ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Τα δημοτικά τραγούδια εκφράζουν την εθνική και κοινωνική ζωή ενός λαού και σ’ αυτά καθρεπτίζεται η ψυχή και η ιστορία του τόπου. Η δημοτική ποίηση είναι πολύτιμη εκδήλωση του λαϊκού μας πολιτισμού έλεγε ο καθηγητής κ. Στίλπων Κυριακίδης, ενώ ο Αποστ. Μελαχρινός έγραφε ότι το δημοτικό τραγούδι συγκεντρώνει τα συναισθήματα και τα ιδεώδη όλου του έθνους και ο καθρέπτης της ελληνικής ψυχής. Το δημοτικό τραγούδι είναι έκφραση μιας ολάκερης ζωής και του πολιτισμού των Ελλήνων. Οι στίχοι του εκφράζουν εθνικές, πολιτιστικές, ιστορίες, αλλά και βαθιές ψυχικές καταστάσεις.
Γι’ αυτό τα εθνικά μας τραγούδια είτε ως τοπική έκφραση είτε ως έκφραση του συνόλου των Ελλήνων έχουν πολλαπλή αξία αι σημασία. Υπάρχει μια μερίδα λαού που πιστεύει ότι αυτά δεν συμβιβάζονται με τη σύγχρονη νεοελληνική ζωή. Αυτό όμως δεν είναι βέβαιο γιατί ο Έλληνας είναι από τη φύση του παραδοσιακός, όσο κι αν θέλει να δείξει ότι είναι προοδευτικός και μοντέρνος. Υπάρχουν βέβαια και οι εξαιρέσεις γιατί υπάρχουν και πολλοί που δεν συγκινούνται ούτε με τα ακούσματα των δημοτικών τραγουδιών τα οποία θεωρούν ξεπερασμένα. Ο Έλληνας όμως σ’ όλη την ιστορική του διαδρομή παρέμεινε ο ίδιος. Γιατί η γλώσσα του, η θρησκεία του, ο πολιτισμός του είναι πάντα οι ίδιοι συνεκτικοί δεσμοί και παράγοντες που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν και έχουν την ίδια μελλοντική προοπτική. Όσο κι αν τα πράγματα σήμερα δείχνουν διαφορετικά απ’ ότι εμείς πιστεύουμε.
Χαρακτηριστικά η αείμνηστη Δώρα Στράτου που είχε δώσει όλο τον εαυτό της στη διατήρηση της γνήσιας ελληνικής παράδοσης έγραφε: «Από την αρχαία Ελλάδα, τους βυζαντινούς χρόνους και τη σύγχρονη Ελλάδα, η συνέχεια του ελληνικού βίου εξασφαλίσθηκε με τη γλώσσα, το τραγούδι και το χορό που αφομοίωσαν τα γεγονότα, τα εξέφραζαν με ανανεωμένη πάντα ρώμη σε πείσμα των ερειπίων του λιμού και της σκλαβιάς.
Τα δημοτικά τραγούδια της πατρίδας μας, εκτός του ότι αποτελούν στοιχείο της ταυτότητας μας και του πολιτισμού μας, είναι και σπουδαία ιστορική πηγή. Ο λαϊκός ποιητής μέσα απ’ αυτά εκφράζει όλες τις πτυχές και εκφάνσεις της ζωής του λαού, τους πόθους και τα όνειρα του.
Ιδιαιτέρως στις δύσκολες περιόδους της εθνικής μας ζωής έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη διατήρηση του εθνικού φρονήματος και του ηθικού των αγωνιζομένων για την ελευθερία και το δίκαιο Ελλήνων.
Τα δημοτικά τραγούδια τροφοδοτούσαν ακόμη το λαό με τη βαθιά πίστη στο Θεό και τον καλλιέργησαν πνεύμα αισιοδοξίας, ότι δηλαδή όλα θα έλθουν ευνοϊκά και θα φτιάξουν στην περίοδο της τούρκικης σκλαβιάς και πως η Ελευθερία του γένους και η Ανάσταση του δεν είναι μακριά.
Το πόσο σημασία είχε και έχει στη ζωή του ανθρώπου η πίστη, η θρησκεία και ιδιαίτερα για μας του ελληνορθόδοξους, η αληθινή ορθόδοξη Χριστιανική πίστη που υπήρξε και το στήριγμα και η Κιβωτός του ελληνικού Έθνους παντού και πάντοτε φαίνεται και από την επίδραση της στις ποιητικές συνθέσεις του λαού μας.
Ξέχωρα μάλιστα η Ανάσταση του Χριστού, η πηγή της Δύναμης και της Χαράς, η ουσία της Ελευθερίας, πνευματικά και κοινωνικά, η Αδαμάντινη βάση της Πίστης μας που ήταν και είναι βαθιά χαραγμένη στην ψυχή μας και μας εμπνέει πάντοτε για κάθε Ανάσταση και Απελευθέρωση στη ζωή μας προσωπική, εθνική, κοινωνική, ηθική.
Έτσι δεν υπάρχει πτυχή της ζωής και των αγώνων του λαού που να μη σφραγίστηκε από το Ορθόδοξο Χριστιανικό Πνεύμα. Αν κάνουμε ένα σύντομο οδοιπορικό θα δούμε τι επίδραση έχει η ορθόδοξη Χρ. Πίστη γενικά στη ζωή του λαού και τη λαϊκή παράδοση.
Η δημοτική ποίηση είναι πανάρχαια. Τα πρώτα τραγούδια καθαρά τελετουργικά υπηρετούσαν τη Θρησκεία. Με τον καιρό άρχισαν να εκφράζουν όλες τις εκδηλώσεις της λαϊκής φυλής με ποικίλα θέματα, με μελωδίες και ρυθμούς.
Τα δημοτικά τραγούδια εκφράζουν στην πιο αγνή υφή τους, την ψυχή του λαού μας, τις χαρές και τα λύπες του, τα εθνικά όνειρα τους καημούς και τους πόθους.
Ανάλογα με το περιεχόμενο τα δημοτικά τραγούδια διαιρούνται σεδύο μεγάλες κατηγορίες τα επικολυρικά και τα καθαρά λυρικά. Τα πρώτα εκφράζουν συναισθήματα και υποδιαιρούνται σε ιστορικά, ακριτικά, κλέφτικα και παράδοξα.
Τα καθαρά λυρικά διαιρούνται σε τραγούδια δουλειάς, της αγάπης, νυφιάτικα, νανουρίσματα, σατιρικά.
Μεγάλη σημασία έχουν για τη γνώση της ιστορίας μας, τα επικολυρικά γιατί κλείνουν τον ύμνο της ανδρειοσύνης και την αέναη πάλη του λαού για λευτεριά.
Η αξία του δημοτικού τραγουδιού είναι μεγάλη γιατί εκτός από το περιεχόμενο είναι αξιοθαύμαστη και η μορφή και η αρχιτεκτονική του. Είναι απίστευτο το πόσο άρτια ποιοτικά είναι αυτά τα τραγούδια που στάθηκαν πρότυπα στην έντεχνη ποίηση. Μουσικότατα, σμιλεμένα με χάρη και τέχνη, επιγραμματικά, υποβλητικά και συμπυκνωμένα, χωρίς τίποτε το περιττό, λιτά, μοσχοβολημένα θαρρείς από το θυμάρι και τα αγριολούλουδα της ελληνικής γης, συνεπαίρνουν στο δροσερό κύλισμα τους ψυχές και καρδιές που ταυτίζονται με τον ένα με τον άγνωστο ποιητή τους.
Αληθινά αριστουργήματα με εικόνες παραστατικές, επικές, παρομοιώσεις, στίχο μα και σε άλλους ρυθμούς τα μέτρα.
Όσο για τη γλώσσα τη γνήσια λαϊκή με τις παραλλαγές κάθε τόπου στάθηκε το μεγάλη σχολείο για τον ποιητή Σολωμό, που έμαθε την ωραία δημοτική από τη γλώσσα της λαϊκής μούσας.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ