Όροι και προϋποθέσεις για μία πραγματικά δίκαιη μετάβαση – Tου Δημήτρη Τσέκερη, υπεύθυνος ενεργειακής πολιτικής, WWF Ελλάς

Η κλιματική κρίση ως η σημαντικότερη σύγχρονη απειλή ανθρώπου και φύσης, απαιτεί συγκεκριμένες και άμεσες δράσεις αντιμετώπισης. Η ενεργειακή μετάβαση σε μία εποχή μακριά από τα ορυκτά καύσιμα είναι πλέον μονόδρομος και ο σχεδιασμός της δεν πρέπει να αφήνει κανένα περιθώριο για ασάφειες προκειμένου αυτή να γίνει δίκαια και ομαλά. Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης αποτελεί έναν εκ των τριών πυλώνωντου Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, με βασική στόχευση την παροχή στήριξης στις πληττόμενες περιοχές της ΕΕ λόγω της μετάβασης σε μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία το αργότερο έως το 2050.

Ο ρόλος του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης δεν είναι -και δεν πρέπει να είναι- η χρηματοδότηση της αντικατάστασης ενός ορυκτού καυσίμου από ένα άλλο ορυκτό καύσιμο για τις περιοχές που απομακρύνονται από τη χρήση λιγνίτη. Η ενεργειακή μετάβαση δεν πρέπει να στηριχτεί στην αντικατάσταση του μεγαλύτερου μέρους της ηλεκτροπαραγωγής από το φυσικό αέριο, αλλά οφείλει να στραφεί στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, βελτιώνοντας παράλληλα την ενεργειακή αποδοτικότητα της χώρας μας και εισάγοντας στην καθημερινότητά μας την έννοια της κυκλικής οικονομίας, την προστασία της βιοποικιλότητας, την αλλαγή του μεταφορικού μοντέλου, τη βιώσιμη αστική κινητικότητα και την αξιοποίηση του αστικού ιστού.

Στις 2 Ιουλίου 2020, το WWF Ελλάς μέσω του ευρωπαϊκού δικτύου συνυπέγραψε επιστολή 62 περιβαλλοντικών οργανώσεων από όλη την Ευρώπη, ζητώντας να μην ενταχθεί το φυσικό αέριο στο πλαίσιο χρηματοδότησης από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, σε συνέχεια της απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που ρητά απέκλεισε τη χρηματοδότηση της πυρηνικής ενέργειας και των υποδομών φυσικού αερίου, εξαιρώντας όλα τα ορυκτά καύσιμα.  

Οι εξελίξεις

Τη Δευτέρα 6 Ιουλίου, στη συνεδρίαση της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης- REGI παρόλο που η αρχική πρόταση της Κομισιόν ήταν ο αποκλεισμός του φυσικού αερίου από τη χρηματοδότηση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, οι ευρωβουλευτές που συμμετέχουν αποφάσισαν –κατά πλειοψηφία- να το επιτρέψουν. Το γεγονός αυτό συνιστά μια αρνητική εξέλιξη, καθώς αποτελεί εν δυνάμει μία διαδικασία που θα δεσμεύσει για πολλές δεκαετίες τις ευρωπαϊκές χώρες στα ορυκτά καύσιμα. Μέσω της συγκεκριμένης απόφασης, επιτρέπονταιανακατασκευές σε υφιστάμενες μονάδες αερίου, αλλά καιεπενδύσεις σε νέες υποδομές. Κατά συνέπεια, τόσο η αξιολόγηση της πρότασης για την εκ νέου αύξηση της χρηματοδότησης του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, όσο και ο Πράσινος Ανταποδοτικός Μηχανισμός (Green Rewarding Mechanism) περνάνε σε δεύτερη μοίρα, καθώς υπονομεύεται ο ρόλος του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης.

Το  πισωγύρισμα ως προς το ρόλοκαι τον σκοπό του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης αυξάνει το ρίσκο της κλιματικής αλλαγής και την ίδια στιγμή δεν συμβάλλει στη δημιουργία ανθεκτικών θέσεων εργασίας σπαταλώντας ταυτόχρονα δισεκατομμύρια ευρώ των ευρωπαίων πολιτών τα οποία θα έπρεπε να διοχετευθούν στην ανάπτυξη αειφόρων δραστηριοτήτων στον ενεργειακό –και όχι μόνο- κλάδο με το βλέμμα στην επόμενη μέρα.

Επόμενα βήματα

To ίδιο κοινοβούλιο που κήρυξε την Ευρώπη σε κατάσταση έκτακτης κλιματικής ανάγκης, οφείλεινα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων προκειμένου να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050. Για να επιτευχθεί μία πραγματικά δίκαιη μετάβαση, τα ορυκτά καύσιμα θα πρέπει να εξαιρεθούν από τη χρηματοδότηση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, ενώ είναι σημαντικό οι Έλληνες ευρωβουλευτές να κινητοποιηθούν και να συνταχθούν στην κατεύθυνση της εξασφάλισης ενός καλύτερου μέλλοντος για τις επόμενες γενιές. Το WWF Ελλάς μαζί με τις τοπικές κοινωνίες ανοίγει τη συζήτηση για τη διαδικασία μετάβασης στη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη. Την Τετάρτη 8 Ιουλίου, ξεκίνησε ένας παραγωγικός διάλογος με συμμετοχή πολλών φορέων της Δ. Μακεδονίας. Ο διάλογος θα ενταθεί μέχρι τον επόμενο σταθμό, το 3ο Φόρουμ των Δημάρχων που θα πραγματοποιηθεί στις 24 Σεπτεμβρίου στο πλαίσιο του προγράμματος «Δίκαιη Μετάβαση για την Ανατολική και Νότια Ευρώπη» από τα γραφεία WWF Βουλγαρίας, Ελλάδας, Πολωνίας και Γερμανίας, και το οποίο θα διεξαχθεί διαδικτυακά, λόγω της υγειονομικής κρίσης.

Τρόπος διεξαγωγής

Το WWF Ελλάς θα αποτελέσει τον ελληνικό πόλο του Φόρουμ των Δημάρχωνμε έδρα την Κοζάνη προκειμένου οι δήμαρχοι των 5 ενεργειακών δήμων να συμμετάσχουν, να έρθουν σε επαφή και να ανταλλάξουν απόψεις με τους ομολόγους τους από άλλες ευρωπαϊκές περιοχές. Στη διαδικασία αυτή, θα υπάρχει εκπροσώπηση επιπέδου από την πλευρά της Κομισιόν. Μετά το πέρας της διαδικασίας του Φόρουμ των Δημάρχων στις 24/9,το WWF Ελλάς θα παρουσιάσει τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης για τη δημιουργία θέσεων εργασίας στη Δ. Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη.

Ευρισκόμενοι εδώ και περίπου έξι μήνες εντός μίας πρωτόγνωρης κατάστασης σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω της πανδημίας και του σοκ στις κοινωνίες και τις οικονομίες, της επαπειλούμενης κλιματικής κρίσης που επελαύνει και πλήττει δυσανάλογα τους πιο ευάλωτους, είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε πως το υπάρχον παραγωγικό μοντέλο λειτουργεί υπονομευτικά όχι μόνο για την ποιότητα ζωής μας, όσο και την ίδια πλέον τη ζωή.

Έχουμε υποχρέωση να αναζητήσουμε βιώσιμες και συμμετοχικές λύσεις, ικανές να φέρουν ένα καλύτερο αύριο και να μην επαναλάβουμε λάθη του παρελθόντος δημιουργώντας νέα αδιέξοδα τα οποία θα είναι ίσως πολύ αργά μετά για να διορθώσουμε.  Με λίγα λόγια, να αφήσουμε το παράθυρο της ελπίδας ανοιχτό για το μέλλον μας, κλείνοντας την πόρτα στα ορυκτά καύσιμα, αρχής γενομένης από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης.