Ο Μακεδονικός αγώνας υπήρξε ένας κρίκος στην αλυσίδα των εξεγέρσεων για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Αποτελεί μια από τις ένδοξες σελίδες της νεότερης Ελληνικής ιστορίας, γραμμένη με μαρτύρων αίμα, ηρωϊσμούς και ολοκαυτώματα.
Οι πρωταγωνιστές του προέρχονταν από ολόκληρο τον Ελληνισμό. Ωστόσο το κύριο βάρος του αγώνα το σήκωσε ο γηγενής πληθυσμός της Μακεδονίας, ο οποίος όχι μόνο αγωνίσθηκε μόνος του και αβοήθητος για να διαφυλάξει την ελληνικότητα του, από τις διάφορες εχθρικές προπαγάνδες, αλλά συμπαραστάθηκε με θέρμη και αποτελεσματικότητα τους Μακεδονομάχους που έσπευσαν από κάθε γωνιά της ελληνικής Πατρίδας στη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ για να πάρουν μέρος στην ένοπλη εξέγερση στη χρονική περίοδο 1904-1908.
Η Μακεδονία όπως και η λοιπή Ελλάδα, γέφυρα ανάμεσα σε δύο ηπείρους και δύο θάλασσες, με τεράστια στρατηγική και πολιτική σημασία, όταν άρχισε πια να κλονίζεται η τουρκική κυριαρχία στη βαλκανική, έγινε το μήλο της έριδας των Μεγάλων δυνάμεων. Ιδιαίτερο όμως ενδιαφέρον έδειχνε η Ρωσία η οποία αισθανόταν ζωτική την ανάγκη να βγει στη Μεσόγειο. Όμως μετά το 1856 η Ελλάδα ξέφυγε από τη σφαίρα επιρροή της. Από τότε η Ρωσία εστίασε τις προσπάθειες της στην εθνική αφύπνιση του σλαβικού στοιχείου της Βαλκανικής.
Στο μεταξύ στην από τα πανάρχαια χρόνια Ελληνική Μακεδονία δεν είχαν πάψει να εκδηλώνουν την απόφαση τους να συμμερισθούν τη μοίρα του υπόλοιπου Ελληνισμού. Αυτό έδειξαν οι επαναστάσεις το 1821 στη Χαλκιδική, το 1822 στην Κεντρική Μακεδονία, το 1854 πάλι στη Χαλκιδική και το 1878 στην περιοχή του Ολύμπου και στη Δυτική Μακεδονία.
Για πάνω από τριάντα χρόνια ο ελληνορθόδοξος πληθυσμός της Μακεδονίας, με μοναδικά όπλα το σχολείο και την Εκκλησία πάλεψε για να μην αποκοπεί από τις ρίζες του, την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό. Ο ιερέας και ο δάσκαλος αναδείχθηκαν τα χρόνια εκείνα τα ισχυρότερα στηρίγματα του χειμαζόμενου γένους, περιορίζοντας στο ελάχιστο, τα αποτελέσματα της βουλγαρικής προπαγάνδας. Και όταν οι βούλγαροι διεπίστωσαν ότι δεν μπορούσαν να επιβληθούν με ειρηνικά μέσα, σταδιακά από το 1895 και εξής πέρασαν στη βία των όπλων. Τραγικά θύματα οι Έλληνες της Μακεδονίας. Ο Ελληνισμός μάτωνε. Και τότε έγινε το θαύμα. Από τα σπλάχνα του μαρτυρικού λαού της Δυτικής Μακεδονίας, που του είχαν σωθεί όλα τα αποθέματα καρτερίας, ξεπήδησε η αντιστασιακή φλόγα.
Πρωτοπόροι στον αγώνα στάθηκαν ο Ίωνας Δραγούμης και ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης. Αλλά και η κοιμισμένη ως τότε Κυβέρνηση των Αθηνών αφυπνίσθηκε. Την άνοιξη του 1904 στάλθηκαν μυστικά στη Μακεδονία τέσσερις παράξενοι ζωέμποροι. Στην πραγματικότητα ήταν αξιωματικοί του ελληνικού στρατού. Ανάμεσα τους και ο Παύλος Μελάς με το ψευδώνυμο Πέτρος Δέδες. Ο Μελάς ξαναγύρισε στη Μακεδονία τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου με δικό του αντάρτικο σώμα ως Καπετάν Μίκης Ζέζας, σύνθεση των ονομάτων των δύο παιδιών του. Οι Μακεδόνες τον δέχθηκαν ως ελευθερωτή.
Ο λαός σιγά-σιγά αναθάρρησε. Και όταν στις 13 Οκτωβρίου 1904 το βόλι τον έριξε νεκρό στη Στάτιστα, έγινε σύμβολο και πέρασε σαν ήρωας στην αιωνιότητα. Γιατί ο θάνατος του αντί να αποθαρρύνει, θέριεψε τον αγώνα. Τότε από κάθε μεριά της ελληνικής γης, από τη βόρεια Ήπειρο ως την Κρήτη και την Κύπρο, άρχισαν να καταφθάνουν γενναίοι Μακεδονομάχοι που αποθανατίστηκαν με τα θρυλικά ψευδώνυμα τους, Βάρδας, Ακρίτας, Μπούρας, Κόρακας, Νικηφόρος, Ρούβας και άλλοι.
Οι Μακεδόνες Καπεταναίοι Νταλίπης, Πύρζας, Μητρούλης, Γιάγκαλης Κύρου κ.ά. δέχθηκαν με ενθουσιασμό και συνεργάσθηκαν στενά μαζί τους. Καθοριστική υπήρξε η συμβολή στο Αγώνα και των αμάχων Μακεδόνων, όλων των ηλικιών, των φύλων και των κοινωνικών τάξεων. Χωρικές ζύμωναν το ψωμί των Μακεδονομάχων, έπλεναν τα ρούχα τους και έδεναν τις πληγές τους.
Τέσσερα χρόνια κράτησε ο ένοπλος Μακεδονικός Αγώνας. Έγιναν πολλές αιματηρές συγκρούσεις και αναρίθμητοι υπήρξαν οι μάρτυρες και οι ήρωες. Τελικά το 1908 η επανάσταση των Νεότουρκων, παράλληλα με την παραχώρηση συντάγματος, έδωσε αμνηστία στους εμπόλεμους και υποσχέθηκε ισονομία και ισοπολιτεία σε όλες τις εθνότητες του Οθωμανικού κράτους.
Όμως οι Νεότουρκοι ακολούθησαν σκληρή εθνικιστική πολιτική που τελικά οδήγησε στη σύναψη συμμαχίας ανάμεσα στους βαλκανικούς λαούς, οι οποίοι το 1912 κήρυξαν επιτέλους τον πόλεμο κατά της Τουρκίας.
Οι παλιοί Μακεδονομάχοι οργανωμένοι σε σώματα προσκόπων άνοιξαν το δρόμο στον ελληνικό στρατό, ο οποίος με επικεφαλής το διάδοχο τότε Κων/νο, λευθέρωσε τη μία μετά την άλλη τις πόλεις της Μακεδονίας και στις 26 Οκτωβρίου οι ελληνικές εμπροσθοφυλακές, έμπαιναν θριαμβευτικά στη Θεσσαλονίκη. Η συμμαχία όμως των βαλκανικών λαών δεν ήταν ιδιαίτερα ανθεκτική. Έγιναν αρκετά μεθοριακά επεισόδια και οι Έλληνες και οι Σέρβοι βρέθηκαν ξανά αντιμέτωποι με τους Βουλγάρους.
Ο Ελληνικός στρατός μετά από νικηφόρες μάχες στη γραμμή Κιλκίς-Λαχανά, λευθέρωσε την ανατολική Μακεδονία το καλοκαίρι του 1913 και προχώρησε αρκετά μέσα στο έδαφος της σημερινής Βουλγαρίας. Τελικά η ειρήνη αποκαταστάθηκε με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου με την οποία επιδικάσθηκε στην Ελλάδα το μεγαλύτερο μέρος της ιστορικής Μακεδονίας, ενώ οι βόρειες περιοχές μοιράσθηκαν ανάμεσα στη Σερβία και τη Βουλγαρία.
Τυπικά ο Μακεδονικός Αγώνας είχε τερματισθεί και το Μακεδονικό ζήτημα φάνηκε επιτέλους να έχει κλείσει.
Όμως το μακεδονικό ζήτημα αναζωπυρώθηκε και πάλι μετά την ίδρυση της σοσιαλιστικής δημοκρατίας της Μακεδονίας.
Το κρατικό αυτό μόρφωμα της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας και δημιούργημα του Τίτο, άρχισε να εμφανίζεται από το 1944 ως κληρονόμος των ιστορικών παραδόσεων ελληνικών, σερβικών, βουλγαρικών, ολόκληρου του Μακεδονικού γεωγραφικού χώρου.
Η πατρίδα μας για λόγους που δε γνωρίζουμε δεν αντέδρασε τότε για να σταματήσει την ίδρυση αυτού του κρατιδίου. Στο διάστημα που μεσολάβησε, ως τις μέρες μας, τα γεγονότα διαστρεβλώθηκαν κατάλληλα ώστε να εμφανίζεται ως ξεχωριστό Μακεδονικό Κράτος.
Σφετερίσθηκαν ονόματα και σύμβολα του Μακεδονικού Κράτους χωρίς ντροπή μη γνωρίζοντες σοβαρά ιστορικά στοιχεία ότι οι Μακεδόνες εμφανίσθηκαν τον 8ο π.Χ. αιώνα, ενώ οι Σλάβοι τον 7ο μ.Χ. αιώνα, μια διαφορά 15 αιώνων. Θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η ιστορία ενός λαού δεν γράφεται με σφετερισμό συμβόλων και δανεικούς ήρωες και παραποίηση ιστορίας, γράφεται με αγώνες, θυσίες και αίμα. Η μελέτη και η βαθιά γνώση της ιστορίας λοιπόν, η επαγρύπνηση και η εγκατάλειψη του εφησυχασμού, αποτελούν σήμερα ασπίδα και δόρυ τα πιο αποτελεσματικά όπλα για την αντιμετώπιση κάθε επίβουλης εναντίον της Μακεδονίας μας. Εμείς οι νεότεροι Έλληνες τιμούμε και ευγνωμονούμε όλους τους ντόπιους Μακεδονομάχους, που με τους αγώνες και το αίμα τους, μπόρεσαν να δώσουν ελπίδα στο καταδυναστευόμενο, από τους Βούλγαρους κομιτατζήδες λαό.
Επίσης δεν ξεχνούμε, τιμούμε και ευγνωμονούμε τους Μακεδονομάχους που προσήλθαν από κάθε γωνιά της Πατρίδας μας, πολέμησαν ένδοξα και πολλοί απ’ αυτούς πότισαν με το αίμα τους, την ένδοξη Μακεδονική γη.
Θυμούμαστε και δεν ξεχνούμε τους αγώνες του Μακεδονικού Ελληνισμού που με στρατηλάτη το Μέγα Αλέξανδρο που οδήγησε τον ελληνισμό στα βάθη της Ασίας, εκπολιτίζοντας τους λαούς της Ανατολής. Δίκαια θεωρείται η μεγαλύτερη στρατιωτική φυσιογνωμία της ανθρωπότητας.
Υποσχόμεθα, πως θα κρατήσουμε για πάντα ελεύθερη τη Μακεδονία μας, σε πείσμα ορισμένων ανιστόρητων γειτόνων μας.
Με ενθουσιασμό, χαρά, αλλά και υπερηφάνεια επαναλαμβάνουμε τους στίχους ενός ποιητή.
Μακεδονία μάνα μας γλυκιά, πατρίδα δοξασμένη
ηρώων γεννήτρα είσαι, δαφνοστεφανωμένη
από τον αρχαίο τον καιρό, ως τα τωρινά τα χρόνια
τη δόξα πάντα γνώρισες, ζεις και θα ζεις αιώνια.
ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ