Ο Ναός της Αγίας Αικατερίνης στο επισκοπείο Κοζάνης λειτουργούσε από τα παλιά χρόνια, επί επισκόπου Μελετίου.1745-1752 , ως επίσκοπος Σερβίων και Κοζάνης, ενώ προηγουμένως, τα έτη 1734-1745, είχε την έδρα του στα Σέρβια., και είχε το τίτλο επίσκοπος Σερβίων. Όταν όμως μεταφέρθηκε η έδρα στην Κοζάνη το 1745, φρόντισε και με ενέργειές του έχτισε το επισκοπείο, το λαμπρό αυτό κτίσμα, που είναι πλέον μνημείο ιστορικό. Tο 1785 τοποθετήθηκε επίσκοπος ο Θεόφιλος, ο οποίος προκειμένου να διαφυλάξει τα ιερά σκεύη της Παναγίας Ζδανίου, φαίνεται είχαν γίνει προσπάθειες να λεηλατηθεί ο ναός, τα συγκέντρωσε και τα έφεραν στο επισκοπείο για φύλαξη όπως αναφέρεται «στους κώδικες του επισκοπείου», μεταξύ των ιερών σκευών που συγκέντρωσαν ήταν και «εις θυμιατός αργυρούς όπου ευρίσκεται εις την Αγίαν Αικατερίνη», το αναγράφει το έγγραφο παραδόσεως των σκευών και το οποίο υπογράφουν οι ιερείς, Σακελλίου Δημήτριος, ιερεύς μάρτυς, ο πρωτόπαπας Γεώργιος ιερεύς μάρτυς, ο δευτερεύων Μανουήλ, ιερεύς μάρτυς, Ο λογοθέτης Ιωάννης μάρτυς, ο Ρήτωρ Ρούσης Κοντορούση ( ο Αριστοκρατικός όπως τον αποκαλούσε ο επίσκοπος Θεόφιλος και αρχηγός μιας παράταξης Κοζανιτών, αντίπαλος του Δημοκρατικού Αυλιώτη) ο ρεφερενδάριος, «οφφίκειο του πατριαρχείου» το οποίο κατείχε ο Μάρκος Κοεμτζής. Το έγγραφο ολόκληρο είναι καταχωρημένο , σελ. 132, στο βιβλίο «Τα παρά του Αλιάκμονα εκκλησιαστικά» του Ιωάννη Δημόπουλου, πρώην γραμματέα της μητροπόλεως.
Από τα παραπάνω στοιχεία συνάγεται ότι ο ναός της Αγίας Αικατερίνης ήταν εντός του επισκοπείου από την αρχή της λειτουργίας του, δηλαδή από το έτος 1745.Φαίνεται ότι ο Μελέτιος, σύμφωνα με την ιερά παρακαταθήκη, να έχουν οι επίσκοποι στην κατοικία τους ναό για να προσεύχονται κάθε βράδυ , όπως αναφέρουν οι γραφές των πατέρων της εκκλησίας, να ζητούν συγχώρηση από τον Κύριο για το ημερήσιο έργο τους και δύναμη να συνεχίζουν τα ιερά τους καθήκοντα, διδάσκοντας και τηρώντας πιστά το λόγο του Κυρίου. Με τα δεδομένα αυτά, ο ναός της Αγίας Αικατερίνης έχει μεγάλη χριστιανική ιστορική αξία, όπως και το επισκοπείο, που κηρύχτηκε διατηρητέο ως ιστορικό μνημείο αφού βρισκότανε εντός αυτού. Και συνεπώς έπρεπε να παραμείνει στη θέση του, και όπως είμαι σε θέση να γνωρίζω, δεν υπήρχε πρόβλημα μη παραμονής του ναού εντός του χώρου του επισκοπείου, από την 17η εφορεία Βυζαντινών αρχαιοτήτων, διότι δεν αλλοίωνε την αρχική εξωτερική μορφή του κτίσματος.
Ήταν τεράστια χριστιανική παράλειψη, για να μην πω ασέβεια και ανευλάβεια προς την Αγία Αικατερίνη, να μην παραμένει στην ίδια θέση ο ναός της. Ο λαός της Κοζάνης είναι συνδεδεμένος από παλιά με την Αγία Αικατερίνη, ώστε μεγάλος αριθμός Κοζανιτισσών να φέρει το όνομα της Αγίας Αικατερίνης , δεν υπάρχει σχεδόν σπίτι στην Κοζάνη που να μην έχει όνομα Αικατερίνη, «Κατιρνούλα ή Κατιρίν’ή Κατίγκου» όπως τους αποκαλούσαν παλιά, λατρεύεται ιδιαίτερα και μάλιστα έχει τη σημασία του ως ναός που βρίσκεται στο χώρο του επισκοπείου,
Στην εορτή της Αγίας Αικατερίνης γινότανε μεγάλο πανηγύρι και την παραμονή προ του εσπερινού προσέρχονταν οι φέρουσες το όνομα η έστελναν τα παιδιά τους, εγώ πήγαινα πάντοτε γιατί η μητέρα μου ήταν Αικατερίνη και προσκόμιζα το πρόσφορο-λειτουργιά, ζυμωμένο από τις μάνες ή τις γιαγιάδες, που έφεραν το όνομα, τυλιγμένη σε άσπρη κεντητή πετσέτα, με τις λαμπάδες κ.ά. Είχαμε μάλιστα όλοι, βαθύ δέος, διότι θα επισκεπτόμασταν το επισκοπείο, τέτοιος σεβασμός υπήρχε προς το δεσποτικό όπως το αποκαλούσαν, αφού έμεινε ο δεσπότης μας. Εποχές όμορφες που είχαν αγνότητα στην πίστη και σεβασμό στους ποιμένες, που τότε ήταν σωστοί πνευματικοί πατέρες, με χριστιανικό απόσταγμα στη συμπεριφοράς τους. Όταν δε οι Κοζανίτες περνούσαν έξω από το επισκοπείο έκαναν το σταυρό τους, φανταστείτε πόσο βαθιά ευλαβούντο. Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος της λατρείας προς την Αγία Αικατερίνη, πρέπει να έχει βαθιά πίστη και να είναι μυημένος στην παράδοση των Κοζανιτών.
Να θυμίσω ότι ο ναός της Αγίας Αικατερίνης ήταν στο δεύτερο όροφο του επισκοπείου στη δυτική πλευρά, (το δείχνει το σχεδιάγραμμα), με είσοδο από μέσα από το επισκοπείο και επί μακαριστού Διονυσίου, «του μεγάλου εκείνου Ιεράρχη», κατασκευάστηκε και εξωτερική σκάλα για να διευκολύνει την επίσκεψη των προσκυνητών κατά την εορτή της Αγίας Αικατερίνης 25-Νοεμβρίου, που πανηγύριζε ο ναός. Λέγανε δε, ότι οι λειτουργιές ήταν τόσες πολλές που μπορούσαν να χορτάσουν 5000 χιλιάδες ανθρώπους, αναφερόμενοι στην παραβολή του Κυρίου.
Γιατί επικράτησε η αρνητική αυτή σκέψη να μην ανακατασκευαστεί ο Ναός της Αγίας Αικατερίνης στο εσωτερικό του επισκοπείου;, δεν γνωρίζουμε. Σημασία έχει ότι το επισκοπείο δεν έχει ναό να προσεύχεται ο επίσκοπος, όπως συμβαίνει σ’όλες σχεδόν τις μητροπόλεις , όπως είμαι σε θέση να γνωρίζω, να έχουν ναό οι κατοικίες των επισκόπων, τιμώντας κάποιον Άγιο και προσεύχονται. Γιατί ο χώρος του επισκοπείου δεν είναι κοσμικός αλλά λατρευτικός και από κει ο ποιμένας διοχετεύει το πνεύμα του Χριστιανισμού, στο ποίμνιό του.
Η προσπάθεια να κατασκευαστεί ένα μικρό παρεκκλήσι της Αγίας στον κήπο του επισκοπείου, με βρίσκει αντίθετο, γιατί θεωρώ καταφρόνηση προς το πρόσωπο της Αγίας, επηρεαζόμενος άμα και από την επίσκεψη και παραμονή μου μιας εβδομάδας, εντός του μοναστηριού της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Εκεί νιώθεις κατάβαθα την αξία του Χριστιανισμού και την αλήθεια που εκπέμπει το φως της αγάπης και της πανανθρώπινης ευδοκίας, με τη θυσία της Αγίας Αικατερίνης.
Όσον αφορά το χώρο που επρόκειτο να τοποθετηθεί το εκκλησάκι ότι είναι Κ.Χ., δηλαδή κοινόχρηστος χώρος, δεν συμφωνώ με τον χαρακτηρισμό αυτόν. Διότι δεν είναι δυνατόν στο ιστορικό αυτό μνημείο της Κοζάνης, που είναι το κτήριο του επισκοπείου, να τεμαχίζεται ο κήπος του και να θεωρείται ένα μέρος αυτού Κ.Χ., δηλαδή θα διανοιχθεί δρόμος από την Ξενοφώντος προς την Χ. Μεγδάνη; ή θα κατασκευαστεί παιδική χαρά;. Να θυμίσω στους Κοζανίτες ότι το οικόπεδο του επισκοπείου, το είχε αγοράσει ο επίσκοπος Μελέτιος το 1745, από τον ιερέα Γεώργιο Στεφανή, 550 γρόσια και ήταν κήπος του ιερέα. Επίσης ο επίσκοπος Βενιαμίν το 1826 αγόρασε αγρόν γειτνιάζοντα με το επισκοπείο, από τον ιερέα Μάρκου και έτσι μεγάλωσε ο αύλειος χώρος επίσκοπείου, (αναφέρονται στο βιβλίο του Γιάννη Δημόπουλου) και το 1929 με τη μεσολάβηση του Δημάρχου Στέργιου Καραγκούνη, παραχώρησε ο μητροπολίτης μακαριστός Ιωακείμ, χώρο από το οικόπεδο του επισκοπείου και κατασκευάστηκε στη δεκαετία του 30, Δημοτικό σχολείο, σύγχρονο της εποχής που ονομάστηκε πρώτο (Α) και στο οποίο φοίτησα διότι ανήκε στη γειτονιά μας . Συνεπώς έχει και το επισκοπείο την προσφορά του προς το Δήμο. Οφείλουμε ως χριστιανοί να σεβόμαστε το επισκοπείο. Και οφείλει το δημοτικό συμβούλιο Κοζάνης να ασχοληθεί με το ιστορικό αυτό μνημείο, που είναι μοναδικό στην πόλη μας, με παρουσία 300 ετών. Ευτυχώς που ήταν επισκοπείο και δεν κατεδαφίστηκε, όπως έγινε με τόσα άλλα αξίας κτίσματα- αρχοντικά, που θα κοσμούσαν σήμερα την πόλη μας. Καθώς και το σπίτι του Μακεδονομάχου Νικολάου Μαλούτα που το είχε προσφέρει, ευρισκόμενο επί της οδού Π. Χαρίση, στο Δήμο Κοζάνης για να λειτουργήσει ως μουσείο του ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΏΝΑ.
Να πάρει απόφαση το Δημοτικό συμβούλιο, δική του αρμοδιότητα είναι, και να αποχαρακτηρίσει το Κ.Χ. από τον κήπο του επισκοπείου και επί πλέον να βοηθήσει και στη δημιουργία ενός ωραίου κήπου, με πολύ πράσινο, αναδεικνύοντας έτσι και την αρχιτεκτονική του επισκοπείου. Να είναι μια ωραία πράσινη όαση στο κέντρο της πόλης, χάρη στις προσπάθειες του Δήμου, και να μην αρκούμαστε μόνο στα λόγια ότι είμαστε πράσινοι, χρειάζονται έργα πράσινα. Να θυμίσω στους ηλικιωμένους ότι επί μακαριστού μητροπολίτη Κωνσταντίνου Πλατή, 1945-1957, ήταν όλος ο κήπος ανθισμένος με λουλούδια και δέντρα και με ωραία παγώνια, τα ορνιθόμορφα αυτά πτηνά με εντυπωσιακά πολύχρωμα φτερά, που ανοίγουν σαν βεντάλια. Καθόταν ο μακαριστός Κωνσταντίνος στον κήπο, περιστοιχιζόμενος από τα παγώνια και δεχόταν επισκέπτες. Μια πολύ ωραία εικόνα πνευματικού ποιμένα, μιας άλλης όμορφης εποχής. Η παιδική μας μνήμη τα απεικονίζει σήμερα στο μυαλό μας και νιώθουμε ψυχική αγαλλίαση, νοσταλγώντας τις μέρες εκείνες. Να προσθέσω ότι ο χαρακτηρισμός Κ.Χ. έφερε και ένα θετικό αποτέλεσμα ανέλπιστα, που το εκτιμώ ιδιαίτερα, γιατί δεν τοποθετήθηκε ο ναϊσκος στον κήπο, που διαφωνώ να τοποθετηθεί στο χώρο αυτό.
Για την ανέγερση του Ναού της Αγίας Αικατερίνης έχω να προτείνω δύο θέσεις.
Α. Να διαμορφωθεί το ισόγειο του κτηρίου που είναι δίπλα από το επισκοπείο, το οποίο έχτισε ο πρώην μητροπολίτης κ. Αμβρόσιος για κατοικία του, που σχολιάστηκε ως κτίσμα έκτρωμα και παράνομο, γιατί κτίστηκε δίπλα σε διατηρητέο ιστορικό μνημείο και ο νόμος απαγορεύει. Ο κ. Αμβρόσιος αποχώρησε και παραμένει ημιτελές έκτοτε το κτήριο. Και δεν γνωρίζουμε ποιοι δημόσιοι οργανισμοί ή υπηρεσίες έδωσαν χρήματα για να κτιστεί. Ιδού πως διαχειρίζονται οι αξιωματούχοι τα χρήματα του λαού, πως λοιπόν να μη φτωχύνει το κράτος. Ελέχθη από τον μητροπολίτη κ. Παύλο ότι το κτήριο αυτό, θα γίνει κειμηλιοθήκη εκκλησιαστικών κειμηλίων, είδους μουσείου δηλαδή, πολύ καλή η σκέψη αυτή. Οι ευσεβείς αδερφοί Δημοξένου, Λάζαρος και Σοφία, που μένουν στη Θεσσαλονίκη, προσέφεραν ένα σεβαστό ποσό, όπως λένε οι συγγενείς τους, στον μητροπολίτη κ. Παύλο, 160 χιλιάδες Ευρώ για την ίδρυση της κειμηλιοθήκης. Θα είναι μια πολύ καλή επένδυση των χρημάτων, γιατί η μητρόπολη της Κοζάνης δεν διαθέτει μουσείου διαφύλαξης ιερών σκευών, άμφια πρώην μητροπολιτών που τα άφησαν στη μητρόπολη, παλιές εικόνες και πολλά άλλα αξίας αντικείμενα που είναι συνδεδεμένα με τη μητρόπολη της Κοζάνης και με τους ιεράρχες αυτής. Γιατί όμως καθυστερούν οι εργασίες δημιουργίας της κειμηλιοθήκης, ενώ τα χρήματα υπάρχουν;
Επίσης και για το Ναό της Αγίας Αικατερίνης υπάρχουν τα χρήματα, τα οποία έδωσε η κ. Δέσποινα, 70 χιλιάδες ευρώ, όπως είχε ανακοινωθεί και μάλιστα είχε ονομασθεί και Τάμα της ευσεβεστάτης Κυρίας. Το κτήριο αυτό έχει και το βυζαντινό χρώμα που προσαρμόζεται στην Αγία Αικατερίνη του Σινά. Θα είναι δε η πρόσβαση εύκολη προς την εκκλησία, διότι υπάρχει η μικρή σιδερένια πόρτα στην άκρη του κήπου προς την πίσω πλευρά του 1ου Δημοτικού, οπότε εύκολα θα εισέρχονται οι προσκυνητές να ανάβουν το κερί τους και να προσεύχονται στην Αγία Αικατερίνη, τη δική τους, όπως τη θεωρούν οι Κοζανίτες. Και ένας άλλος λόγος που δεν ανεγέρθηκε Ναός της Αγίας Αικατερίνης σε άλλο χώρο της πόλης μας, ενώ το όνομά της φέρουν τιμητικά πληθώρα Κοζανιτισσών, είναι, διότι σέβονταν το Ναό της που ευρίσκετο εντός του επισκοπείου, μια λατρευτική προσήλωση που ανταποκρίνεται στους ευσεβείς Κοζανίτες.
Μπορεί ο Ναός να στεγαστεί αντί στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο του κτηρίου, όπως θα κρίνουν οι ειδικοί περί ναών.
Β. Άλλη θέση για να αναγερθεί ο ναός της Αγίας Αικατερίνης είναι ο χώρος αριστερά από το επισκοπείο και πίσω, όπου έχουν δημιουργηθεί δύο χώροι για στάθμευση αυτοκινήτων, (το δείχνει η φωτογραφία), δηλαδή εδόθη προτεραιότητα για την στάθμευση των αυτοκινήτων και όχι η ανέγερση του Ναού της Αγίας Αικατερίνης; Είναι σημεία των καιρών ή οι ίδιοι διαβρώνουμε την πίστη στη Θρησκεία μας και όχι οι μασονία όπως διακηρύσσουν τινές. Εκεί το μέρος είναι το πλέον κατάλληλο και μπορεί να έχει είσοδο και από την εξωτερική πλευρά του επισκοπείου από την οδό Δημογεροντίας.Η άλλη εναλλακτική λύση είναι να ανεγερθεί πάνω από το χώρο στάθμευσης των αυτοκινήτων και να επικοινωνεί με την δυτική πλευρά του επισκοπείου για να εισέρχεται ο μητροπολίτης με περισυλλογή και να προσεύχεται ταπεινά για το καλό του ποιμνίου του, σύμφωνα με τις θρησκευτικές παραδόσεις των Πατέρων της εκκλησίας.
Ο Ναός της Αγίας Αικατερίνης πρέπει να περιβάλλεται με Κύρος και Σεβασμό ως ιστορικό θρησκευτικό μνημείο των Κοζανιτών , άσχετα αν δεν έχει τα χαρακτηριστικά ενός βυζαντινού ναού, έχει όμως τα χαρακτηριστικά της λατρείας των Κοζανιτών εδώ και τρεις αιώνες. Και αυτό είναι ισχυρότερο όλων των άλλων παραμέτρων και δεν μπορεί να γίνει παρεκκλησάκι. Θα πληγωθεί η θρησκευτική μας συνείδηση. ΠΡΟΣΟΧΗ λοιπόν!
Γιάννης Κορκάς