Όλγα Μούσιου-Μυλωνά
Επικεφαλής της Μείζονος Μειοψηφίας
του Δήμου Φλώρινας
Ο «Καλλικράτης», η Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης εντάσσεται στο συνολικό σχεδιασμό των πρωτοβουλιών της κυβέρνησης για ένα αξιόπιστο, ευέλικτο και λειτουργικό κράτος στην υπηρεσία του πολίτη. Για ένα κράτος που θεμελιώνεται στην αξιοκρατία, στη χρηστή οικονομική διαχείριση και τη διαφάνεια, που μπορεί να αξιοποιήσει έντιμα και αποτελεσματικά τα χρήματα του ελληνικού λαού και να διευκολύνει την παραγωγή και τη δίκαιη διανομή του πλούτου. Είναι μια πρωτόγνωρη δομική αλλαγή, που έγινε με το βλέμμα προσηλωμένο στις ανάγκες της χώρας και του πολίτη και σε επίπεδο θεσμικού πλαισίου πείθει ακόμα και τους πλέον δύσπιστους, γιατί συμβάλει στη δημοσιονομική σταθερότητα της χώρας, αλλά ταυτόχρονα απελευθερώνει και τις αναπτυξιακές δυνάμεις της.
Σημαντική παράμετρος για την επιτυχία της ριζικής αναδιάρθρωσης της Αυτοδιοίκησης και της Διοίκησης της χώρας είναι οι χωροταξικές ρυθμίσεις και τα όρια των νέων Δήμων. Βασικό κριτήριο είναι η δημιουργία ισχυρών διοικητικών ενοτήτων, ώστε να είναι σε θέση να ασκήσουν με αποτελεσματικό, διαφανή και βιώσιμο τρόπο το σύνολο των αρμοδιοτήτων που τους ανατίθενται.
Κι ενώ σε όλους τους νομούς διαλέγονται και ερίζουν για την οριοθέτηση των νέων Δήμων και μάχονται για τη δημιουργία όσο γίνεται περισσότερων Δήμων, εμείς στη Φλώρινα, χωρίς δημόσια διαβούλευση, προτείναμε δυο Δήμους στο νομό (ποιο σοφοί άραγε;), μέσα σε ένα κλίμα ασυνήθιστης συναίνεσης, ενώ νομοί με ανάλογα πληθυσμιακά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά με τα δικά μας αυτοπροτείνονται να έχουν τρεις και παραπάνω Δήμους (Καστοριά, Άρτα, Θεσπρωτία, Πρέβεζα, κλπ.)
Ο διορατικός και αποτελεσματικός Υπουργός Εσωτερικών, κ. Ραγκούσης, γνωρίζοντας ότι κάθε κανόνας έχει και τις εξαιρέσεις του, δεν αντιμετωπίζει δογματικά το θέμα της οριοθέτησης των νέων Δήμων και μάλιστα προτίθεται, σύμφωνα με τις δηλώσεις του, να δεχθεί υποδείξεις, προτάσεις και τροποποιητικές εισηγήσεις που φτάνουν έως και το 30% του αρχικού σχεδίου. Προϋπόθεση της ενσωμάτωσης τυχόν είναι οι τροποποιητικές εισηγήσεις να είναι ορθολογικές, βελτιωτικές και να στηρίζονται στο πνεύμα της διοικητικής αναδιάρθρωσης, που θέλει Δήμους ισχυρούς, ανταγωνιστικούς και αναπτυξιακούς.
Θεωρώ, λοιπόν, ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να επανεξεταστεί το ζήτημα αυτό με νέους όρους. Η άποψή μου είναι ότι ο Δήμος Πρεσπών θα πρέπει να παραμείνει ξεχωριστός Δήμος με ειδικές αναπτυξιακές προϋποθέσεις που αντιστοιχούν σε περιοχές με χαρακτηριστικά νησιωτικότητας.
Στο δημοσίευμα του Δημάρχου Πρεσπών, κ. Λ. Ναλπαντίδη, παρατίθενται μια σειρά από επιχειρήματα, κι ενώ διαφωνώ ριζικά με την αρνητική του θέση για τον «Καλλικράτη», συμφωνώ σε μεγάλο μέρος με τους σημαντικούς λόγους που επικαλείται προκειμένου να παραμείνουν οι Πρέσπες ξεχωριστός Δήμος και θα επιχειρήσω να συμβάλω στην ενδυνάμωση αυτής της πρότασης με τα δικά μου επιχειρήματα, σύμφωνα με τα κριτήρια για τη χωροθέτηση των διοικητικών ορίων των νέων ΟΤΑ (άρθρο 100).
Α. Γεωγραφικά και Χωροταξικά κριτήρια
1. Ο Δήμος Πρεσπών, στα βορειοδυτικά σύνορα του νομού Φλώρινας με την Αλβανία και την ΠΓΔΜ, με 13 δημοτικά διαμερίσματα, καταλαμβάνει έκταση 413,5 Km2 και είναι ο μεγαλύτερος καποδιστριακός δήμος σε έκταση στον νομό. Ανταποκρίνεται στο κριτήριο της έκτασης, γιατί οι νέοι ΟΤΑ θα πρέπει να έχουν επαρκή έκταση αλλά όχι υπέρμετρα διευρυμένη (άρθρο 99), ώστε να διοικούνται καλύτερα.
2. Μορφολογικά ο χάρτης της περιοχής «μιλάει» από μόνος του και σηματοδοτεί με τους μεγάλους ορεινούς όγκους του Βαρνούντα ανατολικά και του Τρικλάριου (Σφήκα) νότια, την αυθύπαρκτη παρουσία της περιοχής από τον υπόλοιπο νομό της Φλώρινας. Η γεωγραφική ιδιαιτερότητα του τόπου, εφόσον είναι το βορειοδυτικότερο υψίπεδο της ελληνικής επικράτειας, το μοναδικό τριεθνές στα ελληνικά σύνορα με κοινές λίμνες και οι ορεινοί όγκοι που φτιάχνουν ένα φυσικό όριο συντελούν στην απομάκρυνση και καθορίζουν την αυτόνομη παρουσία μιας αυτοδιοικητικής ενότητας.
3. Η προσβασιμότητα από τη Φλώρινα είναι προβληματική, αφού τόσα χρόνια τώρα δεν καταφέραμε ούτε τη διαπλάτυνση του οδικού δικτύου που οδηγεί στις Πρέσπες, με αποτέλεσμα η μετάβαση να είναι δύσκολη και η χιλιομετρική απόσταση μεγάλη (2 ώρες σχεδόν με λεωφορείο του ΚΤΕΛ). Γνώμονας των οργανωτικών και χωροταξικών επιλογών είναι ο πολίτης και η εξυπηρέτηση των αναγκών του. Οι νέοι Δήμοι δεν θα πρέπει να μειώνουν την προσβασιμότητα του πολίτη στις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων. Η προσπέλαση των ορεινών όγκων σαφώς και αποτελεί εμπόδιο συμμετοχής στα αυτοδιοικητικά δρώμενα για τους κατοίκους των Πρεσπών.
Β. Πληθυσμιακά, Ιστορικά και Κοινωνικά κριτήρια
1. Ο συνολικός πληθυσμός είναι 1.851 κάτοικοι (απογραφή 2001). Αξίζει, όμως, να θυμηθούμε ότι κατά τη δεκαετία του 1940 η Πρέσπα με 7.000 κατοίκους αφανίστηκε από τις δραματικές συνέπειες της γερμανικής Κατοχής και του εμφύλιου πολέμου, όπου ερήμωσαν πολλά χωριά (Δασερή, Κρανιές, Αγκαθωτό, Πυξός, Σφήκα) και πολλοί κάτοικοι εγκατέλειψαν τη περιοχή ως πολιτικοί πρόσφυγες. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, καθώς οι Πρέσπες έχουν αναδειχθεί σε περιοχή διεθνούς ενδιαφέροντος και ενθαρρύνεται η ανάπτυξη εναλλακτικών οικονομικών δραστηριοτήτων και μορφών τουρισμού, προσελκύονται όλο και περισσότεροι επισκέπτες και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις δημογραφικής ανάκαμψης. Είναι η μεγάλη ευκαιρία να δοθούν ειδικά κίνητρα για την παραμονή των κατοίκων στις Πρέσπες και τη μεταδημότευση κι άλλων στην περιοχή, εφόσον είναι εθνική μας προτεραιότητα η θωράκιση των συνόρων και η πληθυσμιακή ενίσχυση των παραμεθόριων και συνοριακών περιοχών.
2. Άλλωστε, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας και το τεκμήριο της αρμοδιότητας υπέρ της αποκέντρωσης, η ανάπτυξη μιας περιοχής και η διευθέτηση τοπικών αναγκών πρέπει να προέρχονται από όργανα και θεσμούς που έχουν ειδικό και άμεσο δεσμό με το τοπικό στοιχείο, γνωρίζουν τα προβλήματα, βιώνουν τις ανάγκες, ελέγχουν και κυρίως ελέγχονται αποτελεσματικότερα.
Όσο, όμως, απομακρύνεται το κέντρο της διοίκησης, τόσο οι κάτοικοι συγκεντρώνονται σε αυτό και ακυρώνεται η πραγματική αποκέντρωση. Το άρθρο 98 αναφέρει με σαφήνεια ότι οι ΟΤΑ που θα προκύψουν από τη διαδικασία νέας χάραξης θα πρέπει να συμβάλουν στην ενδυνάμωση της συμμετοχής του πολίτη στους θεσμούς και στις διαδικασίες της τοπικής δημοκρατίας. Και ενώ οι αυτοδιοικητικές δραστηριότητες αποτελούν κάποιες φορές κίνητρο παραμονής των κατοίκων στον τόπο τους, όταν θα απομακρυνθούν τα κέντρα λήψης αποφάσεων πόσο θα διευκολυνθούν οι κάτοικοι των Πρεσπών στη συμμετοχή τους; Μήπως, όμως, έτσι οδηγούμαστε σε δημογραφικό όλεθρο και στον αφανισμό της περιοχής;
Γ. Περιβαλλοντικά και Πολιτιστικά κριτήρια
1. Οι πανέμορφες λίμνες, Μικρή Πρέσπα με επιφάνεια 47,35 Km2, από τα οποία τα 43,5 είναι στην Ελλάδα και τα υπόλοιπα στην Αλβανία, και η Μεγάλη Πρέσπα, επιφάνεια 272 Km2, από τα οποία τα 39 είναι στην Ελλάδα, αποτελούν μοναδικές λίμνες σπάνιας ομορφιάς και εξαιρετικού οικολογικού ενδιαφέροντος. Η σπουδαιότητα των Πρεσπών ως ενδιαίτημα σημαντικών ειδών είναι αναγνωρισμένη διεθνώς. Είναι ο μεγαλύτερος Εθνικός Δρυμός στην Ελλάδα, με έκταση 250 Km2, στον οποίο συναντά κανείς μια σειρά από διαφορετικούς βιότοπους, καλαμιώνες, υγρολίβαδα, αγροτικές εκτάσεις, δασικές διαπλάσεις, υποαλπικά και αλπικά λιβάδια.
Η ποικιλία των βιοτόπων απεικονίζεται και στο μεγάλο αριθμό φυτικών ειδών, που αποτελούν τη χλωρίδα της περιοχής. Από τα 6.000 είδη φυτών της ελληνικής χλωρίδας, στις Πρέσπες φύονται περίπου 1.400 είδη (σχεδόν το 25%), κάποια από τα οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικά (Κενταύρια, Phelypaea prespana, κέδρα ή Βουνοκυπάρισσα και σπάνια υπεραιωνόβια δέντρα).
Στην πανίδα της περιοχής, που περιλαμβάνει 45 είδη θηλαστικών και 21 είδη ερπετών, εξέχουσα θέση καταλαμβάνουν τα πουλιά. Τα 260 από τα 420 είδη πουλιών της Ελλάδας συναντώνται στις Πρέσπες, πολλά από αυτά είναι εξαιρετικά σπάνια, όπως ο Αργυροπελεκάνος και ο Ροδοπελεκάνος, σύμβολα του Δρυμού, ο Χρυσαετός, η Λαγγόνα, ο Αργυροτσικνιάς, ο Χηνοπρίστης, κ.ά.
Αυτός ο σπάνιος περιβαλλοντικός πλούτος, η μέγιστη κληρονομιά του τόπου μας πρέπει να προστατευτεί και να διαφυλαχτεί ως «κόρη οφθαλμού» από μια δημοτική αρχή που θέτει τον όρο αυτόν ως πρώτιστη αναγκαιότητα.
2. Η ταυτότητα του τόπου σηματοδοτεί σε συμβολικό και σε σημειολογικό επίπεδο για όλη την Ελλάδα ότι οι Πρέσπες (brand name) είναι τόπος συνάντησης λαών και πολιτισμών των Βαλκανίων. Η προστασία και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί για την περιοχή σημαντική προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη τοπική ανάπτυξη, με δεδομένο τον πολιτιστικό της πλούτο και τη σημαντική πολιτιστική δημιουργία η οποία αναπτύσσεται διαχρονικά. Με 26 κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους και βυζαντινά και τα μεταβυζαντινά μνημεία, μοναστικά κτίσματα, ασκηταριά, ναούς, με κορωνίδα τη Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, δύο Πολιτιστικά Κέντρα, του Αγίου Γερμανού και του Λαιμού, Βιβλιοθήκη και Λαογραφικό μουσείο και με τις πολιτιστικές εκδηλώσεις «Πρέσπεια», η περιοχή χαρακτηρίζεται από τη διαχρονική πολιτιστική της δραστηριότητα, που αποτελεί ένα «προϊόν» υψηλής προστιθέμενης αξίας με διεθνή καταξίωση και αναγνώριση.
Δ. Αναπτυξιακά και Οικονομικά κριτήρια
1. Η αναπτυξιακή προοπτική των Πρεσπών είναι ζήτημα εθνικής προτεραιότητας και στοίχημα της αυτοδιοίκησης που οφείλει να διευκολύνει, να ενθαρρύνει και να στηρίζει την ανάληψη τοπικών πρωτοβουλιών και την τοπική ανάπτυξη που τα κύρια χαρακτηριστικά της βασίζονται στην αξιοποίηση των τοπικών και περιφερειακών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, στο σεβασμό στο περιβάλλον και στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Ο Δήμος Πρεσπών μπορεί να είναι οικονομικά αυτοδύναμος και λειτουργικά ανεξάρτητος ΟΤΑ (άρθρο 95), ώστε με την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της αποκέντρωσης να μπορεί να σχεδιάσει, να προγραμματίσει και να υλοποιήσει τοπικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, όπως άλλωστε επιβάλλουν οι σύγχρονες απαιτήσεις. Η δομή της τοπικής οικονομικής δραστηριότητας και ανάπτυξης είναι διαφοροποιημένη από αυτή των άλλων περιοχών του νομού, αφού η κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η μονοκαλλιέργεια των φασολιών και ο εναλλακτικός τουρισμός.
2. Στην κατεύθυνση του ανεξάρτητου Δήμου συνηγορεί και η ύπαρξη φορέων όπως η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, το Πολιτιστικό Τρίγωνο Πρεσπών, καθώς και η συμμετοχή σε Κοινοτικά και Διασυνοριακά Προγράμματα, Διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών, Ευρωπεριοχή Πρέσπες – Αχρίδα, Πρωτόκολλο Συνεργασίας Δήμων Πρεσπών, Resen (ΠΓΔΜ) και Liqenas (Αλβανίας), και άλλων διμερών συνεργασιών.
Τέλος, το θέμα της νέας διοικητικής μεταρρύθμισης χρειάζεται λύσεις κυρίως πολιτικές και κατά συνέπεια ο σχεδιασμός της πρέπει να βασιστεί σε μια διοικητική ανασυγκρότηση συνυφασμένη με το συνταγματικό πλαίσιο που στοχεύει στην ενίσχυση της διοικητικής αυτοτέλειας, της αποτελεσματικότητας, αλλά και της προοπτικής για την ανάπτυξη ενός τόπου.
Πέρα από προσωπικές βλέψεις και εγωκεντρικές σκοπιμότητες, πάνω από μικροπολιτικούς σχεδιασμούς και εμπάθειες, οφείλουμε όλοι να συμπράξουμε στην όσο γίνεται καλύτερη εφαρμογή του «Καλλικράτη» για μια δομική αλλαγή μακρόπνοου χαρακτήρα που στηρίζει τη νέα αντίληψη και τη νέα νοοτροπία αυτοδιοικητικής διακυβέρνησης και διοίκησης της χώρας.
Ευελπιστώ οι εμπλεκόμενοι θεσμικοί φορείς και οι πολίτες όλου του νομού να συμπράξουν στο δίκαιο αίτημα των κατοίκων της Πρέσπας για ανεξάρτητο Δήμο. Προσωπικά, δηλώνω ανεπιφύλακτα ότι θα στηρίξω τις αποφάσεις της μεγάλης συνέλευσης που οργανώνει ο Δήμαρχος Πρεσπών με στόχο τη δημοσιοποίηση της λαϊκής βούλησης των δημοτών του. Η επιθυμία των κατοίκων που φυλάγουν τα «κράσπεδα του Ελληνισμού» ας είναι σεβαστή από όλους μας. Ας ξαναθεμελιώσουμε το αδιαπραγμάτευτο σύνορό μας με όρους κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής ανάπτυξης.
Όλγα Μούσιου-Μυλωνά
Επικεφαλής της Μείζονος Μειοψηφίας
του Δήμου Φλώρινας