«Μουσική στο σινεμά», γράφει ο Φάνης Τοψαχαλίδης

Δημοσιεύτηκε απο: Φάνης Τοψαχαλίδης σε Σινεμά, Στήλες 04/06/2015 | 14:29

Facebook

Twitter

Στο τέλος του 19 αιώνα και στις αρχές του 20, ξεκινούν τα πρώτα βήματα του κινηματογράφου, σαν ένα παιχνίδι που γρήγορα εξελίχτηκε σε αυτό που σήμερα ονομάζουμε 7η τέχνη. Η μουσική προϋπήρχε έχοντας μάλιστα βαθιά σχέση με σχετικά θεάματα (μελόδραμα, μουσικό θέατρο). Από την αρχή τις
καινούριας τέχνης η μουσική μαζί με την σκηνοθεσία και τους ηθοποιούς αναδείχτηκε σε ένα από τα ποιο σημαντικά συστατικά μιας κινηματογραφικής ταινίας. Μέσα από τη δύναμη της να εκφράζει οποιοδήποτε συναίσθημα και οποιαδήποτε κατάσταση στέκεται δίπλα στην εικόνα και χαρακτηρίζει την ίδια την ταυτότητα της ιστορίας. Η ταινία χωρίς τη μουσική χάνει τη φωνή της. Στην εξέλιξή του ο κινηματογράφος αφομοίωσε πολλές τέχνες και τεχνολογίες.

Η εικόνα, ο λόγος, η κίνηση, ο ήχος και η μουσική αλληλεπιδρούν και συνθέτουν ένα καινούριο σύμπαν με ισορροπίες ανάμεσα σε διαφορετικούς νόμους και κώδικες. Τέχνες που φαίνονται ανεξάρτητες η μία με την άλλη συνδυάζονται και η χημεία της ένωσης τους διαμορφώνει το κινηματογραφικό περιβάλλον και οδηγεί σε μια καινούρια θεώρηση των πραγμάτων μέσα από την εμπειρία του να παρακολουθείς μια ταινία. Αυτό σημαίνει πως η μουσική για τον κινηματογράφο δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα μέχρι τότε κριτήρια της μουσικής, δεν προορίζεται αποκλειστικά για ακρόαση. Συνοδεύει την εικόνα και ο
σκοπός της είναι να λειτουργήσει παράλληλα υπηρετώντας τον τελικό στόχο.

Στο παρακάτω βίντεο μας μιλάει ο μουσικοσυνθέτης Γιάννης Παπαδημητρίου για την συμμετοχή του στην ταινία μικρού μήκους «ΕΠΙΒΟΛΗ 6/9» που γυρίστηκε στην Πτολεμαΐδα.

Ας τον ακούσουμε:

Στη δημιουργία της ταινίας και στις ιδιαίτερα λεπτές σχέσεις του συνθέτη με τον σκηνοθέτη ο τελευταίος είναι αυτός που έχει τον αποφασιστικό λόγο.
Στην ιστορία του κινηματογράφου υπάρχουν σπουδαία ζευγάρια με αριστουργηματικές δημιουργίες (Χίτσκοκ-Χέρμαν, Φελίνι-Ρότα, Μορικόνε-Λεόνε, Μπάρτον-Ελφμαν). Ο συνθέτης επιλέγεται από τη φήμη, το ταλέντο τον επαγγελματισμό του αλλά και από τυχόν προηγούμενη συνεργασία του με το
σκηνοθέτη. Δεν υπάρχει κανόνας για τη στιγμή που ο συνθέτης θα εμπλακεί στην ταινία. Αυτό μπορεί να γίνει με την ανάγνωση του σεναρίου ή ακόμη και μετά την ολοκλήρωση του μοντάζ. Η σύλληψη της ιδέας της μουσικής (concept) προέρχεται από την ανάλυση των ηρώων τον τόπο τον χρόνο της ιστορία και παρουσιάζονται σε μακέτα της ενορχήστρωσης από συνθεσάιζερ. Στη συνέχεια ηχογραφείται και μιξάρεται με τους διαλόγους και τον ήχο. Για να θεωρηθεί ολοκληρωμένος ένας συνθέτης κινηματογραφικής μουσικής χρειάζεται να γνωρίζει την ιστορία της μουσικής τα διάφορα είδη ενορχήστρωσης τα προηγούμενα σημαντικότερα έργα αλλά και να έχει πλήρη εικόνα της κινηματογραφικής διαδικασίας. Εκτός της τεχνικής είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μπορεί
να εκφράζεται μέσω της μουσικής σε δραματουργικό, ψυχολογικό ή συναισθηματικό επίπεδο. Ο συνθέτης ουσιαστικά καλείται να αντιμετωπίσει ένα σημαντικό δίλημμα. Από τη μια η μουσική του δεν πρέπει να γίνεται αντιληπτή από το θεατή γιατί αν αυτονομηθεί και προβληθεί εκτός του περιβάλλοντος της ταινίας θεωρείτε αποτυχημένη.

Από την άλλη χρειάζεται η μουσική να έχει απήχηση στο ευρύ κοινό να τον βοηθήσει στην καλλιτεχνική και επαγγελματική του καταξίωση αλλά και να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των παραγωγών για ένα εμπορικό σάουντρακ.

Όπως είδη αναφέραμε η μουσική έχει τη δύναμη να εκφράσει οποιαδήποτε κατάσταση και να χρωματίσει οποιαδήποτε συναισθηματική χροιά. Έτσι στην διάρκεια της ταινίας η μουσική παρεμβαίνει σχολιαστικά ή επεξηγηματικά στη δράση. Μεταφέρει μηνύματα (πολλές φορές αντίθετα από τα διαδραματιζόμενα εντείνει τα νοήματα, τονίζει ή αποκαλύπτει κρυφές σκέψεις ή συναισθήματα συμπληρώνοντας τον διάλογο. Είναι ένα ισχυρό τεχνικό εργαλείο που άλλοτε μέσω του λαϊτμοτίφ «υποχρεώνει» τον θεατή να ανακαλεί το βίωμα που συνδέθηκε με την πρώτη του εμφάνιση και άλλοτε λειτουργεί αμβλύνοντας την πραγματικότητα αποσαφηνίζοντας και εξωτερικεύοντας τις ψυχολογικές διαδικασίες.

Πάντα όμως η μουσική με τη φυσική της ελευθερία και ευελιξία στέκεται απέναντι στην εικόνα και τον λόγο δίνει ζωή και ρυθμό στον χρόνο στον τόπο και στα πρόσωπα βοηθάει στην ισορροπία των αντιθέσεων και το βασικότερο έχει τη δύναμη να μεταφέρει μηνύματα.

Είναι σίγουρο πως ακριβώς οι ίδιες ταινίες αν βλέπονταν με διαφορετική μουσική επένδυση θα βλέπονταν σαν κάτι τελείως διαφορετικό.