Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και της Μικρασιατικής καταστροφής είναι μνήμες καυτές για την ορθόδοξη βιοτή και την Εθνική μας συνείδηση. Ορθοδοξία και Ρωμιοσύνη συμπλέκονται σ’ αυτές τις μνήμες. Και οι δύο βγαλμένες ολοπόρφυρες από το καμίνι της δοκιμασίας σφυρηλατούνται στο αμόνι της αλήθειας, με το σφυρί της πίστης για να ενωθούν σφιχτά σε αδιάρρηκτη ενότητα κρατώντας ωστόσο την αυθυποστασία τους.
Για μας τους νεοέλληνες που πασχίζουμε να μείνουμε ενωμένοι με τις ρίζες μας, αυτές οι μνήμες μας αποκαλύπτουν το αληθινό μας πρόσωπο και τις δικές μας καταβολές, οι οποίες μας παρέχουν τη δυνατότητα να ανακαλύψουμε την πραγματική εθνική μας ταυτότητα, όπως τη συνθέτει η παρουσία του χθες στο σήμερα.
Με τη συμπλήρωση ογδονταοκτώ χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή ήλθαν στην επιφάνεια οι μνήμες των τραγικών εκείνων ημερών κατά τις οποίες άλλαξε πρόσωπο η παρουσία του Ελληνισμού στον κόσμο. Οι καημοί για τις χαμένες πατρίδες έλαβαν την πρώτη θέση στις καρδιές των νεοελλήνων και η εύλογη συγκίνηση του πλήθους είναι πάντοτε ζωηρή ακόμη. Λέξεις όμως ελπίδας δεν ακούσθηκαν. Λες και οι λέξεις «πάλε με χρόνους και καιρούς πάλε δικά μας θα’ ναι» που θέρμαναν το έθνος μας επί αιώνες μετά την άλωση δε βρίσκαν σήμερα τη δέουσα απήχηση στη λαϊκή μάζα.
Βέβαια θα ήταν εξωφρενικό να νομισθεί ότι ο Ελληνισμός όπως τον γνωρίσαμε εμείς και οι πρόγονοί μας έχει αποθάνει, αλλά ούτε ότι έχει ληθαργήσει για μακρόν χρόνον. Πολλά μας πείθουν ότι αυτό είναι παροδικό, ανάπαυλα θα λέγαμε και δεν θα έχει διάρκεια ανάλογο προς τα τεράστια μήκη χρόνου στα οποία ζει και δρα ο Ελληνισμός.
Μερικοί Έλληνες σήμερα μπορεί να τα λησμονούν, θύματα ατελεύτητων καταιγισμών κατά τους τελευταίους καιρούς, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι παύσαμε να υπάρχουμε, με άλλες λέξεις ότι στείρευσαν οι πηγές που ενεργοποιούν και αναπτύσσουν τις παντοειδείς δυνάμεις του Έθνους μας που το λάμπρυναν και το δόξασαν σαν την καλύτερη έκφραση του ανθρώπινου είδους στη γη.
Ολίγες επισημάνσεις, Μεγάλη Ελλάς, αρχαία ονομασία για την Κάτω Ιταλία και Σικελία, Έλληνες άποικοι εκεί από την Ελλάδα, δημιούργησαν κατάσταση με επίδραση και επιρροή επι αιώνες με ίχνη ανεξίτηλα. Στροφή τώρα.. ο Μέγας Αλέξανδρος και οι Έλληνες στην Ανατολή. Μετα την πόλη κράτος βασιλεία το νέο πολιτειακό σχήμα που επιφέρει συγχρωτισμό με τους εγχώριους και επιτυγχάνει τον εξελληνισμό σε μεγάλο βαθμό.
Οι Ρωμαίοι έπειτα πρώτοι στη μάχη παντοδύναμοι νικήθηκαν μόνο από τους Έλληνες του Πύρου, βασιλιά της Ηπείρου και έμειναν πάντοτε υποδεέστεροι από τους Έλληνες στο χώρο του πολιτισμού.
Να σημειωθεί ότι οι υπήκοοι του κράτους, μολονότι Έλληνες λέγονταν Ρωμαίοι, από το όνομα αυτό προέκυψε το Ρωμιός λαϊκό όνομα για τους Έλληνες μέχρι σήμερα στον τόπο μας με τα παράγωγα του Ρωμέικος, Ρωμιοσύνη κτλ. Χαρακτηριστικά και αυτά για το αεικίνητο πνεύμα του Έλληνα προς εξέλιξη. Νωρίτερα έλληνες και ελληνίζοντες εγκαταλείποντες την ίδια θρησκεία, είχαν αναλάβει το έργον της διάδοσης του Χριστιανισμού στον κόσμο, αμέσως μετα την ανάληψη του Κυρίου στους ουρανούς, δυο απόστολοι του Βυζαντίου, ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος ήταν οι πρωτεργάτες στη διάδοση του Χριστιανισμού στους σλαύους.
Άλλο σχήμα επι Τουρκοκρατίας το Πατριαρχείο Κων/πολης ως κέντρο παγκόσμιο της Ορθοδοξίας, οι ηγεμόνες παραδουνάβιων χωρών, οι μεγάλοι διερμηνείς και άλλοι εξέχοντες αξιωματούχοι Έλληνες στην υπηρεσία των Τούρκων, αυτοδιοίκητες περιοχές τεκμηριώνουν την ενεργό παρουσία των Ελλήνων στην αχανή αυτοκρατορία των κατακτητών εκείνων.
Στους δυο τελευταίους αιώνες ο Ελληνισμός αναπτύσσεται και συγκροτεί ελεύθερο κράτος, ξεσηκώνει και τους άλλους Βαλκανικούς λαούς. Η παροικία κατά τους νεότερους χρόνους είναι η μεταμόρφωση της αρχαίας αποικίας. Παροικίες άλλοτε ανθούσες έσβησαν σε χώρες της Ανατολής, αναδείχθηκαν όμως άλλες σε πρωτοφανή ακμή σε Αγγλοσαξωνικές χώρες που είναι οι πιο προηγμένες.
Στις μέρες μας το έπος του 40 έδωσε την πρώτη νίκη στο χειμαζόμενο κόσμο και του αναπτέρωσε το φρόνημα για την ελευθερία. Ιστορία του παγκόσμιου πολέμου εκείνου είναι αδιανόητο να γραφεί χωρίς αποχρώσα έκθεση του έπους εκείνου που αποδείχθηκε η αρχή του τέλους, έργον δε ολίγων και αξιών μαχητών, σε πολεμικούς μετασχηματισμούς, προσαρμοσμένων.
Στη πολυσήμαντο αυτή πορεία οι Έλληνες δια των αιώνων ποτέ δεν έχασαν τη γραμμή πλεύσης, επενόησαν δε και δοκίμασαν όλα τα πολιτεύματα με εναλλαγές κατά καιρούς.
Αλλά ας επανέλθουμε στην αφετηρία τις «χαμένες πατρίδες». Με βάση όλα τα ανώτερα πίστη μας είναι ότι δεν έκλεισε το κεφάλαιο αυτό δια παντός. Μένει πάντοτε η ελπίδα και στηρίζεται ως πιστεύεται καλά. Δε μιλούμε με ρεβανσισμό που περιέχει έννοιες όπως η εκδίκηση και η ανταπόδοση του κακού που μας έγινε. Μιλούμε για συνεννόηση με τον γείτονα λαό με τον οποίο είχαμε συμβίωση πολλών αιώνων. Στο μεταξύ οι ελπίδες αυτές πρέπει να μένουν ως εθνική παρακαταθήκη. Είναι εδώ ο νόστος και το νόστιμο ήμαρ (ημέρα επιστροφής στην πατρίδα) που συνδέουμε με τον ομηρικό ήρωα Οδυσσέα, τον πιο αντιπροσωπευτικό τύπο του Έλληνα.
Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος σε ένα πεζογράφημα έγραφε: είναι λοιπόν ευεξήγητοι οι καημοί για τις χαμένες πατρίδες αλλά και ελπιδοφόροι σε βάθος, κατά ιστορική αναγκαιότητα.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ