Σκέφτηκα να γράψω τις σκέψεις μου για την πνευματική αντιμετώπιση της κρίσης που περνά ο τόπος μας. Για να φτάσουμε όμως να μιλήσουμε γι’ αυτήν πρέπει πρώτα να διαγνώσουμε για ποια κρίση μιλάμε. Έχω διαπιστώσει επιχειρώντας να επικοινωνήσω όλα αυτά τα χρόνια με τους άλλους, ότι το πρόβλημα επικοινωνίας που παρατηρείται ανάμεσα, σε φίλους, σε συναδέλφους, σε ζευγάρια ξεκινά από το ότι οι άνθρωποι λέγοντας τις ίδιες λέξεις εννοούμε διαφορετικά πράγματα. Έτσι, αν δεν δώσουμε ορισμούς, εάν δεν επικοινωνήσουμε σε βάθος είναι δύσκολο να φτάσουμε τελικά στο συμπέρασμα αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε τι είδους κρίση είναι αυτή.
Διαπίστωση Πρώτη:Ο κόσμος της Εσπερίας την τελευταία διετία κυρίως και οι έλληνες τον τελευταίο χρόνο ειδικά, ανακαλύψαμε ότι υπάρχει μεγάλη οικονομική κρίση.Αρχικά,η κρίση κατ’εμέ είναι κυρίως στο μυαλό μας.Ο παράφορος έρωτας μας για τα λεφτά,μας οδήγησε σε γενικότερη κρίση ταυτότητας.Το κυρίαρχο συναίσθημα είναι η αγωνία μας για το πως θα αντιμετωπίσουμε την κατάσταση. Μπα τι μου λέτε;Όταν όλα αυτά τα χρόνια της δικής μας ευμάρειας πέθαιναν κάθε μέρα και εξακολουθούν να πεθαίνουν εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο από πείνα και από δίψα,που ήμασταν; Έλα μου ντε.Απλά τότε δεν μας αφορούσε,όχι ότι τώρα μας αφορά ιδιαίτερα, γιατί δεν ήταν ένα περιστατικό που αφορούσε το σπίτι μας. Το θυμόμασταν κάθε χρόνο εκεί γύρω στα Χριστούγεννα, με τα αφιερώματα των τηλεοράσεων και την συνηθισμένη εκστρατεία τάχα μου της unicef.Τότε δεν μίλαγε κανένας μας για κρίση, γιατί η Ελλάδα ήταν μέσα στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου. Και κει, στις χώρες του αποκαλούμενου τρίτου κόσμου μιλάμε για θάνατο και όχι για το αν θα έχουμε λιγότερα κινητά ή αυτοκίνητα ή ακόμη για το που θα πάμε να βρέξουμε το κορμί μας το καλοκαίρι!Αλήθεια έχετε αναρωτηθεί τι θα σκεφτόταν κάποιος υπήκοος χώρας που δεν έχει νερό να πιει και φαγητό να φάει αν επισκεπτόταν ακόμη και σήμερα τον τόπο αυτό,τον πηγαίναμε σπίτι μας, του δείχναμε τα υπάρχοντά μας, και του λέγαμε ότι περνάμε μεγάλη οικονομική κρίση; Θα ‘λεγε ότι μας έχει στρίψει το δίχως άλλο.Έχω λοιπόν την αίσθηση ότι αν κάτι μας αποκαλύπτεται από αυτή τη συγκυρία, είναι η βαθιά πνευματική φτώχεια τόσο της κοινωνίας μας όσο και του καθένα μας προσωπικά. Όσο περνάμε καλά εμείς άντε και η οικογένεια μας δεν υπάρχει πρόβλημα. Οι άλλοι δεν μας αφορούν.Μόνο η πάρτη μας. Ατομισμός σε όλο του το μεγαλείο. Πρώτο χαρακτηριστικό του νεωτερικού πολιτισμού μας. Και άρα πρωτίστως πνευματική κρίση.Αλλά και αυτή που αποκαλούμε καθ’ εαυτή οικονομική κρίση τι είναι;Απότοκος του ατομισμού, αφού και το πολιτισμικό και οικονομικό σύστημα είναι απόλυτα ατομικιστικό.Βασικό πολιτισμικό–οικονομικό σχήμα. Ο καθένας ατομικά πρέπει να φροντίσει να αποκτήσει εφόδια, ώστε γινόμενος άξιος, να βρει μια δουλειά με καλά χρήματα και να μπορέσει να γίνει ιδιοκτήτης γης, αυτοκινήτων, κινητών και ακινήτων. Πάντως ιδιοκτήτης.Μην ξεχνάμε ότι η ιδιοκτησία θεωρείται από τις σημαντικότερες αξίες του πολιτισμού μας, γι’ αυτό άλλωστε έχει κατοχυρωθεί και προστατεύεται και συνταγματικά. Άρα ο άνθρωπος, κινείται στην ελάχιστη ζωή του με μια αγωνία: Να γίνει ιδιοκτήτης. Ιδιοκτήτης γνώσεων,εφόδια το λέμε, για να μπορέσει να γίνει ιδιοκτήτης χρημάτων ώστε να πετύχει να γίνει ιδιοκτήτης κινητών και ακινήτων. Με ολίγον από ιδιοκτήτης δόξας και φήμης.Μια ματαιόδοξη φήμη και δόξα που σε οδηγεί στην ασυγκράτητη έπαρση.Πουθενά μα πουθενά δε βλέπεις λίγη ταπείνωση.Η ταπείνωση μωρέ είναι γενναία και ηρωική πράξη και όχι πράξη αδυναμίας όπως νομίζουν οι ημιμαθείς εξυπνάκηδες.Όλο αυτό το σχήμα στηρίζεται στις παρακάτω κυρίαρχες έννοιες: Ατομισμός – ανταμοιβή-ιδιοκτησία.Αποκτώ εφόδια σημαίνει: Αποκτώ όσο περισσότερες γνώσεις γίνεται. Ατομικές γνώσεις. Δεν πα να μην γνωρίζω αν πεινάει ο διπλανός μου, αν έχει ανάγκη παρέας ένας γείτονας. Αρκεί να ξέρω την πρωτεύουσα της Σουαζιλάνδης ή της Μποτσουάνας, αν αυτό με ωφελήσει στην απόκτηση χρημάτων. Η γνώση ταυτίζεται εν πολλοίς με τη χρησιμότητα που σου αποφέρει, κατά πόσον σε ωφελεί.Δυστυχώς ταυτίζεται και πολλές φορές με την απανθρωποίηση σου.
Χρησιμοθηρία – Ωφελιμισμός
Αφού έγινα ιδιοκτήτης εφοδίων γίνομαι άξιος και απαιτώ ανταμοιβή. Άλλη κουβέντα και αυτή. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος που πιστεύει στα σοβαρά ότι αν λειτουργούσε η αξιοκρατία, ως ατομικό ταλέντο και θέληση, θα ήταν ποτέ πρωθυπουργοί αυτοί που μας κυβερνούν βουλευτές αυτοί που κάθονται στα έδρανα της βουλής και αυλοκόλακες τους αυτοί οι γλύφτες που τους συνοδεύουν.Ακόμη όμως και στην υποθετική περίπτωση που λειτουργούσε η αξιοκρατία. Τι σημαίνει αξιοκρατία; Ότι ο άξιος ανταμείβεται και ο ανάξιος όχι. Ωραία για τον άξιο. Και αυτός που δεν είναι άξιος; Στο ανάθεμα.Και τι μας νοιάζει εμάς;Δε πάει να πνιγεί. Εμείς είμαστε στους άξιους. Πάλι ατομισμός δηλαδή. Ατομισμός, που όμως δεν μας πειράζει όσο είμαστε μέσα στο σύστημα.Ο ολοκληρωτικός ατομισμός,για να μην χαθούν τα δήθεν οικονομικά κεκτημένα,δεν οδήγησε τους χιλιάδες αγανακτισμένους στους δρόμους;Παρένθεση.Θα ήθελα να ρωτήσω μερικούς από δαύτους.Αν είχα τη δυνατότητα θα τους ρωτούσα όλους.Για την τεραστία εγκληματικότητα,για την αθρόα λαθρομετανάστευση,για την προσβολή οσίων και ιερών από τον κάθε άσχετο τυχάρπαστο μηδενιστή γιατί δεν έχετε βγει εώς σήμερα στους δρόμους;Συνεχίζω.Οι ανάξιοι λοιπόν ας πάνε να πεινάσουν. Κοινωνία αδιάφορη και σκληρή για τον ανάξιο και έτσι επικυρώνεται καθημερινά το ρητό του Πλαύτου:Homo homini lupuw(ο άνθρωπος είναι λύκος για τους ανθρώπους).Αφού λοιπόν αποκτήσουμε τα εφόδια και γίνουμε άξιοι, ανταμειβόμαστε με μια καλή δουλειά, που σημαίνει στον πολιτισμό μας, μια δουλειά να βγάζουμε καλά χρήματα. Ιδιοκτήτες χρημάτων. Άλλη αγωνία και αυτή. Απόκτηση χρημάτων. Εδώ και αν πρέπει να υπερνικήσουμε, ενίοτε με κάθε τρόπο, τον αντίπαλο ( εννοώ τον συνάνθρωπο), ώστε εμείς να αποκτήσουμε χρήματα. Γράφει για το χρήμα ο Οδυσσέας Ελύτης: Πρώτο σύμπτωμα της λέπρας το χρήμα, μαζεύει ανυπαρξία ο λεπρός και χαίρεται.Και όταν βγάλουμε χρήματα, πάλι αγωνία να αυγατίσουν, για να γίνουμε ιδιοκτήτες κινητών και ακινήτων υλικών. Πάντως κυρίαρχη έγνοια μας η έννοια της ιδιοκτησίας. Όπως λέει και η λέξη. Δικά μας να ναι. Όχι των άλλων. Όλα ατομισμός, όλα χρησιμοθηρία, όλα ωφελιμισμός και όλα αυτά για την ευδαιμονία.Και που καταλήγουμε; Μια ατέλειωτη αγωνία, από τη μέρα που πηγαίνουμε στην πρώτη τάξη του δημοτικού, μέχρι τη μέρα που συνταξιοδοτούμαστε τουλάχιστον (μετά δεν μπορείς εύκολα να τα αυξήσεις τα χρήματα και το ρίχνεις σε ορισμένες περιπτώσεις και στη θρησκεία) ή ακόμη και μέχρι να αναπαυθούμε εν Κυρίω.Και άγχος ατελείωτο για να πετύχουμε όλα αυτά, στη συνέχεια δε φόβος και τρόμος μην και τα χάσουμε. Αγωνία, άγχος και φόβος.Αυτά γεννά το μοντέλο ζωής αυτό.Ενεργούμε σα να κουβαλάμε μέσα μας την επιθυμία του θανάτου όπως είπε εύστοχα ο Σαράντος Καργάκος. Για την άδεια μας ψυχή όμως κανένα ενδιαφέρον.Τα λόγια του Θεού«Τί γάρ ωφελειται άνθρωπος εάν τον κόσμον όλον κερδήση,την δε ψυχήν αυτού ζημιωθη;»μας φαίνονται τόσο ξένα γιατί δεν τα δώσαμε ποτέ μα ποτέ σημασία.Οπότε και το ζητούμενο, η ευδαιμονία, πάει περίπατο.Ένα υπέροχο σύστημα. Ένα σύστημα μέσα στο οποίο η φτώχεια και η ανέχεια ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού, ο ατομισμός και η αγωνία για την κατάκτηση υλικών πραγμάτων, η αδιαφορία για τον άλλον, δεν είναι παθολογία αλλά φυσιολογία του πολιτισμικού μοντέλου. Ακούω να λένε ότι για τη δεινή οικονομική κατάσταση ευθύνονται οι πολιτικοί, γιατί έκλεβαν και γενικά δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους. Όχι λέω εγώ. Πολύ καλά έκαναν τη δουλειά τους. Ήταν απόλυτα συνεπείς στις αξίες που το πολιτισμικό μοντέλο που υπηρετούν, θεοποιεί. Αφού ο σκοπός του ανθρώπου είναι να γίνει ιδιοκτήτης γιατί να μην κλέψουν; Γιατί να μην αδικήσουν αφού αυτό θα τους απέφερε κτήση;Και μην ξεχνάτε σας παρακαλώ ότι το δικαίωμα για αυτήν τη συμπεριφορά τους, τους το δώσαμε απλόχερα εμείς. Όλα αυτά δεν αφορούν μόνο τους άλλους, αλλά δυστυχώς όλες και όλους μας. Μου ‘πε αγαπητοί/ες μου κάποτε κάποιος: Πέρασα μια ζωή, πολλά χρόνια, φίλος αδελφικός με κάποιους, όλοι άνθρωποι της εκκλησίας. Με άνεση μεγάλη οικονομική οι περισσότεροι. Καλοί άνθρωποι. Μα δεν με ρώτησαν μια φορά, αν και ’ξέραν ότι έχω οικονομικές δυσκολίες : πως τα φέρνεις βόλτα οικονομικά βρε φίλε; Όχι να μου δώσουν χρήματα. Ποτέ. Αλλά μια ερώτηση, παιδάκι μου. Γιατί, νομίζετε εγώ ρώτησα εάν υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι για το πως τα φέρνουν βόλτα, όχι μόνο οικονομικά αλλά και γενικά με τις δυσκολίες που έχουν στη ζωή τους;Παιδιά του συστήματος είμαστε, κύριοι, οι περισσότεροι. Και υποστηρικτές του. Περνάμε τη ζωή μας με αγωνία κτήσης και αφού τα αποκτήσουμε μας πιάνει τρόμος μην τα χάσουμε. Και ο φόβος αυτός καθορίζει τη στάση ζωής μας. Εδώ ολόκληρος Πέτρος και αρνήθηκε το Χριστό, γιατί φοβήθηκε μη χάσει κάποια ίσως προνόμια που είχε αποκτήσει. Ενώ ο ληστής που δεν είχε τίποτα να χάσει παραιτήθηκε και είπε « Μνήσθητί μου, Κύριε όταν έλθης εν τη βασιλεία σου».Θα σας φανεί περίεργο αλλά είμαι αισιόδοξος για το μέλλον. Εικάζω ότι αυτή η πολύπλευρη κρίση θα ανοίξει τα στραβά μας για να δούμε πόσο μικρονοΪκοι άρρωστοι ήμασταν με το χρήμα. Θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε ότι τόσα χρόνια μας ήταν άχρηστο που γίναμε δούλοι του,γιατί χάσαμε το σπουδαιότερο.Την ανθρωπιά μας Θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε πόσο κακό κάναμε που αδειάζαμε το είναι μας για να γεμίζουμε την τσέπη μας. Είναι ώρα να αποκτήσουμε σχέση με τον εαυτό μας, σχέσεις με τους διπλανούς μας,τους γείτονες μας τους συνανθρώπους μας ρε παιδιά. Είναι ώρα να αποκτήσουμε σχέσεις με την πατρίδα μας που εδώ και δεκαετίες ασελγούμε επάνω της με όλη μας τη χυδαιότητα και μετά ξεδιάντροπα της ζητούμε και τα ρέστα.
ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ ΤΣΑΒΟΣ