοπτική. Μου άνοιξε συζήτηση για την δύναμη που εγώ λαμβάνω ως πιστός και για τον προβληματισμό του αντίστοιχα, απέναντι στη διαχείριση της δύσης του ανθρώπου, μη έχοντας στο πρόβλημα παραμυθία της πίστης. Δεν θα μπορούσα παρά να θυμηθώ τα λόγια του Ν. Μπελογιάννη, ο οποίος δικαζόμενος από στρατιωτικό δικαστήριο ελάχιστα μετά τον εμφύλιο, είχε και αυτός να αντιμετωπίσει ως άθεος αυτήν την προοπτική: «Οι θυσίες αυτές μόνο με τις θυσίες των πρώτων χριστιανών μπορεί να συγκριθούν. Αλλά και πάλι υπάρχει μια διαφορά, ότι ενώ οι χριστιανοί δέχονταν το μαρτύριο και το θάνατο, ελπίζοντας να κληρονομήσουν τη βασιλεία των ουρανών, οι κομμουνιστές δίνουν τη ζωή τους μην ελπίζοντας σε τίποτα. Τη δίνουν για ν’ ανατείλει στην ανθρωπότητα ένα καλύτερο, ευτυχισμένο αύριο, που αυτοί δε θα το ζήσουν». Αρνήθηκε να μεταλάβει, αλλά αρνήθηκε και να του δέσουν τα μάτια. Αρμοστό το «Δεν θέλω να μου δέσετε τα μάτια», των Χ. Λεοντή και Κώστα Βίρβου, από την «Καταχνιά» (1964), έστω και αν ο Μπελογιάννης δεν προσδοκούσε «ουράνια παλάτια»: «Δε θέλω να μου δέσετε τα μάτια/ τον ήλιο π’ ανατέλλει να χαρώ/ κι αν κάνετε τα στήθια μου κομμάτια/ εσείς πεθαίνετε κι όχι εγώ».
Η προοπτική του τέλους, συντάραξε και τον ίδιο τον θεάνθρωπο Χριστό. Καλύτερα απ΄όλους περιέγραψε το γεγονός ο Λουκάς. Η διακριτική αλλά όχι υπερβολική απομόνωση για πραγματοποίηση της προσευχής, η γονυκλισία προς τον Πατέρα, το ανθρώπινο στοιχείο, αλλά και η πνευματική υπακοή, συνανήκουν στην όλη διαδικασία. Τον ενίσχυε Άγγελος. Ποιόν; Αυτόν το Θεό ! Η ένταση της στιγμής συνετέλεσε, ώστε να συμβεί το σπάνιο φαινόμενο, ώστε ο ιδρώτας να περάσει μέσα από εσωτερική αιμορραγία και να βγει αιματοβαμμένος. «Και αυτός απεσπάσθη απ΄ αυτών ωσεί λίθου βολήν, και θεις τα γόνατα προσηύχετο λέγων· πάτερ, ει βούλει παρενεγκείν τούτο το ποτήριον απ΄ εμού· πλην μη το θέλημά μου, αλλά το σον γινέσθω. Ώφθη δε αυτώ άγγελος απ΄ ουρανού ενισχύων αυτόν. Και γενόμενος εν αγωνία εκτενέστερον προσηύχετο. Εγένετο δε ο ιδρώς αυτού ωσεί θρόμβοι αίματος καταβαίνοντες επί την γην. Και αναστάς από της προσευχής, ελθών προς τους μαθητάς εύρεν αυτούς κοιμωμένους από της λύπης, και είπεν αυτοίς· τι καθεύδετε; Αναστάντες προσεύχεσθε, ίνα μη εισέλθητε εις πειρασμόν», Κατά Λουκάν, 22:40-46. Εδώ προτείνουμε την Λένα Παπά και «Το δωμάτιο» για το τέλος σε μελοποίηση Αδελφών Κατσιμίχα, η οποία περιλαμβάνεται στο δίσκο «Της Αγάπης μαχαιριά» (1994): «Ο φόβος του Χριστού/ στον Κήπο της Γεσθημανή/ τα βήματα της θλίψης Του/ της αίγλης Του το φως/ το αίμα των θυσιασμένων και οι χαμένοι στόχοι τους/ το ψύχος το δριμύ των χωρισμών. Μες στο κλειστό δωμάτιο… υπάρχουν όλα/ αν έχεις μάτια να τα δεις/ αν έχεις χέρια να τ’ αγγίξεις/ μπορείς να βρεις κλειδί.. να ξεκλειδώσεις τη σιωπή τους/ αρκεί να πας ολάνοιχτος/ γυρεύοντάς τα».
